خودتان را برای جهنم آماده کنید

اقتصاد۲۴- «آرد نداریم» پاسخی است که بسیاری از نانوا‌ها به مشتریان معترض خود درباره دلیل کاهش پخت نان می‌دهند. این روز‌ها در تهران و بسیاری از شهرستان‌ها خرید نان به سادگی قبل نیست. صف‌های طولانی، کمبود آرد در کنار خبر جیره‌بندی نان نگرانی‌هایی را به همراه داشته است. به تازگی مسئولان مسئولان وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرده‌اند امسال شش میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری می‌کنند در حالی که به گفته آن‌ها برای تامین نیاز نانوایی‌ها حداقل به ۱۰ میلیون تن گندم نیاز داریم. ۴ میلیون تن باقی‌مانده که نزدیک به نیمی از نیاز کشور است چگونه باید تامین شود؟ آن هم زمانی که علاوه بر بالا رفتن قیمت گندم در جهان به واسطه جنگ اوکراین، خرید این کالا به دشواری صورت می‌گیرد و کشور‌های صادرکننده مواد غذایی هم تمایلی به صادرات نشان نمی‌دهند.

براساس آمار ارائه شده از شورای بین‌المللی غلات، قیمت گندم صادراتی در بازار‌های جهانی، در یک سال اخیر با افزایش ۴۲ تا ۷۶ درصدی همراه شده است. شورای بین‌المللی غلات International Grains Council به عنوان یک نهاد معتبر جهانی در زمینه جمع‌آوری داده‌های تجارت محصولات کشاورزی و غلات در گزارشی که «ایرنا» برگردان فارسی آن را منتشر کرده، اعلام کرده است قیمت گندم صادراتی درجه ۲ آرژانتین در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۲۲ (اول خرداد ۱۴۰۱) با قیمت ۴۸۰ دلار در هر تن معامله شد که این عدد نشان دهنده افزایش ۷۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.

همچنین گندم صادراتی درجه یک فرانسه در تاریخ اعلام شده در هر تن با نرخ ۴۰۴ دلار قیمت گذاری شد که در مقایسه با سال گذشته ۶۲ درصد افزایش داشت. در ادامه این گزارش آمده است که قیمت هر تن گندم صادراتی آمریکا از نوع تجاری موسوم به گندم سخت قرمز زمستانه ۴۴۲ دلار بوده که با افزایش ۶۰ درصدی همراه شد. گندم صادراتی آمریکا از نوع تجاری موسوم به نرم قرمز زمستانه با نرخ ۳۷۹ دلار در هر تن قیمت‌گذاری شد که این عدد نشان دهنده افزایش ۴۲ درصدی نسبت به سال گذشته است. این در حالی است که متوسط قیمت جهانی گندم در ۲۳ فوریه ۲۰۲۲ و قبل از شروع جنگ اوکراین، ۲۸۷ دلار در هر تن بود که پس از جنگ با افزایش همراه شد و به نرخ بیش از ۴۰۰ دلار رسید.

افزایش قیمت مواد غذایی و بحران در این زمینه تنها به گندم محدود نمی‌شود، نشریه اقتصادی فوربس در گزارشی که به تازگی منتشر کرده چهار عامل شیوع کرونا، تورم فزاینده، جنگ اوکراین و خشکسالی در حال تشدید را از جمله عوامل بروز و ظهور معرفی کرده است. به اعتقاد نویسندگان این گزارش گروهی از این عوامل زنگ هشدار را سال‌ها پیش به صدا درآورده بود. با این حال عدم توجه به آن‌ها در کنار بروز و ظهور فاکتور‌های جدید باعث تسریع این بحران شده است. فوربس با چنین مقدمه‌ای نتیجه می‌گیرد «بحران غذای جهان رفتنی نیست؛ باید از آن سبقت بگیریم». در این گزارش که برگردان آن توسط «ایرنا» منتشر شده است به آمار سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد استناد شده است. براساس این آمار فائو تخمین می‌زند ۴۹ میلیون نفر در جهان با گرسنگی مواجه‌اند که اگر اقدامی عاجل درباره آن‌ها انجام نشود از وضعیت اضطراری گرسنگی به سمت قحطی حرکت کنند.

علاوه بر این شاخص قیمت مصرف‌کننده مواد غذایی در آمریکا به بالاترین رکورد از سال ۱۹۷۹ رسیده، هزینه تولید روغن آفتابگردان و پالم دو برابر شده و هزینه تولید گندم و ذرت نیز فقط از چند ماه گذشته تا ۲ برابر افزایش یافته است. این در حالی است که بانک جهانی پیش‌بینی کرده است عرضه جهانی گندم در سال آینده میلادی کاهش یابد. در آمریکا تولید گندم زمستانه ۸ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این‌ها بیش از ۲۰ میلیون تن گندم در سیلو‌های اوکراین گیر افتاده است. بنا به گزارش فوربس دیوید بیزلی مدیر برنامه غذای سازمان ملل درباره شرایط آینده گفته است: «اگر شما فکر می‌کنید که جهنم پایین آمده است باید خودتان را برایش آماده کنید.»

