عراق، پاشنه آشیل بازارهای داخلی ایران می‌شود؟/ کاهش ارزش پول ملی جولانگاه صادرات کالاهای اساسی

نخست وزیر عراق در شرایطی روز گذشته وارد ایران شد که بازارهای داخلی و صادراتی ایران تحت تاثیر این کشور قرار دارد و حال و روز خوبی را سپری نمی‌کند.

اقتصاد24 - نخست وزیر عراق روز شنبه به ایران آمد؛ ورودی که می‌تواند فلش‌های بسیاری را به سمت اقتصاد ایران روانه کند. درست در زمانی که اقتصاد ایران از همه طرف با تحریم روبروست، توجه به بازار بکری مانند عراق می‌تواند افق‌های روشنی را در حوزه اقتصاد ایجاد کند.

آنطور که آمار نشان می‌دهد در سه حوزه یعنی دام زنده، گوشت و تخم مرغ، عراق در اولویت اصلی صادرات است. در حوزه دام زنده، عراق دومین کشور، در گوشت اولین کشور و در تخم مرغ، دومین کشوری است که این مواد استراتژیک را از ایران دریافت می‌کند. عمده دلیلی که برای این مساله عنوان می‌شود، جذابیت مواد غذایی ایران برای عراقی‌هاست؛ مساله‌ای که پیش از این و در ماجرای صادرات دام زنده نیز بارها به آن اشاره شده بود.

انتخاب میان بازارهای داخلی و خارجی

اما در این میان یک تناقض وجود دارد: توجه به بازار صادراتی به قیمت از دست رفتن بازارهای داخلی. آنطور که آمار صادرات دام زنده نشان می‌دهد، بخش عمده‌ای از این افزایش قیمت گوشت قرمز به صادرات بی‌رویه دام زنده و گوشت باز می‌گردد. طبق گزارش سازمان توسعه و تجارت، در سه ماهه اول سال 97 حدود 8 هزار تن به ارزش 30 میلیون دلار صادر شده است که این اعداد در مقایسه با سه ماهه اول سال 1396 به ترتیب 344 درصد و 300 درصد رشد داشته‌اند.

آنطور که پیش از این سایت تابناک گزارش داده بود، مهم‌ترین کشورهای هدف صادراتی در سه ماهه نخست سال جاری، عراق، عمان، افغانستان و ترکمنستان بوده‌اند که به ترتیب ارزش صادرات دام زنده به این کشورها، 14، 7، 2 و 1 میلیون دلار بوده است.

نکته مهم دیگر در زمینه صادرات دام زنده در سه ماهه نخست سال جاری این است که ارزش صادرات دام زنده به کشورهای عراق و عمان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به ترتیب 977 درصد و 133 درصد رشد داشته است.

وقتی تولید داخل نه سر پیاز است نه ته آن!

اما به نظر می‌رسد که در حوزه پیاز هم وضعیت به همین صورت است. آنطور که اخیرا عباس قبادی معاون بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت عنوان کرده، بازار‌های کشور‌های اطراف از جمله عراق به دلیل کیفیت مناسب پیاز ایران، طالب این محصول هستند و با قیمت مناسب خریداری می‌کنند و این امر باعث شد تا صادرات پیاز افزایش یابد و بازار داخل نیز با کمبود پیاز روبه‌رو شود.

یعنی درست همان اتفاقی که در حوزه گوشت هم تکرار شده بود. قبادی راه علاج این تناقض را اینطور بیان کرده بود: «هفته آینده یا ممنوعیت صادرات این محصول را به گمرک اعلام خواهیم کرد یا اینکه هر کس که پیاز صادر می‌کند باید عوارض پرداخت کند تا از صادرات آن جلوگیری شود.»

در شهریور سال قبل بود که فرماندار مریوان هشدار داد که خرید کالاهای اساسی از سوی مسافرانی که از مرز عراق وارد مریوان می‌شوند، باعث نایاب شدن کالاهای اساسی در این شهر شده است. چیزی که آن زمان به آن اشاره شده بود، مساله یک بحران آن هم به دلیل کاهش ارزش پول ملی ایران بود. مساله افت ارزش پول ایران و استفاده‌ای که برخی کشورها از جمله عراق از آن می‌برند خود عاملی برای تشدید این بحران شده است.

هرچند که نباید فراموش کرد که بازار عراق یک شرایط خاص را می‌تواند برای اقتصاد ایران فراهم کند اما در یک طرف دیگر این فعالیت‌ها، تولید داخل است که در یک سال گذشته به شدت از این صادرات ضربه خورده است. برخی کارشناسان معتقدند که اگر دولت قصد دارد وضعیت صادرات محصولاتی مانند گوشت، پیاز و دیگر مواد اصلی خوراکی را به همین صورت نگه دارد، باید راهکاری برای مدیریت و حمایت از تولید داخل هم صورت دهد یا دست‌کم بخشی از تولید را به صادرات اختصاص دهد تا بازارهای داخلی با کمبود مواجه نشوند.

امروز در اثر کمبود برخی محصولات از جمله پیاز به بهانه صادرات به کشور عراق، شاهد گرانی افسارگسیخته آن در بازار داخلی هستیم، امری که درباره دام زنده و گوشت قرمز نیز تکرار شد که عراقی‌ها به دلیل کاهش ارزش پولی ملی در ایران، نهایت استفاده را از آن برده و مشتری پروپاقرص گوشت گوسفند ایرانی شدند و بازار داخلی این محصول را با مخاطره مواجه کردند. به نظر می رسد امروز بیش از آنکه همسایگی و قرابت سیاسی و اقتصادی با عراق یک فرصت برای کشور باشد به تهدیدی علیه بازارهای داخلی تبدیل شده است و لازم است مسئولان تدبیری در این زمینه بیاندیشند تا هم بازار عراق را از دست ندهیم و از این راه ارز وارد کشور کنیم و هم بازار داخلی به تاسی از کاهش ارزش پولی دچار تلاطم‌ نشود.