احیای وزارت بازرگانی؛ فرصت یا تهدید برای تولید داخلی؟

احیای وزارت بازرگانی آیا راهکاری برای مدیریت تجارت و سیاستگذاری صحیح و کارآمد برای صادرات و واردات است یا ضربه‌ای مهلک بر پیکره تولید داخلی بشمار می‌آید؟ طرح احیای این وزارتخانه موافقان و مخالفانی دارد که هر یک استدلال خود را دارند، اما کدام استدلال درست است؟

امیرحسین احمدی، شقایق صفی‌خانی، اقتصاد24- چندی است که احیای دوباره وزارت بازرگانی از طرف دولت محل بحث کارشناسان شده است. بسیاری معتقدند که احیای وزارت بازرگانی در سال رونق تولید صدمه‌‌ای اساسی به بخش تولید وارد می‌آورد چرا که تجربه نشان داده است وزارت بازرگانی واردات محور است.

بزرگ شدن دولت، افزایش واردات محصولات موجود در کشور، تشدید کمبود مدیریت یکپارچه ملی و آسیب دیدن تولید همه از مواردی است که مخالفان احیای وزارت بازرگانی، در نظر گرفته‌اند.

با وجود اصرار دولت برای احیا این وزارتخانه اما وزیر جهاد کشاورزی با سکوتی معنادار مخالفت خود با احیای این وزارتخانه را ابراز کرده است؛ رییس سازمان صنفی کشاورزی در اینباره در گفت‌وگو با مهر گفته بود: تا جایی که ما اطلاع داریم و در جریان مساله هستیم آقای حجتی و تیم ایشان مخالف این تصمیم هستند و آن را پیگیری می‌کنند. منتها این مساله را علنی نکردند که برخی از آن سوءاستفاده نکنند. وی در ادامه علت این مخالفت را اینگونه دانست: تا قبل از اجرای قانون تمرکز، تولیدکنندگان و فعالان بخش کشاورزان با مشکلات عدیده ای مواجه بودند به طوری که به دلیل نبود بازار مناسب، در برخی موارد حتی رغبتی به برداشت محصولات نداشتند؛ آن زمان نگاه جدی به تولیدات داخل وجود نداشت و تولیدکننده را مدنظر قرار نمی‌دادند. ضمن اینکه واردات بسیار مقرون به صرفه بود به عنوان مثال گندم را می‌توانستند کیلویی ۷۰۰ تا ۸۰۰ تومان وارد کنند.

وزارت بازرگانی واردات محور بوده و احیای آن ضربه به اقتصاد مقاومتی است

یکی از مخالفان طرح احیا بازرگانی در کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی علی ابراهیمی نماینده مردم شازند است؛ وی با تاکید بر اینکه نباید اجازه داد که دولت دوباره بزرگ‌تر شود می‌گوید وزارت بازرگانی همیشه نقش واردات محور داشته است و احیای آن ضربه به اقتصاد مقاومتی است.

ابراهیمی که میزبان تحریریه اقتصاد24 بود در این باره به خبرنگار ما گفت: دولت برای تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت لایحه داد و ما به علت اینکه با سیاست های کلی در تضاد و مغایر با کوچک شدن حجم دولت بود، مخالفت کردیم؛ من از کمیسیون کشاورزی رای گرفتم و در کمیسیون ویژه اصلاح ساختار دولت عضو شدم چون اعتقاد داشتم آنچه هم که داریم زیادی است و اگر می خواهیم با اتکا به مردم و بخش خصوصی پیش رویم نباید دوباره یک نهاد طویل دولتی را احیا کنیم. البته این لایحه در صحن مجلس رد شد ولی در حال حاضر تعدادی از همکاران ما آن را در قالب طرح پیش می برند.

این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت نباید بزرگ باشد، معتقد است که وزارت بازرگانی، جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت، مدیریتی چندگانه را بر کشور حاکم می کردند که باعث شد ندانند که وقتی می‌خواهند تولید کنند برنامه وزارت بازرگانی برای صادرات و واردات چیست؟

ابراهیمی ادامه داد: ما اتفاق شکر را نباید فراموش کنیم؛ برابر 5 سال نیاز ما، شکر وارد کردند و کشاورزی زمین خورد؛ آنجا که آمدند قانون تمرکز وظایف را بعد از تفکیک وزارتخانه ها تصویب کردند در راستای اصلاح امور بود.

