چرا آمریکا نباید از جمهوری آذربایجان در برابر ایران حمایت کند؟

اقتصاد ۲۴-الدار ممدوف در وبسایت responsible statecraft متعلق به اندیشکده «کوئینسی» نوشت: با افزایش شدید تنش‌ها بین ایران و آذربایجان، مظنونین همیشگی در واشنگتن حمایت قاطعانه‌ای از باکو ارائه می‌دهند و از دولت آمریکا نیز می‌خواهند همین کار را انجام دهد. یکی از طرفداران اصلی باکو در واشنگتن، مایکل دوران از موسسه هادسون با گذاشتن تصویری از الهام علی اف، رئیس جمهور خودکامه آذربایجان در کنار یک هواپیمای بدون سرنشین ساخت اسرائیل که ظاهراً در مرز ایران است، به عنوان نمونه‌ای در مورد نحوه‌ی برخورد دولت بایدن با ایران پا را فراتر از حد معمول گذاشت. به گزارش پ «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: یکی دیگر از کارشناسان، لوک کوفی از بنیاد هریتیج یک مقاله تهیه کرد و از دولت ایالات متحده خواست تا آذربایجان را به عنوان حصاری در برابر نفوذ ایران مورد توجه قرار دهد.

با این حال، چنین نگرانی‌ای نسبت به باکو تنها به اتاق‌های فکر محدود نمی‌شود. سفیر ایالات متحده در آذربایجان، لی لیتزنبرگر در ترفندی عجیب با اشاره به "همزیستی کنیسه‌ها و مساجد" در روستایی که اکثریت یهودی در آذربایجان هستند، از "روحیه تسامح" آذربایجان تمجید کرد.

بیشتر بخوانید: بررسی اسناد فساد مالی رئیس جمهوری باکو و خانواده وی/ خانواده علی‌اف، ستاره درخشان اوراق پاناما و اسناد پاندورا

البته سفیر از حقایق ناراحت کننده‌ای که این روایت تحمل را با مشکل مواجه می‌کند مانند سخنان نفرت انگیز ضد ارمنی تحت حمایت دولت باکو و تخریب میراث ارمنی در این کشور حرفی نزد. علاوه بر این، اگر همزیستی مساجد و کنیسه‌ها معیار مدارا باشد، سفیر می‌تواند به ایران به عنوان همسایه‌ی آذربایجان نیز اشاره کند، جایی که بسیاری از کنیسه‌ها و کلیسا‌ها بدون مشکل در کنار مساجد فعالیت می‌کنند. در میان تنش‌ها با ایران، به نظر می‌رسد که سفیر قصد داشت با تأکید بر ویژگی‌هایی مانند تحمل آذربایجان که تلویحاً تصریح می‌کند که ایران از آن برخوردار نیست، این پیام را مطرح کند که کشورش از اصول اخلاقی برتر نسبت به ایران برخوردار است. با این حال، قطعا به نفع ایالات متحده نیست که در درگیری جمهوری آذربایجان با ایران مداخله کند. واقعیت این است که آذربایجان متحد رسمی آمریکا نیست، واشنگتن به دفاع از این کشور متعهد نشده است و آذربایجان نیز نامزد پیوستن به ناتو به شمار نمی‌رود.

پس از آزادسازی موفقیت آمیز سرزمین‌های تحت اشغال ارمنیان، رئیس جمهور علی اف، به جای زمینه سازی برای آشتی، ادعا‌های غیرمنطقی را در مورد سرزمین ارمنستان از جمله ایروان، پایتخت آن افزایش داد.

بیشتر بخوانید: دیوار‌های سیمانی نمی‌توانند امنیت مرز‌های شیشه‌ای را تامین کند

بیانیه سه جانبه روسیه، ارمنستان و آذربایجان با میانجیگری مسکو در نوامبر ۲۰۲۰ با پایان دادن به خصومت ها، به رفع انسداد ارتباطات حمل و نقلی بین سرزمین اصلی آذربایجان و حومه آن در نخجوان پرداخت و یک راهرو زمینی از طریق ارمنستان تا ترکیه به وجود آورد. اما باکو، چشم انداز این توافق را با مطرح کردن ادعا‌هایی در مورد سرزمین ارمنی تضعیف کرد. قرار بود کریدور به عنوان یک سرزمین اجدادی ایجاد شود، در حالی که این موضوع ترس از الحاق را افزایش می‌دهد. چنین نگرانی‌هایی نه تنها در ارمنستان بلکه در ایران نیز رایج است. الحاق، ایران را از دسترسی به مرز ارمنستان محروم می‌کند و "کمربند ترک" را در مرز‌های شمالی این کشور به وجود می‌آورد.

