تاکتیک 45‌میلیون‌دلاری

اقتصاد۲۴-  همکاری بنزینی ایران و ونزوئلا به زمان ریاست‌جمهوری هوگو چاوز بازمی‌گردد؛ آن زمان که ایران واردکننده عمده بنزین بود و هنوز پالایشگاه ستاره خلیج‌فارسی در کار نبود. مهم‌ترین کشوری که در آن دوره‏ اصطلاحا هوای ایران را داشت‏، ونزوئلا بود؛ کشوری که اکنون به‌واسطه تحریم‌های آمریکایی، از تولید بنزین در پالایشگاه این کشور که در آمریکا مستقر است‏، بی‌بهره مانده و شدیدا نیازمند این محصول حیاتی است. کمبود بنزین در ونزوئلا تا اندازه‌ای جدی است که آن را به بحرانی امنیتی بدل کرده. حالا با عبور از آب‌های بین‌المللی، نفتکش‌های ایران بی‌توجه به تحریم‌های آمریکایی، هم جبران همراهی یار دیرین را می‌کنند و هم فعالیت اقتصادی خود را در قالب تهاتر بنزین با کالا‌های گرانبها و فلزات ارزشمند به کار می‌گیرد.

 

استراتژی هوشمندانه ایران در نادیده‌گرفتن تحریم، در چند قالب می‌گنجد؛ صادرات بنزین به کشوری در دوردست، توزیع گالن‌های بنزین در پنج نفتکش ۳۰۰ هزاربشکه‌ای و تهاتر کالا در قبال بنزین و در آخر، حمل آن با شرکت هواپیمایی تحریم‌شده ماهان. تحریم آنچه تحریم شده‏، استراتژی جدیدی می‌خواهد که به نظر می‌رسد اکنون آمریکا در فکر آن است، اما چنین ابتکارعملی از سوی ایران، بسیار گران‌قدر است. حال اگر ایران بتواند در تبادلات تجاری خود تمرکز را روی صادرات بنزین و خدمات فنی و مهندسی و همچنین تجهیزات پالایشگاهی بگذارد و در قبال آن، فلزات موردنیاز وارداتی ایران را از این تولیدکننده بزرگ دریافت کند، علاوه‌بر اقدام نمادین سیاسی، بازی برد- برد اقتصادی نیز رخ خواهد داد.

 

---

بیشتر بخوانید: تحلیل فلاحت پیشه از احتمال درگیری نظامی بین ایران و آمریکا

حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در بیان جزئیات صادرات بنزین ایران به ونزوئلا می‌گوید: با توجه به اینکه در تحریم‌های قبلی، هوگو چاوز به ایران کمک کرده بود و بنزین به ایران فرستاده بود، هم وظیفه اخلاقی و هم نیاز به یک بازار جدید تجاری داشتیم، بنابراین صادرات بنزین به ونزوئلا را در برنامه‌ها گنجاندیم. به همین جهت بخشی از محموله صادراتی، بنزین و بخشی کاتالیست اکتان‌بوستر بود تا بتوانند در پالایشگاه‌های خود، مشکل اکتان بنزین تولیدی را حل کرده و همچنین ظرفیت تولید بنزین خود را افزایش دهند. حسینی با بیان اینکه بنزین در ونزوئلا به‌شدت افزایش قیمت داشته و به یک کالای نایاب بدل شده است، ادامه داد: اگر ایران بتواند به راه‌اندازی دوباره صنعت نفت و پالایش در ونزوئلا هم کمک کند بسیار ارزشمند است. این فعال اقتصادی با اشاره به تحریم‌های آمریکا می‌افزاید: آمریکا مدعی است که تحریم‌های هوشمندانه‌ای را علیه ایران به کار گرفته است، اما اکنون دو کشور تحریم‌شده اقدام به مبادله تجاری با یکدیگر کرده‌اند که خارج از قاعده تحریم‌های آمریکایی است. درعین‌حال، آمریکا نمی‌تواند به نفتکش‌های حامل بنزین حمله کند، زیرا آن‌ها بمب در دریا هستند.

 

شاید بتوان نفتکش را در کانال سوئز یا جبل‌الطارق نگه داشت، اما در آب‌های آزاد نمی‌تواند آن را متوقف کند. مشخص بود که وقتی کشتی‌ها از جبل‌الطارق رد شدند، آمریکایی‌ها نمی‌توانند دیگر کاری کنند. خوشبختانه اتفاقی نیفتاد و فضای منطقه نیز متشنج نشد. سخنگوی اتحادیه فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه می‌توان به بازار بنزین در ونزوئلا امیدوار بود، می‌گوید: چندسالی روابط ایران و ونزوئلا در کما رفته بود، حالا دوباره این روابط شکل گرفته و باید از فرصت همکاری با این کشور استفاده کرد. هرچند ممکن است تبادلات چندان منطق اقتصادی نداشته باشند، اما اقدامی ضروری است. معلوم نیست بازار ونزوئلا برای صادرات بنزین تا چه اندازه پایدار باشد، اما ونزوئلا برای ایران مهم است و می‌توانیم به این کشور اکتان‌بوستر، کاتالیست و ... و همچنین خدمات فنی، مهندسی صادر کنیم.

