چرا نفت و گاز ایران به آسانی جای روسیه را نمی‌گیرد؟

اقتصاد۲۴- ایران نیز مانند روسیه از زمانی که دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و آن را محکوم کرد، تحت تحریم‌های امریکا قرار گرفته است. ورود جو بایدن به کاخ سفید، مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای را تسریع کرد. اما حمله به اوکراین دوباره آن را زیر سوال برد. اما بازگشت ایران به بازار‌های نفت و گاز فقط بخشی از واردات هیدروکربن‌های روسیه از سوی اروپا را جبران می‌کند، به‌ویژه که از چندین هفته پیش تا کنون توافق قریب‌الوقوع با موانع متعددی روبه رو شده است.
کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی می‌گویند: «ایران می‌تواند منبع مهم دیگری برای عرضه اضافی (نفت) در صورت لغو تحریم‌ها باشد، اما بازگشت آن به بازار فوری نخواهد بود.» به گفته آنها، در صورت موافقت، لغو موثر تحریم‌ها حداقل یک ماه زمان می‌برد. آن‌ها پیش بینی می‌کنند: «ما انتظار داریم تولید بیش از یک میلیون بشکه در روز ظرف شش ماه افزایش یابد تا به ظرفیت کامل ۳.۸ بشکه در روز برسد.»
باید ذخایر شناور ۱۰۰ میلیون بشکه‌ای را در نظر بگیریم که ماه‌ها طول می‌کشد تا فروخته شود، به‌ویژه که نفت‌کش‌های ایرانی باید بار دیگر گواهینامه و بیمه شوند تا عملیاتی شوند.

بیشتر بخوانید: نفت ایران در تله روسی

آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد در ماه فوریه، تولید نفت خام ایران به ۲.۵۶ میلیون بشکه در روز رسید که «بالاترین سطح در سه سال اخیر» است. در سال ۲۰۲۱، این کشور به طور متوسط ۲.۴ میلیون بشکه در روز تولید کرد.
پیش از تحریم‌های امریکا، در سال ۲۰۱۸، ایران ۲.۴ بشکه در روز که ۶۷۰ هزار بشکه به چین، ۴۹۰ هزار بشکه به هند، ۵۹۰ هزار بشکه به اروپا، ۲۶۰ هزار بشکه به کره جنوبی و ۱۵۰ هزار بشکه در روز به ژاپن صادر می‌کرد.
به گزارش آژانس بین المللی انرژی، روسیه در ماه فوریه ۱۰.۰۵ میلیون بشکه در روز تولید کرده است. در دسامبر ۲۰۲۱، صادرات نفت خام ۲.۸ میلیون بشکه در روز بود.
چند تن از کارشناسان موسسه بروگل گفتند: «پیش بینی می‌شود که ۴ میلیون بشکه نفت خام روسیه در برابر تحریم تجارت نفت اعمال شده توسط اتحادیه اروپا و سایر کشور‌های غیر اروپایی آسیب پذیر است.»
کارشناسان اندیشکده بلژیکی با ارزیابی اثرات تحریم‌ها تاکید کردند: «مشتریان نفت روسیه از حدود ۱.۶ میلیون بشکه نفت خام در روز و یک میلیون بشکه فرآورده‌های نفتی در روز که می‌تواند در ماه آوریل به ۳ میلیون بشکه در روز برسد، اجتناب خواهند کرد.»
بر اساس بررسی آماری بریتیش پترولیوم در سال ۲۰۲۱، ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۵۰.۸ میلیارد مترمکعب گاز تولید کرده که این کشور را پس از امریکا و روسیه در رتبه سوم جهان در بین کشور‌های تولیدکننده گاز قرار داده است. روسیه با ۶۳۸.۵ میلیارد متر مکعب خود، ۱۶.۶ درصد از تولید جهانی را در برابر ۶.۵ درصد ایران تشکیل می‌دهد. با این حال، این تولید ایرانی به طور عمده برای بازار داخلی در نظر گرفته شده است، بقیه از طریق خطوط لوله گاز به کشور‌های همسایه ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و عراق فروخته می‌شود.
اگر تحریم‌ها به سرعت برداشته شوند، حجم کمی در کوتاه‌مدت به بازار بین‌المللی می‌رود و نمی‌تواند جایگزینی برای ۱۸۴ میلیارد مترمکعب گاز روسیه باشد که هر سال به اروپا صادر می‌شود. اگرچه ایران پس از روسیه دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارد، اما این بخش به علت انزوا، از کمبود سرمایه گذاری به ویژه در فناوری‌های بهره برداری از ذخایر دریایی، ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های صادرات گاز مایع آسیب دیده است. بیشتر گاز ایران از یک میدان گازی عظیم فراساحلی، پارس جنوبی، واقع در خلیج فارس تامین می‌شود. حتی اگر تحریم‌ها برداشته شوند، ایران نمی‌تواند جایگزینی برای صادرات روسیه به اروپا باشد.

بیشتر بخوانید: توافق ایران و چین برای توسعه همکاری‌های نظامی

اگرچه ورود جو بایدن به کاخ سفید چندین ماه است که از سر گیری مذاکرات را تسریع کرده، اما دستیابی به توافق با برخی موانع مواجه شده و عوامل متعددی توافق هسته‌ای ایران را به تاخیر می‌اندازد. اسرائیل که به علت امنیت خود به ایران مظنون است، و می‌خواهد هدف خود را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای دنبال کند، هرگز بی میلی خود را در برابر چنین توافقی پنهان نکرده است.
روسیه نیز از زمان حمله به اوکراین، خواستار اعطای ضمانت‌هایی به این کشور شده است تا بتواند بدون جریمه به همکاری خود با ایران، به ویژه در زمینه هسته‌ای غیرنظامی ادامه دهد.
عربستان سعودی و امارات متحده عربی که خواستار افزایش عرضه نفت خود از طریق اوپک هستند، قصد دارند سهم خود را بیشتر مورد توجه امریکا قرار دهند. آن‌ها از واشنگتن می‌خواهند که به آن‌ها کمک کند تا راه حلی دیپلماتیک برای جنگ یمن پیدا کنند، خواسته آن‌ها به پایان حمایت تهران از شورشیان حوثی‌ها مربوط می‌شود که به طور مرتب پهپاد‌ها و موشک هایشان زیرساخت‌های این دو کشور، به ویژه نفتی را هدف قرار می‌دهند.
چندی پیش، فرانسه از همه طرف‌های ذی‌نفع خواست تا توافق هسته‌ای ایران را که «روی میز» در وین است، به نتیجه برسانند. سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه گفت: «فوریت حیاتی برای نتیجه‌گیری وجود دارد» در حالی که ایران هر روز به توانایی ساخت بمب اتمی نزدیک‌تر می‌شود.

منبع: لاتریبون /  دیپلماسی ایرانی