آیا صدرنشین صادرات بنزین خاورمیانه از بازار حذف می‌شود؟

اقتصاد ۲۴- صادرات به عنوان یک فعالیت اقتصادی دارای تاثیراتی عمیق، در ابعاد مختلف است و به عنوان متداول‌ترین و سریع‌ترین راه ورود به بازارهای بین‌المللی، خصوصا در کشورهای در حال توسعه؛ بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل کشورهای صادرکننده به ویژه در حوزه انرژی همواره به منظور ارتقاء عملکرد خود، با شناسایی بازارها و اتخاذ استراتژی‌های بازارمحور، به سمت توسعه بازارگرایی حرکت می‌کنند که یکی از ملزومات آن نیز حضور مستمر و عرضه مداوم و برنامه‌ریزی‌شده است چراکه در غیر این صورت نه تنها مشتریان را یک به یک از خود می‌رانیم بلکه بازنده این میدان سراسر رقابتی و نفس‌گیر خواهیم بود.

سال 99 ایرانِ واردکننده بنزین، با وارد مدار شدن تمامی فازهای پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و البته کاهش مصرف داخلی به دلیل شیوع کرونا؛ به طور جدی وارد فاز صادراتی شد، به طوری که طبق آمارهای گمرک صادرات بنزین کشور در همین سال به بالای 7.8 میلیون تن رسید که معادل صادرات روزانه 180هزار بشکه است، یعنی از نظر میزان رشدی نزدیک 620 درصد و از نظر ارزشی نیز رشدی حدود 360درصد نسبت به سال 98 پیدا کرد و در جایگاه بزرگترین صادرکنندگان سوخت خاورمیانه قرار گرفت، اما این صدرنشینی دیری نپایید، زیرا مصرف داخلی گاز خانگی و تغییر سوخت نیروگاه‌ها در فصل زمستان از گاز به مایع سبب شد که صادرات بار دیگر متوقف شود، به طوری که با نزدیک شدن به فصل سرما رفته رفته صادرات نزولی شده و از رقم 1174352 تن صادرات بنزین در اردیبهشت به رقم صفر در آبان ماه رسید البته در ماه‌های بعد باز هم این فرآورده صادر شد اما هیچگاه به رقم قبلی بازنگشت، در مورد صادرات گازوئیل هم همین اتفاق افتاد و از رقم 138500 تنِ فروردین، به 500 تن در ماه‌ پایانی زمستان رسیدیم تا امروز توقف در صادرات را شاهد باشیم. حال این سوال مطرح است که آیا با این رویه حضور سینوسی و نوسانی سوخت در رینگ صادراتی؛ بازار همچنان منتظر ما خواهد ماند؟

آنگونه که تجربه صادرات در سایر بخش‌ها نشان می‌دهد مشتریان به رفتار کج‌ دار و مریز در عرضه محصول روی خوش نشان نمی‌دهند و قطعا به دنبال یک عرضه‌کننده قابل اطمینان می‌گردند، مثلا در حوزه برق به دنبال نوسان در بخش عرضه که به دلیل افزایش مصرف داخلی رخ داد، شاهدیم که کشوری مثل عراق وارد مذاکره با ترکیه و عربستان برای تامین انرژی خود است چه بسا که حتی ایران را کنار بگذارد، قطعا اگر عرضه فرآورده‌ای مثل بنزین و گازوئیل هم باثبات و اطمینان‌بخش نباشد مشتریان هرچند نیاز داشته باشند به دنبال آلترناتیوهایی خواهند بود که نتیجه آن حذف ایران از بازار و شناور ماندن این فرآورده‌ها روی آب‌ها خواهد بود.

بنابراین امروز و در شرایط کنونی می‌طلبد که ضمن پبشبرد اهداف صادراتی طبق یک برنامه منسجم و نه بر اساس تصمیمات هیجانی و با نتایج زودگذر؛ ابتدا مخازنی برای ذخیره‌سازی و اندوختن میزان مشخصی از مازاد نیاز برای صادرات داشته باشیم تا مشتریان هم روی یک عرضه منظم حساب کنند و ما نیز ضمن اجتناب از ایجاد تعهدات فراتر از استاندارد و انعقاد قراردادهای FIX با قیمت ثابت در احجام سنگین؛ با توجه به افزایش قیمت نفت و فرآورده ضرر و زیانی را متوجه بیت‌المال نکنیم، بتوانیم در بازار هم ماندگار شویم.