از او درباره رقم فروش این بنزین می‌پرسم. او پاسخ می‌دهد: بر اساس نرخ اعلام‌شده در رینگ صادراتی بورس انرژی، قیمت بنزین در هر بشکه، در محدوده ۳۵ دلار است که وزارت نفت بعضا با تخفیف پنج‌دلاری آن‌ها را می‌فروشد. این رقم، قیمت خالص است و به آن تقریبا به همین میزان، هزینه حمل نیز اضافه می‌شود؛ بنابراین احتمالا هر بشکه بنزین صادراتی به ونزوئلا، کمتر از ۶۰ دلار نیست. باوجوداین، این قیمت کماکان برای ونزوئلا دارای ارزش است. به گفته او، کل پنج نفتکش حاوی محموله ۱.۵ میلیون‌بشکه‌ای با درنظر‌گرفتن هزینه ۳۰ دلاری در هر بشکه، حدودا ۴۵ میلیون دلار می‌ارزد که به آن، هزینه حمل نیز اضافه می‌شود.

حسینی با اشاره به شگرد ایران در استفاده از نفتکش‌های کوچک می‌افزاید: ایران می‌توانست از یک سوئزمکس برای صادرات بنزین استفاده کند که یک میلیون بشکه ظرفیت دارد، اما به هر دلیلی با پنج کشتی ۳۰۰ هزاربشکه‌ای محموله بنزین را ارسال کردند. البته این اقدام نیز هوشمندانه بود، زیرا اگر یکی از آن‌ها دچار مشکل شد، با این اقدام می‌توانند سایر آن‌ها را منتقل کنند.

این فعال اقتصادی با اشاره به بازار صادراتی بنزین ایران پس از افزایش تولید و کاهش مصرف در کشور، تصریح می‌کند: با راه‌اندازی فاز چهار پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، عملا تولید بنزین به بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز رسیده، درحالی‌که مصرف بنزین در کشور در بالاترین پیک خود، بیش از ۸۵ میلیون لیتر در روز نبوده است. اکنون با احیای کارت سوخت، مصرف به زیر ۸۵ میلیون لیتر در روز رسیده و با توجه به قرنطینه و شیوع ویروس کرونا و آثار تبعی آنها، این مصرف، کاهش بیشتری نیز داشته است.

او می‌افزاید: اکنون در سطحی از مشکل قرار گرفته‌ایم که اوپک برای اولین‌بار اعلام کرده تولید نفت ایران به زیر دو میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. وقتی مخازن پالایشگاهی پر باشد، مجبور هستیم ظرفیت پالایشگاه‌ها را کم کرده و تولید نفت را نیز کاهش دهیم. در این راستا دو اقدام را در نظر گرفتیم. ایران روی بازار کشور‌های همسایه برای صادرات فراورده‌های نفتی حساب باز کرده است. برخی کشور‌ها از مسیر ایران به افغانستان، ارمنستان، نخجوان و ...، فراورده‌های نفتی ترانزیت می‌کردند که جلوی آن‌ها را گرفتیم تا بازار برای ایران باقی بماند. علاوه‌برآن به دنبال بازار‌های جدید هستیم که ونزوئلا یکی از این بازار‌های صادراتی است.

 

فریدون برکشلی، رئیس دفتر مطالعات انرژی وین نیز پیش‌تر در گفتگو با فارس گفته بود: «ونزوئلا سال‌هاست که تحت تحریم نفتی آمریکا قرار دارد. این تحریم‌ها به کاهش درآمد‌های ارزی و در نتیجه فشار‌های اقتصادی منجر شده است. یک‌بار در سال ۱۹۹۹-۲۰۰۰ کارکنان صنعت نفت ونزوئلا دست به یک اعتصاب فراگیر و گسترده زدند. دامنه اعتصابات در حدی گسترده بود که عملا عملیات تولید و پالایش نفت متوقف شد. در آن مقطع جمهوری اسلامی ایران به کمک دولت ونزوئلا رفت و با ارسال محموله‌های فراورده‌های نفتی به دولت چاوز در کنترل شرایط بحرانی ناشی از کمبود فراورده‌های نفتی و به‌خصوص بنزین کمک کرد. شرکت ملی نفت در آن مقطع دفتری در کاراکاس ایجاد کرد و در سازماندهی بازاریابی و صادرات نفت خام هم به ونزوئلا کمک کرد. البته شرایط مذکور به تدریج عادی شد و دیگر نیازی به کمک به دولت ونزوئلا وجود نداشت.

 

درحال‌حاضر نیز دولت کنونی ونزوئلا به دلیل فشار‌های آمریکا با دشواری‌های اقتصادی زیادی روبه‌روست. این دشواری‌ها منبعث از اعتصابات یا مخالفتی از سوی کارکنان صنعت نفت نیست، بلکه ناشی از فشار‌های اقتصادی و تحریم‌های فلج‌کننده آمریکاست». به گفته او، مشکلات کنونی صنعت نفت ونزوئلا ناشی از فشار‌های تحریمی و عدم دسترسی به تجهیزات و فناوری برای ادامه فعالیت و عدم امکان صادرات نفت خام است. ونزوئلا و شرکت PDVSA در خاک آمریکا یک پالایشگاه بزرگ ۳۵۰ هزاربشکه‌ای دارد، اما کاخ سفید، به ونزوئلا اجازه نمی‌دهد برای پالایشگاه خودش هم نفت خام تأمین کند. پالایشگاه ونزوئلایی کار می‌کند، اما با نفت خام آمریکایی و درآمد حاصل از آن را هم نمی‌تواند به ونزوئلا منتقل کند. همچنین اجازه تعطیلی پالایشگاه را هم نمی‌دهند. رئیس دفتر مطالعات انرژی وین گفت: ایران اکنون سال‌هاست که به صنعت نفت ونزوئلا خدمات فنی و مهندسی ارائه می‌کند و برای صنایع کشورمان منابع درآمد دارد. در سال‌های گذشته هم ونزوئلا برای استخراج نفت خام فوق‌سنگین در جنوب ایران (کوه موند) به ایران کمک فنی و مهندسی می‌کرد.