رقابت ایران و فرانسه در برداشت نفت!

اقتصاد ۲۴- مدت هاست که صنعت نفت ایران دچار تحریم‌های بسیار سنگینی شده و همواره مخالفان نظام جمهوری اسلامی ایران، تلاش کرده اند تا این صنعت را به عنوان پیشران اقتصاد کشور، به زمین بزنند. متاسفانه طی این سال ها، برخی از مسئولان صنعت نفت نیز اعتماد زیادی به متخصصان داخلی نداشتند و به همین دلیل، تحریم‌ها توانستند تا حد قابل توجهی در این زمینه موفق عمل کنند، اما متخصصان داخلی، دست از تلاش بر نداشته اند.

ازدیاد برداشت نفت یکی از حوزه‌هایی است که صنعت نفت به شدت نیاز به بروزرسانی دانش علمی و تکنولوژی در آن دارد و به دلیل تحریم‌های همه جانبه علیه ایران، دچار عقب ماندگی‌هایی شده؛ اخیرا نیز به همت دانشمندان جوان ایرانی در پژوهشگاه صنعت نفت که چندسالی مورد بی توجهی برخی از مسئولان قرار گرفته بود، گام‌های خوبی برای این کار برداشته شده است.

ابتدای خردادماه امسال بود که آغاز اجرای پایلوت عملیات تزریق نانو سیال به مخزن سورمه میدان نفتی بلال که از سال ۱۳۹۴ در دستور کار پژوهشگاه صنعت نفت بود، اعلام و عنوان شد که این عملیات در گام نخست با هدف تزریق ۱۸ هزار بشکه نانوسیال در چاه شماره ۱۰ این میدان در دستور کار است.

با توجه به اهمیت روزافزون انرژی‎های فسیلی در دنیا و از طرفی کاهش میزان کشف مخازن جدید، نیاز به ازدیاد برداشت نفت، بیش از گذشته احساس می‌شود و یافتن روش‎های نوین این کار نیز اهمیت بسیاری دارد. نانو فناوری سهم قابل توجهی را در پیشرفت فناوری در برخی از صنایع مانند الکترونیک، بیوپزشکی، داروسازی، هوافضا و به تازگی صنایع وابسته به انرژی به خود اختصاص داده است.

فناوری نانو همچنین این ظرفیت را دارد که تغییرات متحول کننده‌ای در حوزه‎های مختلف صنایع نفت و گاز همچون اکتشاف، حفاری، ازدیاد برداشت و پالایش و پخش به وجود آورد. نفت خام نیز، در حقیقت به صورت طبیعی یک نانوسیال است که مولکول‎های بزرگ و جامد به نام آسفالتین، در آن نقش نانوذرات را دارند.

چهار دهه بحث بر سر ازدیاد برداشت نفت

ابوالفضل مرادی معاون تجاری سازی مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران بیان کرد: بر اساس برنامه‌های کلان و اسناد بالادستی کشور، بحث مربوط به ازدیاد برداشت نفت از مخازن نفت و گاز را در دستور کار خود داریم. از سال ۹۳ پروژه‌ای را تحت عنوان استفاده از نانوساختار‌ها در بحث ازدیاد برداشت شروع کردیم که خوشبختانه با کمک شرکت‌های تابعه به ویژه شرکت نفت فلات قاره، توانستیم این کار را برای اولین بار در کشور عملیاتی کنیم.

او افزود: حدود چهار دهه است که بحث‌های مربوطه در این زمینه در ایران کلید خورده، اما به دلیل مشکلات بسیار زیاد مانند اخذ اطلاعات میدانی، مطالعات آزمایشگاهی و نبود زیرساخت‌های نرم‌افزاری، امکان اجرای این عملیات به صورت پایلوت فراهم نشده بود. طی چهار سال اخیر یعنی از سال ۹۶ تا پایان اردیبهشت امسال، توانستیم در چهار فاز این کار را عملیاتی کنیم؛ در بخش پایلوت آن، سه فاز پیش بینی شده بود که فاز اول آن تقریباً چند هفته پیش، نهایی شد و فاز‌های بعدی آن نیز در تیر، مرداد و شهریور پیش بینی شده که اگر در بحث‌های مربوط به تزریق پذیری و آسیب دیدگی سازند مشکلی وجود نداشته باشد، شرکت ملی نفت ایران در نظر دارد که این کار را برای تمام میدان نفتی بلال به عنوان پایلوت این طرح توسعه دهد و برای اولین بار در کشور شاهد باشیم که از مواد افزودنی با هدف ازدیاد برداشت استفاده می‌شود.

جلب موافقت مدیران، مهمترین گام در اجرای پروژه‌های نفتی

مرادی ادامه داد: بر اساس راهبرد‌ها و سیاست‌های کلان وزارت نفت، از سال ۹۵ بحث مربوط به ازدیاد برداشت با رویکرد میدان محور در دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی آغاز شده که اکنون ۲۲ مرکز دانشگاهی در این زمینه با ما همکاری می‌کنند. بخش اول هر کدام از پروژه های، کسب اطلاعات میدانی، گام بعدی آن‌ها مطالعات آزمایشگاهی و گام پایانی مطالعات نرم‌افزاری و شبیه سازی است که اگر مورد تایید بهره برداران و شرکت‌های تابعه به ویژه شرکت‌های مناطق نفت خیز جنوب، فلات قاره، نفت و گاز اروندان و سایر شرکت‌ها قرار گرفت، به سمت اجرای پایلوت آن‌ها می‌رویم.

