سمت و سوی اقتصاد ایران بعد از احیای برجام

اقتصاد۲۴- این روز‌ها همه جا صحبت از احیای برجام است. چرا که اهل فن می‌گویند پیام اصلی سفر سلطان عمان به ایران، توافق بر سر پرونده هسته‌ای است. در شرایطی که توپ در زمین بازی ایران قرار دارد، صحبت‌ها درباره‌ی دوران پسابرجام نیز بالا گرفته است. خیلی‌ها درباره آینده بازار‌ها و سمت و سوی اقتصاد ایران صحبت می‌کنند؛ عده‌ای از اثرات هیجانی می‌گویند و عده‌ای دیگر علاج اقتصاد را مشروط به باقی موارد می‌دانند.

در این بین، تشبیه یک فرد در یک نشریه جالب توجه است. او می‌گوید فرض کنید یک بیمار را که از بیماری صعب‌العلاج رنج می‌برد به یکی از بیمارستان‌های درجه یک منتقل کنیم. با وجود شرایط خوب بیمارستان و ارائه خدمات باکیفیت، اما نمی‌توان انتظار داشت که تغییری در وضعیت بیمار ایجاد شود. اقتصاد ایران نیز بیمار است و مادامی که نارسایی‌های ساختاری وجود دارند، نمی‌توان انتظار بهبود کامل شرایط را داشت. مشکلاتی که حالا دیگر راه تنفس اقتصاد ایران را بسته‌اند و در حال خفه کردن تدریجی آن هستند؛ چه بسا که در تعدادی از بخش‌ها هم این خفگی اتفاق افتاده است.

برجام؛ کلمه پر تکرار این روز‌ها

تحریم، برجام و پسابرجام از کلمات پر تکرار این روز‌ها هستند. رئیس جمهوری اوکراین از اعمال تحریم‌های ۵۰ ساله می‌گوید و در مقابل سفر سلطان عمان به تهران، ایران و غرب را در آستانه یک توافق بر سر پرونده هسته‌ای قرار داده است. پس از سفر سلطان عمان به ایران و سفر فرزین به واشنگتن، قرار است در روز‌های آینده گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی به ایران بیاید. اتفاقات حول محور توافق به اینجا ختم نمی‌شود.

خبر‌هایی نیز از آزادسازی پول‌های ایران در کره جنوبی به گوش رسیده که به نوعی سرنوشت آن با مذاکرات هسته‌ای گره خورده است. ظاهرا قرار است به جای دلار به ایران وون داده شود و کالا‌های ضروری به‌ویژه کالا‌های بهداشتی معادل وون تهاتر شود. هرچند حسین تنهایی- رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی- درباره انتشار اخباری مبنی بر رایزنی کره جنوبی با آمریکا برای آزادسازی هفت میلیارد دلار منابع بلوکه شده ایران در این کشور می‌گوید: هنوز هیچ خبری در این باره به ما ارائه نشده و فعلا در حد حرف است.

بیشتر بخوانید:  آینده تورمی ایران در سال ۱۴۰۲

وی در ضمن تاکید می‌کند که تا زمانی که موضوع قطعی نشود و تهاتری صورت نگیرد، قابل اطلاع‌رسانی نیست.

بازار تغییر جهت داد

همین اخبار موجب تغییر و تحولات در سطح بازار شده است. امروز نرخ دلار وارد کانال ۵۰ هزار تومانی شد. کارشناسان امیدوارند روند کاهشی قیمت‌ها ادامه داشته باشد، این یعنی کاهش قیمت در دیگر بازارها. البته اطلاعاتی که به دست تجارت‌نیوز رسیده حاکی از این مطلب است که ایران موظف است در یک زمان مشخص موضع خود را برای پیوستن به برجام اعلام کند. هر زمان این اتفاق بیفتد بازار هم از حالت خلسه خارج خواهد شد.

کارشناسان پیشتر در هنگام مذاکرات احیای برجام در وین که اردیبهشت ماه سال گذشته اتفاق افتاد، درباره سرنوشت بازار‌ها گمانه‌زنی کرده بودند. آن‌ها بر این باور بودند که اگر توافق اتفاق بیفتد، شرایط هر یک از بازار‌ها متفاوت خواهد بود. بازار‌های ایران تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل کسری بودجه، شرایط تورم‌زا و افزایش انتظارات تورمی، رفتار‌های التهاب‌آفرین سیاستمداران و تنش‌های جهانی و ... قرار دارند و از آن‌ها تغدیه می‌کنند و بنابراین نباید برجام را در صورتی که هیچ کدام از این‌ها به حالت نرمال نزدیک نشده‌اند، به مانند معجزه‌ای برای اقتصاد ایران قلمداد کرد.

سمت و سوی اقتصاد ایران در پسابرجام  

اینکه اگر برجام احیا شود، اقتصاد ایران به کدام سو می‌رود؟ سوال بسیار مهمی است که به گام‌های پسابرجامی بستگی دارد. رفع تحریم و احیای برجام، در حالی توقعات را برای اشتغالزایی و بهتر شدن محیط کسب و کار بالا می‌برد که کارشناسان بر یک نکته مهم و اساسی تاکید دارند؛ آن هم این است که برجام تنها نقطه آغازین یک روند رو به رشد و توسعه اقتصادی است. گام‌های بعدی بسیار تعیین‌کننده خواهد بود که یکی از آن‌ها تعامل با جهان است.

اما اگر بستر لازم فراهم شود، نیروی کار تحصیل‌کرده و ارزان و البته انرژی ارزان دو مزیت برای اقتصاد ایران به شمار می‌روند که با جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌توان راه را برای ایجاد اشتغال پایدار هموار کرد. اگر برجام احیا شود، محدودیت‌های فضای تجاری برداشته می‌شود و این یعنی زمینه‌سازی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی.

هرچند آنچه در این سال‌ها بر اقتصاد ایران گذشته و آن را پیش‌بینی ناپذیر و ناامن ساخته، فرار سرمایه را جایگزین جذب سرمایه کرده است؛ طوری که برخی آمار‌ها از فرار ۱۰ میلیارد دلار سرمایه در سال خبر می‌دهند. اگر برجام احیا نشود و اگر بستر‌های اقتصادی در یک بازه زمانی طولانی‌تر فراهم نشود، معلوم نخواهد بود جذب سرمایه ۱۰۰ میلیارد یورویی در سال که رئیس سازمان برنامه و بودجه از آن دم می‌زند، قرار است چگونه اتفاق بیفتد؟