بازرگانی ما واردات محور بوده است و این مسئله به اشتغال و رونق تولید و اقتصاد مقاومتی لطمه می زند، لذا تشکیل وزارت بازرگانی به نظر من ضرورتی ندارد

نماینده شازند در مجلس همچنین بر اتصال صنعت و تجارت تاکید کرد و گفت: صنعت و معدن دو فعالیت اقتصادی هستند که حتما تجارت را نیاز دارند و اینکه با هم یکی باشند درست است و اینکه عده ای می گویند بازرگانی یک فن جداست و باید جدا باشد اشتباه می کنند. من اصلا اصرار آقای روحانی و جهانگیری را روی این قضیه نفهمیدم که به دنبال چه هستند .

هیچ کجای دنیا تنظیم بازار به این شکل نداریم

ابراهیمی در ادامه بیان کرد: اگر به تنظیم بازار اعتقاد داریم کسانی دارند این مسئله را پیگیری می‌کنند که فکر می‌کنند دولت باید همه بحث را دنبال کند در حالی که این تفکر اشتباه است، ما هیچ کجای دنیا تنظیم بازار را به این شکل نداریم؛ ضمن اینکه تا بوده، بازرگانی ما واردات محور بوده است که به اشتغال و رونق تولید و اقتصاد مقاومتی لطمه می زند و به نظر من ضرورتی ندارد.

وی با اشاره به مخالفت های مقامات وزارت جهاد کشاورزی با احیای وزارت بازرگانی، علت این مخالفت را اینگونه عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی به خاطر اینکه تولید کننده است باید سیاستگذار تولید خود باشد و سیاستگذار نمی تواند همیشه در این ابهام باشد که سیاستگذاری وی برای تولید وی در گرو واردات از طرف وزارت بازرگانی باشد.

ابراهیمی ادامه داد: اگر بگوییم که وزارتخانه ها می‌توانند با هم هماهنگ باشند، سابقه نشان داده است که این اتفاق نخواهد افتاد و اتفاقا رشد صادرات غیر نفتی ما بعد از ادغام وزارتخانه ها مشهودتر شد.

نماینده مردم شازند با تاکید بر اینکه حوزه اقتصاد، مدیریت یکپارچه می‌خواهد، خاطرنشان کرد: اگر مدیریت اقتصادی به صورت یکپارچه نباشد آسیب زاست؛ بر اساس سابقه قبلی باید بگویم وزارت بازرگانی هیچ هنری به جز واردات نداشته و فقط بحث گمرکات را مدیریت می کرده است. البته صادرات را نیز مدیریت می کرد اما برای آن سیاستگذاری نداشت چرا که کسی می تواند برای صادرات سیاستگذاری کند که خود تولید کننده است.

بر اساس سابقه قبلی باید بگویم وزارت بازرگانی هیچ هنری به جز واردات نداشته و فقط بحث گمرکات را مدیریت می کرده است. البته صادرات را نیز مدیریت می کرد اما برای آن سیاستگذاری نداشت چرا که کسی می تواند برای صادرات سیاستگذاری کند که خود تولید کننده است

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی همچنین از این نکته خبر می‌دهد که در حال حاضر اتفاقی که افتاد، این است که تولید کنندگان بی‌واسطه با مصرف کنندگان ارتباط مستقیم گرفتند در صورتی که وزارت بازرگانی این کار را از کانال تجار انجام می‌داد در حالی که منافع تولید کنندگان با منافع تجار معکوس است.

ابراهیمی بر این نکته که وزارت جهاد کشاورزی تولیدکننده است تاکید کرد و گفت: وزارت جهاد سیاستگذار تولید است و وقتی که سیاستگذار تولید بود می تواند مسئولیت پذیری در صادرات هم داشته باشد، ولی وقتی سیاستگذار تولید نداند که بناست واردات و صادرات چطور سیاستگذاری شوند دچار مشکل می شود.

