افزایش آوارگی با تشدید بحران جهانی غذا

اقتصاد۲۴- کمبود و افزایش قیمت مواد غذایی در سطح جهانی، به یکی از بحران‌های جدی در اقتصاد تبدیل شده است. در صورت ادامه این روند، میلیون‌ها نفر در بسیاری از کشور‌هایی که درگیر جنگ، ناآرامی و فقر هستند و به‌خصوص در کشور‌های آفریقایی، آسیایی، خاورمیانه و… جان خود را از دست خواهند داد.

طبق تخمین سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد احتمال دارد تا سال ۲۰۲۳ شمار گرسنگان جهان به ۸ تا ۱۳ میلیون نفر برسد. قیمت مواد غذایی نیز احتمالاً تا ۲۲درصد از قیمت فعلی خود بالاتر برود. در شرایط کنونی می‌توان چنین اذعان کرد که جهان در مقیاسی بی‌سابقه با گرسنگی روبه‌روست، قیمت مواد غذایی به‌طور غیرمنتظره‌ای افزایش یافته و معیشت میلیون‌ها انسان در وضعیت بحرانی و خطرناک قرار گرفته است.

جنگ در اوکراین، بحرانِ سه‌بعدی غذا، انرژی و اقتصاد با تاثیرات ویرانگر را در پی داشته است. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از کشور‌های درحال‌توسعه از قبل با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کردند و اکنون دچار چالش‌های جدیدی شامل همه‌گیری COVID-۱۹، بحران شرایط آب‌وهوایی، منابع غذایی ناکافی و موارد دیگر شده‌اند و نابرابری در این کشور‌ها همچنان ادامه دارد و رو به افزایش است.

طبق رسانه رسمی سازمان ملل متحد، آنتونیو گوترش با اشاره به اینکه ۶۰ درصد مردم جهان که دچار سوءتغذیه هستند، در مناطقی زندگی می‌کنند که تحت تأثیر درگیری قرار گرفته‌اند گفته است: «وقتی جنگ به راه می‌افتد، مردم گرسنه می‌مانند.»

بیشتر بخوانید: خودتان را برای جهنم آماده کنید

دبیرکل سازمان ملل متحد همچنین در گزارش جهانی از بحران غذایی سال ۲۰۲۲ عنوان کرد: «ما داده‌ها و دانش لازم برای تغییر مسیر را داریم. دستور کار سال ۲۰۳۰ رسیدن به توسعه پایدار است و انعقاد توافق‌نامه آب‌وهوای پاریس اقدامی در این جهت محسوب می‌شود.»

به گفته او در واقع طرح‌های سازمان ملل با هدف مقابله با عوامل اصلی ایجاد گرسنگی و سوء‌تغذیه است که ناشی از جریانات آب‌وهوایی، نابرابری و فقر هستند. نشست سازمان ملل متحد در رم با هدف ایجاد هماهنگی بین سیستم‌های غذایی برای یک واکنش هماهنگ بین‌المللی، از نخستین گام‌ها برای جلوگیری از افزایش گرسنگی جهانی پیش‌بینی شده و تحقق اهداف توسعه پایدار برای پایان دادن به گرسنگی، دستیابی به امنیت غذایی و ترویج کشاورزی پایدار است. با همبستگی می‌توان جهانی امن‌تر، انعطاف‌پذیرتر و فراگیرتر ساخت و بلای قحطی و گرسنگی را یک بار برای همیشه در جهان از بین برد؛ اما برای رسیدن به این هدف باید هر چه سریع‌تر اقدام کرد.

در سال ۲۰۲۱ سطح گرسنگی در تمام دنیا به طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافت، به‌طوری که بالاترین نرخ گرسنگی ثبت شده در سازمان ملل متعلق به این سال است. طبق گزارش سازمان غذا از وضعیت بحران جهانی غذا نزدیک به ۱۹۳ میلیون نفر در ۵۳ کشور/منطقه دچار ناامنی غذایی شدید بودند و نیاز به کمک فوری داشتند. بر اساس یافته‌های این گزارش در سال ۲۰۲۲ تعداد افراد در وضعیت گرسنگی در سال ۲۰۲۱ به بالاترین سطح خود رسیده و نزدیک به ۴۰ میلیون نفر در مقایسه با سال ۲۰۲۰ به این تعداد افزوده شده است.

جابه‌جایی‌های داخلی

در سال ۲۰۲۱، از ۵۱ میلیون آواره داخلی در سراسر جهان، نزدیک به ۴۵ میلیون نفر در ۲۴ کشور یا مناطقی سکونت داشتند که دچار بحران غذایی بوده‌اند و از این بین بیشترین آمار مربوط به بی‌جاشدگان کشور سوریه بوده است.

از ده کشور دچار بحران شدید غذایی (بر اساس تعداد افراد در بحران) هشت کشور که حدود ۶۶ درصد از کل تعداد آوارگان داخلی در جهان را شامل می‌شوند در کشور‌های سوریه، افغانستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، یمن، اتیوپی، نیجریه، سودان و سودان جنوبی بوده‌اند.