او اظهار کرد: همیشه مهمترین گام که بخش پایانی دارد، موافقت مسئولان و مدیران عملیاتی است، زیرا آن‌ها هستند که این چالش‌ها را به خوبی رصد می‌کنند؛ به دلیل این که تزریق این مواد ممکن است چالش‌هایی را در تولید ایجاد کند و حتی باعث توقف تولید شود. به همین دلیل این کار باید فاز به فاز اجرا شود تا کمترین آسیب را به مخازن نفتی کشور که میلیون‌ها دلار برای آن‌ها هزینه شده برساند.

دلیل انتخاب میدان نفتی بلال برای اجرای پایلوت پروژه

معاون تجاری سازی مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران گفت: ابتدا قرار بود طرح پایلوت این پروژه در میدان نفت و گاز دارخوین در شرکت نفت و گاز اروندان باشد، اما چون در آنجا تاثیرات تزریق گاز وجود دارد و نانوسیال مد نظر ما بر پایه آب قرار دارد، عملاً مجبور شدیم که بعد از حدود یکسال مطالعات از شرکت نفت فلات قاره درخواست کنیم که برای اجرای این پروژه به ما کمک کند، زیرا در آنجا حدود ۲۰ سال است که تزریق آب در میدان بلال انجام می‌شود و اولین اولویت ما نیز جایی بود که آب در دسترس وجود داشته باشد که میادین شرکت نفت فلات قاره در خلیج فارس هستند.

او در مورد اجرای این پروژه در میادین مشترک با قطر نیز توضیح داد: میادینی که با کشور قطر مشترک هستند، فقط پارس جنوبی است که در حال حاضر زیر نظر شرکت نفت و گاز پارس اداره می‌شود و فعلاً این پروژه برای آن جا در نظر گرفته نشده است.

برداشتن یک گام بزرگ بدون صرف سرمایه و زمان زیاد

مرادی ادامه داد: برای اجرای پروژه‌های پژوهشی خود در شرکت نفت ایران از همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی استفاده می‌کنیم. پژوهشگاه صنعت نفت بزرگترین مرکز تحقیقاتی صنعت نفت کشور است که به همین دلیل در این پروژه نیز از توانمندی‌ها و زیرساخت‌های آن استفاده کرده‌ایم. حدود دو دهه است که مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران به صورت مستقیم با این پژوهشگاه همکاری می‌کند و تمام رویکرد‌ها و سیاست‌های کاری ما مبتنی بر برنامه‌های توسعه کشور است.

بیشتربخوانید:وقتی سایه نفتی همسایه سنگینی می‌کند

او همچنین گفت: یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های این پروژه پژوهشی این بود که پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان پیشران حوزه تحقیقات در صنعت نفت توانسته به یک زمانبندی بسیار خوبی به عنوان الگو برای پروژه‌های میدانی برسد به طوری که اکنون در حدود ۴ الی ۵ سال توانسته مسئولان را به این باور برساند که این پروژه ازدیاد برداشت که حدود ۴۰ سال در ایران قدمت دارد را می‌توان در این بازه زمانی کوتاه اجرایی کرد. به طوری که اخذ اطلاعات و داده‌های مورد نیاز، مطالعات اولیه و مقدماتی مباحث مربوط به کار‌های آزمایشگاهی و نرم‌افزاری و در گام بعدی پایلوت آن را در حداقل زمان ممکن عملیاتی کردند آن هم فقط با هزینه دو و نیم میلیارد تومان. این کار با شناسایی نانو ذره، کار‌های آزمایشگاهی بر روی مغزه و نمونه سنگ مخزن طی ۱۸ آزمایش که در حدود ۹ ماه عملیاتی شد، یک کار بی‌نظیر است.

این مقام مسئول اظهار کرد: در بخش عملیاتی نیز با حدود یک میلیارد تومان توانستند طراحی سیستم تزریق، پیاده سازی و راه اندازی آن را در سکوی بلال انجام دهند. یعنی این پژوهش که توانست از نظر هزینه و زمان یک طراحی بهینه را در این زمینه داشته باشد. دستاورد بعد این است که یک نانوذره پایدار در شرایط خلیج فارس با توجه به شوری و فشار موجود کاملاً تطبیق داده شده است، زیرا اگر نانوذره شرایط پایداری نداشته باشد، بلافاصله در مخزن مشکل ایجاد می‌کند. کار بسیار مثبت بعدی که در این زمینه انجام شده، این است که پژوهشگاه صنعت نفت توانست یک شبکه علمی و فناوری بسیار خوبی را در کشور در حوزه‌های سخت افزاری، نرم افزاری و مغزافزاری یعنی نیروی انسانی ایجاد کند که بسیار قابل تقدیر است و باید به عنوان الگوی پروژه‌های میدان محور مورد استفاده قرار بگیرد.

ارزش افزوده حداقل ۲۵ میلیون دلاری طی ۵ سال آینده

او تاکید کرد: سال ۱۳۸۱ زمانی بود که توسعه میدان بلال از طرف شرکت مهندسی و توسعه نفت در اختیار شرکت فرانسوی توتال قرار گرفت که در سال ۸۵ نیز، این توسعه تمام و این میدان به شرکت نفت فلات قاره واگذار شد. متاسفانه به دلیل تحریم‌های بسیار زیاد، در این سال‌ها عملا تولید این میدان به مرور از ۱۸۰ هزار بشکه به ۲۰ هزار بشکه رسید. این مشکلات به دلیل نبود قطعات، تجهیزات و بحث‌های فناورانه بوده و با اجرای این پروژه، می‌توان نوید داد که طی ۵ سال آینده حداقل حدود نیم درصد ضریب بازیافت مخزن از یک چاه افزایش خواهد یافت که ارزش افزوده حداقل ۲۵ میلیون دلاری برای کشور خواهد داشت و در صورت توسعه آن به تمام میدان‌های فلات قاره ارزش بیشتری را هم فراهم خواهد کرد.