نماینده شازند در مجلس همچنین بیان کرد: صنعت و معدن دو فعالیت اقتصادی هستند که حتما تجارت را نیاز دارند و اینکه با هم یکی باشند درست است و اینکه عده ای می گویند بازرگانی یک فن جداست و باید جدا باشد اشتباه می کنند. من اصلا اصرار آقای روحانی و جهانگیری را روی این قضیه نفهمیدم که به دنبال چه هستند.

مقیمی: ادغام وزارت بازرگانی در دوره قبل اشتباه بود

اما احیای وزارت بازرگانی با وجود مخالفت ها، موافقانی نیز دارد، یکی از این موافقان سیده فاطمه مقیمی، عضو کمیسیون بازرگانی اتاق تهران است.

این عضو کمیسیون بازرگانی اتاق تهران معتقد است: ادغام این دو وزارتخانه زمانی که شکل گرفت، اقدام درستی نبود و اگر با روند قبل پیش می‌رفت وضعیت ما بهتر بود.

وی افزود: وزارت بازرگانی یک وزارتخانه کامل با دستورالعمل اجرایی مشخص است. وزارت صنعت با یک طیف بسیار وسیع دو وزارتخانه نیست. وزرات بازرگانی، وزارت صنایع کوچک و صنایع سنگین جدا از یکدیگر بوده و به یک وزارتخانه طویل به نام صنعت، معدن و تجارت تبدیل شده که خروجی و عملکرد خوبی در مدتی که شکل گرفته نداشته است.

مقیمی افزود: زمانی که وزارت بازرگانی داشتیم دستور اجرایی آن جور دیگری بود و عملکرد آن نسبت به اکنون مناسب‌تر به‌نظر می‌رسید. اگر در دوره قبل تصمیم‌گیری‌‎های اشتباهی مربوط به بخش تجارت صورت گرفته، نمی‌شود به گردن عدم ادغام انداخت و گفت اکنون که ادغام شده وضع بهتر است.

عضو اتاق بازرگانی تهران ادامه می‌دهد: اکنون مشکلات زیادی در بخش صادرات و واردات داریم که به‌عنوان تجارت و بازرگانی می‌تواند در دستور کار قرار گیرد که بتواند اصلاحیه بزند و پیگیری کند. بخش صنعت هم که یک بخش گسترده و جدا است که تعاریف خودش را دارد. از نظر من این اقدام هایی که در وزارتخانه‌ها شکل گرفته به نفع صنایع نبوده است.

وی همچنین علت ایجاد وزارت صنعت، معدن و تجارت را اینطور بیان کرد: طرحی که آن موقع داده شد برای کم کردن نیروی انسانی دو دولت می خواست وزارتخانه ها را کوچک‌تر کند که اگر به‌عنوان دستور العمل هم بود این هم شکل نگرفت. تنها ادغام شدنش بدنه را لخت‌تر کرد و مسئولیت‌ها را تحت تاثیر ادغام اسامی قرار داد و آن چیزی که از آن انتظار می‌رفت شکل نگرفت.

مقیمی با بیان اینکه باید تخصصی به امور رسیدگی شود، تاکید می کند: اکنون که در شرایط تحریم قرار داریم، رسیدگی به برخی از مسائل باید دقیقتر باشد تا تخصصی‌تر وارد مسئله شوند و راهکار‌های بهتری را برای گذر از این شرایط ارائه دهند.

عضو اتاق بازرگانی در پاسخ به ادعای وزارت جهاد مبنی بر اینکه وزارت بازرگانی به تولید داخلی آسیب می‌زند، گفت: مگر وزارت بازرگانی فقط تعریف از دلایل تسهیل واردات خواهد داشت که وزارت جهاد چنین ادعایی می‌کند. وزارت بازرگانی، وزارت تجارت، واردات و صادرات است، پس چرا به جنبه صادرات نگاه نمی‌کنند و تنها به واردات یک کالا نگاه می‌کنند و می‌گویند حالا که وزارت بازرگانی نیست این کالا وارد نمی‌شود، این تحلیل درست نیست. ما می‌توانیم گندم بکاریم و آن را صادر کنیم. اگر در بخشی از کشاورزی خودکفا می‌شدیم و صادر می‌کردیم این را امتیاز وزارت بازرگانی می‌دیدیم؟