اکثر آوارگان داخلی در مناطق بحران غذایی به دلیل درگیری از خانه‌های خود رانده شده‌اند. این افراد چندین بار و از روی اجبار به‌دلایلی همچون درگیری و یا نا آرامی آوارگی را تجربه کرده‌اند و حتی سال‌ها پس از فروکش کردن این درگیری‌ها نتوانستند به سکونتگاه اصلی خود بازگردند.

جمعیت آوارگان داخلی بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ افزایش یافته و بیشترین افزایش این جمعیت در افغانستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، موزامبیک، میانمار، سودان جنوبی و منطقه ساحل بوده است.

پناهندگان و پناهجویان

در سال ۲۰۲۱، از حدود ۲۱ میلیون پناهنده و ۴ میلیون پناهجو در سراسر جهان، بیش از ۶۰ درصد آن‌ها (حدود ۱۵.۳ میلیون نفر) در ۵۲ کشور و منطقه با بحران غذایی میزبانی شدند. کشور‌ها و مناطقی که ترکیبی مخرب از درگیری و ناامنی، کووید-۱۹، فقر، ناامنی غذایی و مخاطرات جوی بر مشکلات انسانی آن‌ها افزود. (UNHCR، نوامبر ۲۰۲۱).

حدود ۵ میلیون نفر، در ۹ مورد از ده بحران بزرگ غذایی (از نظر تعداد افراد در بحران) درگیر بودند. در نیمه اول سال ۲۰۲۱، بیشتر پناهندگان جدید از جمهوری آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، سوریه، افغانستان و نیجریه بودند، در حالی که تنها ۱۲۶۷۰۰ پناهجو توانستند به کشور خود بازگردند. (UNHCR، نوامبر ۲۰۲۱) دلیل پناهندگی میلیون‌ها انسان در این سال، نشات گرفته از بحران‌های غذایی است که بیشترین تعداد آن‌ها از سوریه (۶.۸ میلیون)، افغانستان (۲.۶ میلیون)، سودان جنوبی (۲.۳ میلیون) و میانمار (۱.۱ میلیون) هستند. اگرچه ناامنی شدید غذایی ممکن است انگیزه‌ای برای جابه‌جایی مردم باشد، این تنها عاملی نیست که مردم این کشور‌ها را مجبور به فرار می‌کند.

افزایش چالش‌های امنیت غذایی و تغذیه‌ای آوارگان در جهان

اکثر کشاورزان آواره‌شده ظرفیت خود را برای تولید غذا از دست داده و در برابر شوک‌هایی مانند افزایش قیمت مواد غذایی جهانی آسیب‌پذیر شده‌اند. دامداران غالباً در کوتاه‌مدت از نگهداری دام خودداری می‌کنند، اما در درازمدت این تصمیم باعث تضعیف در تاب‌آوری آن‌ها می‌شود. این امر در بلندمدت کاهش تولید فراورده‌های دامی را به دنبال خواهد داشت.

از طرفی نبود دسترسی به خدمات اولیه از جمله سیستم‌های مراقبت بهداشتی، آب سالم، بهبود وضعیت بهداشتی و تراکم بالای جمعیت در کمپ‌ها از عوامل ایجاد بیماری و سوءتغذیه در میان آوارگان است. سیاست‌های محدودکننده و تبعیض در برخی کشور‌های میزبان تردد افراد، دسترسی به زمین برای کشاورزی، فرصت‌های شغلی و دسترسی به خدمات مالی را محدود می‌کند. برخی از کشور‌ها حق قانونی کار را به پناهندگان اعطا می‌کنند، اما اکثر آن‌ها به مشاغلی که دارای دستمزد باشد دسترسی ندارند و یا اینکه درآمدشان ناچیز است. از طرفی کمبود شدید بودجه منجر به کاهش کمک‌های بشردوستانه برای بسیاری از آوارگان شده است که این عوامل میزان حمایت از آوارگان را کاهش می‌دهد و آن‌ها اغلب مجبور می‌شوند برای رفع نیاز‌های اساسی خود به استراتژی‌های مقابله‌ای مضر (مانند کار کودکان و…) تن دهند. همچنین منابع طبیعی محدود منجر به تنش بین جوامع میزبان و پناهنده می‌شود.

دومین بحران بزرگ مهاجرتی جهان در سال ۲۰۲۱

اگرچه جمهوری بولیواری ونزوئلا و جمعیت مهاجر این کشور در کلمبیا، اکوادور و پرو در سال ۲۰۲۲ دارای معیار‌هایی است که این کشور را در وضعیت بحران غذایی نشان می‌دهد. اما در سال ۲۰۲۱ شواهدی مبنی بر عدم امنیت غذایی در این کشور در دسترس نبود.

در سال ۲۰۲۱ تعداد ونزوئلایی‌هایی که به دلیل عمیق‌تر شدن بحران سیاسی و اجتماعی-اقتصادی به خارج از کشور آواره شدند، تقریبا با تعداد آوارگان سوری برابر بود؛ که به این ترتیب دومین بحران بزرگ مهاجرتی در جهان رخ داد. از ۶.۵ میلیون ونزوئلایی‌هایی که به خارج از کشور آواره شدند، حدود (۱.۸ میلیون) در کلمبیا، (۱.۳ میلیون) در پرو و (۰.۵ میلیون) در اکوادور ساکن شدند، که آن‌ها در این کشور‌ها با موانع قابل توجهی برای ادغام روبه‌رو هستند.