آیا نیویورک کانون جدید برای نجات برجام خواهد بود؟

اقتصاد۲۴- سید ابراهیم رئیسی، به منظور شرکت در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز –دوشنبه- برای اولین بار عازم نیویورک شد. رئیسی در این سفر علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با تعدادی از سران کشور‌های شرکت کننده در نشست نیز دیدار و گفتگو خواهد کرد و دیدار‌های جانبی دیگری نیز خواهد داشت.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه، محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر ریاست جمهوری و وحید جلال‌زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، رئیسی را در این سفر همراهی می‌کنند.

رئیسی سال قبل به نیویورک سفر نکرد، اما سخنان ضبط شده او به صورت ویدئویی در مجمع عمومی پخش شد.

همچنین، سفر سید ابراهیم رئیسی به نیویورک در شرایطی صورت می‌گیرد که اخیرا او طی نشستی سه روزه در شهر سمرقند ازبکستان، پروژه عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای را نهایی کرد. رئیسی در حاشیه این اجلاس با ۱۰ تن از سران کشور‌های حاضر در اجلاس از جمله روسیه، چین و هند دیدار و گفتگو کرده بود.

بیشتر بخوانید: سیگنال سفر رییسی به سازمان همکاری‌های شانگهای/ منتظر احیای برجام نباشید!

ترکیب برجامی هیات همراه رئیسی در نیویورک و احتمال انجام مذاکرات پیرامون «توافق»

یکی از نکات قابل توجه در جریان اولین حضور سید ابراهیم رئیسی در مجموع عمومی سازمان ملل، ترکیب همراه او در نیویورک است. حضور علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین و البته وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این فرضیه را مطرح کرده که احتمالا در نیویورک مذاکراتی در ارتباط با احیای برجام با دیگر طرف‌های حاضر در توافق صورت بگیرد.

در این زمینه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه در نشست خبری هفتگی خود، حضور باقری را صرفا همراهی با هیات جمهوری اسلامی ایران معرفی کرده و وجود برنامه تعریف شده‌ برای گفتگو در مورد مذاکرات هسته‌ای در سفر رئیس جمهور و هیأت همراه به نیویورک را رد کرده است.

با این وجود، کنعانی با اشاره به این که نشست‌های بین‌المللی فرصتی است برای برگزاری نشست‌های حاشیه‌ای و فرصتی برای تبادل نظر در خصوص موضوعات مورد علاقه است، احتمال برگزاری نشست‌هایی در خصوص موضوع هسته‌ای در نیویورک را رد نکرده است.

این اظهارات در شرایطی بیان می‌شود که روز یک‌شنبه (۲۸ شهریور) محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در پیامی، سفر سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران به همراه سید ابراهیم رئیسی به نیویورک را فرصتی برای شرکای اروپایی برجام دانست تا آمریکا را ترغیب کنند مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.

مرندی در صفحه توییترش نوشت: «با توجه به این که دکتر علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران قرار است همراه رییس جمهور باشد، فرصت خوبی برای تروئیکای اروپا/ اتحادیه اروپا خواهد بود تا آمریکا را ترغیب کنند به گونه‌ای هدفمند، معدود مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.»

در ادامه مرندی تصریح کرده: «آمریکا با طفره‌روی و وقت‌کشی، بیهوده موجب رنج‌بارتر شدن زمستان خواهد شد. به طور حتم حضور علی باقری در کنار رئیس‌جمهور ایران در نیویورک به وضوح نماد این امر است که تهران همچنان به موضوع حصول توافق و احیای برجام امیدوار است و برخلاف تبلیغات منفی رسانه‌ها و سیاسیون غربی، خواستار پایان مذاکرات و شکست توافق نیست.»

تحلیل محتوای توییت مرندی و اظهارات جدید کنعانی، به وضوح در قالب سیگنال مثبت تهران برای حل‌وفصل اختلافات باقیمانده در زمینه احیای برجام با آمریکا و شرکای اروپایی‌اش، قابل خوانش است. هر چند برنامه‌ریزی‌ای مدون برای برگزاری نشست وجود ندارد، اما تیم همراه رئیس‌جمهور آشکارا برجامی است. همین امر می‌تواند این پالس را به غربی‌ها ارسال کند که تهران با رویکردی سازنده در نیویورک حضور پیدا می‌کند.