در همین ارتباط نصرت‌الله سیفی به خبرنگار ایلنا گفت: بازار بنزین، گازوئیل و نفت‌کوره با نفت‌خام متفاوت است هرچند عمدتا به صورت اسپات بفروش می‌رسد. البته به همان میزان که صادرکننده نیاز به وجود بار و محموله برای شکل‌گیری شرکت و تشکیل بازار دارد، مصرف‌کننده نیز بدنبال یک عرضه اطمینان بخش و مستمر است حتی اگر اسپات‌فروش هم باشیم، در غیر این صورت برنامه‌ریزی میسر نیست و نمی‌توان به این فروشنده دوره‌ای و بی‌برنامه تکیه کرد.

وی افزود: علاوه بر لزوم حل مشکلات مربوط عدم تداوم مستمر عرضه باید تراز تولید و مصرف کشور در اندازه مشخصی مثبت باشد تا بتوانیم صادرات اطمینان‌بخش داشته باشیم، در حال حاضر بخش تولید ثابت است زیرا ظرفیت پالایشگاهی کشور ثابت است، باضافه و منهای 5 درصد نوسان هم به خاطر تعمیرات و یا بعضا برخی مشکلات است اما مهم اینکه بخش مصرف داخلی که در فصول مختلف دچار تغییر می‌شود، بهینه شود، مثلا به خاطر افزایش سفرها در فصل تابستان و یا برخی مناسبت‌ها مصرف بنزین بالا می‌رود در این مواقع طبیعی است که زیرساخت کشور نیاز به مخازن ذخیره‌سازی دارد.

مشاور کمیسیون انرژی اتاق ایران تاکید کرد: در هرحال اگر بخواهیم صادرات منسجم و مستمری داشته باشیم باید تراز تولید و مصرف در کشور مدت‌های مدید مثبت و میزان آن هم قابل توجه باشد و برای این منظور مسئله بهنیه‌سازی مصرف بهترین راه‌حل است، زیرا برای پاسخ‌گوییِ صرف به افزایش تقاضا با توجه به ظرفیت پالایشگاهی موجود، تنها راه ساخت مجدد پالایشگاه است که پالایشگاه‌سازی علاوه بر بالا بردن هزینه‌های کشور، مصرف‌گرایی را نیز تشویق می‌کند، چراکه چاه ویل انتها ندارد.

بیشتربخوانید:آیا ایران می‌تواند هاب تولید بنزین در منطقه باشد؟

وی در ادامه با اشاره به بازارهای صادراتی فرآورده اظهار کرد: ما در حال حاضر به خاطر بحث تحریم‌ها بیشتر به کشورهای اطراف ترانزیت می‌کنیم و صادرات بنزین بیشتر اسپات است که معمولا کشورهای همسایه از جمله افغانستان، امارات، پاکستان و عراق مشتری ما هستند.

مشاور فدراسیون نفت بیان داشت: دیگر امکان ما برای صادرات سواپ است، ما به صورت دوره‌ای فرآورده‌های آذربایجان، ترکمنستان و اقلیم کردستان عراق را سواپ می‌کردیم، این شکل از معامله برای ما منافعی داشت که منجر به پایداری در بازارهای صادرتی می‌شد اما طی سال‌های گذشته متوقف شد که این روند نوسانی می‌تواند بازار را متشنج کند.

وی یادآور شد: بنابراین یکی از اقدامات مثبت برای حضور مستمر در بازار صادراتی فرآورده این است که قوانین پایدار برای سواپ و ترانزیت داشته باشیم و یک برنامه مدون و مشخص با میزان مشخص از کالا برای عرضه داشته باشیم تا مشتری به ما اطمینان کند و یک بازار دائمی برای خود ایجاد کرده باشیم.