حریق در بازار غذا

شرایط برای حریق در بازار غذا مهیا بود، کرونا همچنان در حال تاثیرگذاری بر تولید و زنجیره‌های عرضه و توزیع کالا‌ها را در بازار جهانی مختل کرده است. خشکسالی به کشت و برداشت ضربه زده است. به عنوان مثال مردم شاخ آفریقا با وخیم‌ترین خشکسالی طی ۷۰ سال گذشته مواجه هستند. درگیری‌ها و سختی اقتصادی ۱۰۰ میلیون نفر را واداشته است تا خانه‌های خود را ترک کنند و رشد بخش کشاورزی جهان طی یک دهه گذشته کُند شده است. حمله روسیه به اوکراین و جنگ در این کشور در حکم کبریتی بود که آتش بحران غذا در جهان را شعله ور کرد. این موضوع باعث شد بازار‌های جهانی که پیش‌تر در اثر شیوع کرونا مختل شده بودند به سمت بی‌ثباتی بیشتر پیش بروند.

در دنیا معادله بین وارد کردن و صادر کردن به هم خورده است. همه کشور‌ها در دنیا کم و بیش غذا وارد می‌کنند و بیشتر آن‌ها به نوعی صادرات مواد غذایی دارند. در گذشته تعادلی بین این دو وجود داشت، اما در شرایط کنونی، کشور‌های واردکننده برای واردات هرچه بیشتر مواد غذایی حرص و ولع پیدا کرده‌اند و کشور‌های صادرکننده نیز برای صادرات غذا میل و تمایل خود را از دست داده‌اند و با رویکردی غیرمنطقی در جهت حفظ مواد غذایی تولیدی خود اقدام کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: آغاز دهه ریاضت آبی برای ایران

از ماه فوریه به این سو ۲۷ کشور جهان صادرات محصولات غذایی خود را محدود کرده‌اند و با این کار ۱۷ درصد کل کالری که به طور معمول در بازار جهانی مبادله می‌شد در انبار‌ها مانده و وارد این بازار نشده است. به این مشکل، اضافه کنید جنگ اوکراین را که باعث بروز کمبود‌ها و افزایش قیمت‌ها شده و ۳۰ درصد کل عرضه جهانی گندم را که توسط روسیه و اوکراین تأمین می‌شود در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. پیش‌بینی‌ها از روند کاهش تولید مواد غذایی در جهان خبر می‌دهند. عرضه کود‌های شیمیایی که نقش مهمی در میزان برداشت محصول دارند کاهش یافته است و قیمت این مواد به شدت افزایش یافته است چرا که بخش مهمی از مراکز تولید کود شیمیایی هم‌اکنون در مناطق جنگی قرار گرفته است.

حمله روسیه به اوکراین و جنگ در این کشور در حکم کبریتی بود که آتش بحران غذا در جهان شعله ور کرد. این موضوع باعث شد بازار‌های جهانی که پیش‌تر در اثر شیوع کرونا مختل شده بودند به سمت بی‌ثباتی بیشتر بروند

امید به گروه هفت برای خروج از بحران

بخش کشاورزی جهان به اندازه کافی مقاوم نیست. این بخش نمی‌تواند در برابر شوک‌های چندگانه دوام بیاورد و به اندازه‌ای که نیاز‌های غذایی جهان ایجاب می‌کند رشد و توسعه پیدا کند. بخش کشاورزی جهان طی ماه‌ها و سال‌های آینده در برابر شوک‌های خارجی مثل درگیری‌ها، جنگ‌های تجاری و تغییرات آب و هوایی، آسیب‌پذیری خود را نشان خواهد داد.

رشد شدید قیمت مواد غذایی در جهان طی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ با اقدامی قاطع از سوی گروه هشت یعنی هشت گروه صنعتی مواجه شد و در حال حاضر نیز باید چنین برخوردی انجام گیرد. در آن زمان کشور‌های ثروتمند، بر میزان کمک‌های خود به بخش کشاورزی افزودند، سیستم اطلاع‌رسانی بازار کشاورزی را راه‌اندازی کردند تا قیمت کالا‌ها را رصد کنند و همچنین سازوکاری را برای تأمین هزینه سرمایه‌گذاری‌های چندجانبه و خصوصی در بانک جهانی طراحی کردند.

آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا ۴ میلیارد دلار برای تامین مالی بخش کشاورزی اختصاص داد و ائتلافی از شرکت‌های بخش خصوصی تشکیل داد تا در بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری کنند. کشور‌های جهان با همکاری هم برنامه امنیت غذایی و کشاورزی جهان را در بانک جهانی تشکیل دادند که همچنان سرمایه‌هایی را در اختیار کشور‌های کم‌درآمد قرار می‌دهد.

اکنون گروه هفت قرار است طی روز‌های آینده در آلمان تشکیل جلسه دهد و یکی از دستور کار‌های این نشست بحث در مورد نهادی موسوم به اتحاد جهانی برای امنیت غذایی است که ماه گذشته توسط این گروه و بانک جهانی تشکیل شد. امید می‌رود اعضای گروه هفت در مورد اقدامات عملی و مؤثر برای حل بحران غذای جهان به توافق برسند. برای مثال می‌توانند خود را به تأمین مالی کامل برنامه غذای سازمان ملل و عرضه کافی کود شیمیایی در بازار جهانی متعهد کنند.

این کشور‌ها همچنین می‌توانند با جلب همکاری کشور‌های دیگر مانع وضع محدودیت‌های صادراتی در بازار جهانی شوند و برخلاف آنچه در مورد واکسن کرونا شاهد بودیم دسترسی کافی کشور‌های کم‌درآمد را به کود‌های شیمیایی تضمین کنند. همچنین می‌توان صندوق بین‌المللی پول را بر آن داشت که روند تخصیص منابع مالی برای مقابله با خشکسالی در کشور‌های فقیر و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی این کشور‌ها را تسریع ببخشد.