افزون بر رویه مثبت تهران، دیگر طرف‌های مذاکره نیز نسبت به این واقعیت آگاه هستند که فرصت چندانی برای احیای توافق وجود ندارد. آن‌ها واقف هستند که با توجه به رویه سلبی پیش آمده در مسیر احیای توافق تا حدودی زیادی ضروی است از هر فرصتی برای حل اختلافات و نزدیک شدن به مواضع بهره بگیرند. بنابراین، هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌تواند یکی از واپسین آوردگاه‌ها برای حل اختلافات میان طرفین و حصول توافق باشد.

مسائل داخلی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران

حضور سید ابراهیم رئیسی در نیویورک علاوه بر موضوع برجام و مذاکرات، احتمالا موضوعات مرتبط با مسائل داخلی و سیاست‌های منطقه‌ای را نیز شامل خواهد شد. در واقع، همانند تمامی سفر‌های پیشین مسئولین ایرانی به نیویورک، رسانه‌های خبری و خبرنگاران مسائل داخلی ایران را در مقام پرسش‌هایی چالشی، پیش‌روی رئیسی و هیات همراهش قرار خواهند داد.

در چند روز گذشته موضوع جان باختن مهسا امینی علاوه بر داخل کشور، در صحنه بین‌المللی نیز واکنش‌هایی را به همراه داشته است. به نظر می‌رسد در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این موضوع یکی از چالش‌های مهمی خواهد بود که سید ابراهیم رئیسی می‌بایست پاسخ‌گوی آن باشد. همچنین، احتمالا موضوعاتی همانند وضعیت اقتصادی ایران و مشکل تحریم‌ها برای اداره کشور از سوی خبرنگاران و رسانه‌ها خارجی  مورد پرسش قرار می‌گیرد.

علاوه بر موضوعات داخلی، احتمالا سیاست‌های منطقه‌ای ایران تحت تاثیر لابی‌های اسرائیلی- سعودی یکی دیگر از کانون‌هایی است که علاوه بر رسانه‌ها، احتمالا در نشست‌های میان هیات سیاسی ایرانی با هیات‌های دیگر کشور‌ها مطرح خواهد شد.

مسائل پادمانی ایران و آژانس همچنان در متن توجهات

همانند رویه چند ماه گذشته رسانه‌ها و رهبران سیاسی غربی، مساله پادمانی ایران با آژانس می‌تواند یکی از کانون‌های احتمالی مورد توجه در جریان هیات سفر ایرانی به نیویورک باشد. این مساله در شرایطی مطرح می‌شود که رئیسی، در آستانه سفر به نیویورک در گفتگو با برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه سی بی اس نیوز آمریکا گفته بود که دیداری میان او و جو بایدن همتای آمریکایی‌اش اتفاق نخواهد افتاد.

همچنین، رئیسی در جدیدترین مواضع خود، در گفتگو با شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی، تاکید کرده، موضوع بحث و انتظار ما از مذاکرات وین رفع تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران است. در این توافق آنکه به تعهد خود عمل کرد، جمهوری اسلامی ایران بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قریب به ۱۵ بار اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران به تعهداتش عمل کرده و فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم صلح آمیز است. این آمریکایی‌ها بودند که از توافق خارج شدند و این کشور‌های اروپایی بودند که به تعهدات خود عمل نکردند. در وین مسئله رفع تحریم‌ها را دنبال کردیم و البته تاکید داشتیم که هر توافقی باید با یک تضمین همراه باشد. دلیل مطالبه تضمین نیز این است که طرف‌های ما در توافق، نقض پیمان کردند و حالا به طور طبیعی باید اعتمادی حاصل شود که آن‌ها دوباره نقض پیمان نمی‌کنند؛ پس تضمین ضرورت دارد.

در همین گفتگو رئیسی تاکید می‌کند: «پس موضوعات پادمانی باید حل و فصل و تمام شود و در رابطه با رفع پایدار و نه موقتی و مقطعی تحریم‌ها، تضمین اطمینان‌بخش داده شود. اگر مسئله پادمانی حل و فصل شود، طبیعتاً زمینه توافق وجود دارد. الان هم این آمریکایی‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند، چون آن‌ها بودند که نقض پیمان کردند. آن‌ها از برجام خارج شدند و الان آن‌ها باید تصمیم بگیرند که به تعهد خودشان پایبند باشند.»

با این تفاسیر، در جریان حضور هیات سیاسی ایرانی در نیویورک تا حدودی قابل پیش‌بینی است که همچنان اختلافات پادمانی ایران با آژانس در مقام بزرگ‌ترین چالش باقی مانده در روند احیای برجام مورد توجه رسانه‌ها و سیاسیون غربی قرار بگیرد.