قره باغ در شرف تحولات جدید

اقتصاد ۲۴-امیر سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش ایران، خبر داده است که ارتش در منطقه شمال غربی کشور رزمایش خود را آغاز می‌کند. این منطقه شامل اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان می‌شود. محدوده رزمایش مشخص نشده است. اما، به گفته امیر سرتیپ حیدری، هویترزها، پهپادها، هلیکوپتر‌ها و خودرو‌های زرهی استفاده خواهند شد. کارشناسان ایرانی خاطرنشان می‌کنند که آخرین باری که این اتفاق افتاد، سال گذشته در زمان جنگ دوم قره باغ بود.

الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان گفته است که در ۳۰ سال استقلال کشور، چنین رویدادی رخ نداده بود. تنش‌ها میان باکو و تهران به خاطر ارسال منابع انرژی به ارمنستان و قره باغ آغاز شده است. در پاسخ، دولت آذربایجان مانع از حمل و نقل ایران شد و از هر راننده، پرداخت بیش از ۱۰۰ دلار به عنوان مالیات را طلب کرد. تهران شروع به استقرار نیرو‌های نظامی خود در مرز آذربایجان کرد و پس از آن، حمله مستقیم علی فدوی، معاون فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خطاب به رئیس جمهوری آذربایجان انجام شد.

بیشتر بخوانید: بازخوانی آخرین جنگ قره‌باغ

بر اساس نتایج جنگ دوم قره باغ، منطقه‌ای از گوریس تا قاپان که ایران برای حمل و نقل استفاده می‌کرد، تحت کنترل باکو قرار گرفت. درخواست آذربایجان برای انجام بازرسی‌های گمرکی کامیون‌های ایرانی، تهران را خشمگین کرده است. این مشکل می‌تواند، در فضای قانونی حل و فصل شود. حتی، پیش از این، ایران از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت کرده بود. برخی از کارشناسان این تنش‌ها را به رزمایش‌های نظامی آذربایجان و ترکیه در نخجوان و دریای خزر مرتبط می‌دانند. اما، این نخستین بار نیست که چنین رزمایش‌هایی برگزار می‌شوند و تاکنون، تهران کمترین واکنشی نشان نمی‌داد. برخی دیگر از تحلیلگران توجهات را به سوی نارضایتی احتمالی ایران از نتایج جنگ دوم قره باغ جلب می‌کنند که باعث تحکیم مواضع ترکیه در منطقه شده است.

ناظران تصریح می‌کنند که وقتی قره باغ درگیر جنگ بود، تهران در آستانه جنگ قرار داشت و می‌توانست، در روند رویداد‌ها مداخله کند. جنگ در قره باغ بخشی از یک بازی راهبردی بود که طی آن، باکو و تهران توافقنامه سری منعقد کردند که در راستای مشارکت ایران به عنوان میانجی در دوره به اصطلاح پس از جنگ بود و نه، مشارکت ترکیه. حمید رضا عزیزی، کارشناس انستیتوی امور بین الملل و امنیت در آلمان، معتقد است که در آن روزها، ایران ضمن حمایت از احیای تمامیت ارضی آذربایجان در ازای وعده‌های باکو برای حق تقدم‌های متقابل پس از پایان جنگ، طرف آذربایجان را گرفت. اما، تهران به آن چه امیدوار بود، نرسید.

بیشتر بخوانید: وضعیت حق‌آبه ایران از رودخانه مرزی ارس و سدسازی کشور‌های همسایه/ هیچ مذاکره و پروتکل آبی بین ایران، آذربایجان و ترکیه وجود ندارد

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران می‌گوید، تهران تحمل حضور رژیم صهیونیستی در کنار مرزهایش را ندارد. از مدت‌ها پیش، ایران آذربایجان را به همکاری با اسرائیل متهم کرده، اما آن چه ظن ایران علیه صهیونیست‌ها و ادعا‌های باکو را تفهیم می‌کند این است که در جریان جنگ قره باغ، همکاری آذربایجان و اسرائیل مشهود بوده است. براساس ارزیابی‌های کارشناسان ایرانی، در زمان جنگ قره باغ، آذربایجان از طریق ایجاد یک کانال مخفی برای گفتگو، یک پل برای قرابت میان اسرائیل و ترکیه ایجاد کرد.

در ایران، نشانه‌هایی از تبلیغات علیه باکو دیده می‌شود و در رسانه‌های گروهی تهران خبر‌هایی در خصوص ظهور جنبش مقاومت اسلامی جدید در آذربایجان موسوم به حسینی‌ها منتشر شده است. آرم روی پرچم این جنبش شبیه سازمان‌های شیعه تحت حمایت تهران است. در پاسخ به افزایش ناسیونالیسم فارسی، ناسیونالیسم آذری‌ها و دیگر اقلیت‌ها رو به افزایش است که باعث افزایش هوشیاری سیاسی در تهران شده است. به ویژه، با توجه به عامل افزایش روز افزون نفوذ ترکیه.

بیشتر بخوانید: حق ایران در مطالبه اراضی تاریخی خود

مجلس نمایندگان امریکا در حال آماده سازی اصلاحات مرتبط با آذربایجان در قانون مربوط به اختیارات در زمینه دفاع ملی است. براساس این اصلاحیه، در سپتامبر سال ۲۰۲۰ میلادی، آذربایجان به ارمنستان حمله کرد. همچنین، گفته می‌شود که ترکیه و آذربایجان از نیرو‌های خارجی در زمان جنگ ۴۴ روزه استفاده کرده اند.

روشن است که به دلایل و اهداف گوناگونی، امریکا و اروپا از شمال و ایران از جنوب، بازی ارمنستان را آغاز کردند. در این میان، ترکیه همچنان در منطقه‌ای فعال است که تهران آن را منطقه‌ای از منافع ملی خود می‌داند و آمادگی خود را برای نشان دادن قدرتش نشان داده است. بر این اساس، می‌توان گفت که برخی از رویداد‌های مهم در خاورمیانه و قفقاز در شرف وقوع است.

منبع: رگنیوم (روسیه) / ترجمه: دیپلماسی ایرانی