به این مسائل باید رابطه استراتژیک باکو با اسرائیل و ترکیه را نیز افزود. اسرائیلی که دشمن دیرینه ایران است و ترکیه‌ای که رقیب منطقه‌ای تهران به شمار می‌رود. جمهوری آذربایجان از روابط دیرینه با اسرائیل برخوردار است. با این حال، در سال‌های گذشته، با وجود مشکلاتش با تهران، مراقب بود تا با همسایه جنوبی خود دشمنی نکند. اما پیروزی در جنگ قره باغ با کمک هواپیما‌های بدون سرنشین اسرائیلی، باکو را ترغیب کرد که به روابط خود با اسرائیل افتخار کند و حس جدیدی از آسیب ناپذیری نسبت به تهران را به نمایش بگذارد.

ایران احتمالاً با دلایل موجهی مظنون است که آذربایجان به پایگاهی برای عملیات اطلاعاتی اسرائیل علیه این کشور تبدیل شده است. باکو همچنین به تحریک آذری‌های استان‌های شمالی ایران پرداخته است. از سوی دیگر، آذربایجان برای رانندگان ایرانی کامیون‌ها که به منطقه قره باغ می‌روند، مشکل ایجاد کرده است.
‌

بیشتر بخوانید: این که ایران زمان پایان رزمایش «فاتحان خیبر» را اعلام نکرده، یعنی باب تمام احتمالات باز است

نمی‌توان از هیچ کشوری انتظار داشت که منفعلانه به تماشای چنین اقدامات غیر دوستانه‌ای که بر منافع ملی اش تأثیر می‌گذارد، بپردازد. ایران احساس کرد که موضعش در مقابل باکو در طول جنگ قره باغ که بار‌ها از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت می‌کرد، مورد استقبال قرار نگرفت. بنابراین، هنگامی که ایران مانور‌های نظامی گسترده‌ای را در نزدیکی مرز آذربایجان آغاز کرد، این واکنشی کاملاً قابل پیش بینی نسبت به بی توجهی باکو به نگرانی‌های اصلی تهران بود. اگرچه ایالات متحده ممکن است به ایران علاقه‌ای نداشته باشد، اما هیچ تعهدی ندارد که به سیاست‌های بی پروای آذربایجان پاداش دهد. نوع رژیم در باکو یکی دیگر از دلایلی است که واشنگتن نباید در این درگیری از آذربایجان حمایت کند.

جمهوری آذربایجان به طور مداوم در رده بندی بین المللی آزادی‌های سیاسی، حقوق شهروندی و فساد رتبه‌ی بدی دارد. به عنوان مثال، Freedom House آذربایجان را کشوری آزاد ارزیابی نمی‌کند و خاطرنشان کرده که فساد در این کشور شایع است و مخالفان سیاسی با سال‌ها آزار و اذیت ضعیف شده اند. دیده بان حقوق بشر با این نکته موافق است که دولت آذربایجان همچنان به سرکوب شریرانه علیه منتقدان و همه مخالفان ادامه می‌دهد. همچنین گزارش مفصلی در مورد سوءاستفاده، رفتار بی رحمانه و شکنجه آذربایجان علیه اسرای جنگی ارمنی منتشر شد. دولت بایدن مبارزه با فساد جهانی را یکی از اولویت‌های خود قرار داده است.

در این امتیاز نیز آذربایجان عملکرد بسیار بدی دارد. آذربایجان در شاخص احساس فساد جهانی رتبه ۱۲۹ از ۱۸۰ را دارد. رئیس جمهور این کشور و همکارانش رسوایی‌های فساد بزرگ بین المللی دارند. علاوه بر این، در حالی که دیپلمات‌ها و لابی‌های آذربایجانی در واشنگتن تمام تلاش خود را می‌کنند تا این کشور را به عنوان متحد ثابت غرب نشان دهند، این تلاش‌ها نمی‌تواند واقعیت را تغییر دهد. علی اف به حضور همه سازمان‌های مهم آمریکایی در آذربایجان مانند رادیو آزادی با بودجه کنگره ایالات متحده، موسسه بین المللی جمهوری خواهان، موسسه دموکراتیک ملی و موسسه جامعه باز که توسط سوروس تأمین مالی می‌شد، پایان داد.

بیشتر بخوانید: نظامی‌ها در قفقاز به خط شدند

رسانه‌های وابسته به دولت در آذربایجان به طور مرتب نظریه‌های توطئه ضد آمریکایی را مطرح می‌کنند. اخیراً برخی در این کشور در مورد برنامه‌های شوم در حمله به آذربایجان هشدار داده اند. در همین حال، علی اف رابطه نزدیکی با ولادیمیر پوتین برقرار کرده است، که بر اساس بیزاری مشترک از دخالت عمیق‌تر غرب در قفقاز، بنا شده است. دولت ایالات متحده باید در برابر درخواست ستیزه جویان واشنگتن برای درگیر شدن در این نزاع که هیچ کدام از منافع حیاتی آمریکا در آن در خطر نیست، مقاومت کند. همچنین باید توجه داشت که در آذربایجان دولتی روی کار است که ارزش‌ها و منافع ایالات متحده تضاد دارد. علی رغم تلاش‌های متحدان آذربایجان در واشنگتن، کنگره همچنین باید با جدیت از هر اقدامی که به درگیری در قفقاز جنوبی دامن می‌زند، اجتناب کند.