بازسازی صدای ام‌کلثوم با هوش مصنوعی جنجالی شد

اقتصاد۲۴-"عمرو مصطفی"  آهنگساز و تهیه کننده مصری پس از پرده برداری از یک کلیپ تبلیغاتی در شبکه های اجتماعی که نمونه ای از آهنگسازی خود را به همراه صدای ساخته شده توسط هوش مصنوعی از ام کلثوم نماد موسیقی معاصر مصر همراهی می کند خود را در کانون بحث های شدیدی در آن کشور قرار داده است. مصطفی یک کلیپ صوتی 32 ثانیه ای به نام "آن چه از تو به یاد دارم" منتشر کرد که در کنار تصویری که شامل خود و کلثوم بود آن را ساخته و سروده است.

او بعدا این پست را حذف کرد اما نسخه‌ای را در تاریخ 19 مه همراه با ویدئویی حاوی شمع در حال سوختن در صفحات خود در رسانه های اجتماعی بارگذاری کرد. مصطفی نام ام کلثوم را در عنوان جدید حذف کرد و اشاره کرده بود که این کلیپ با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شده و ماهیت خلاقانه آزمایش اش را نشان می دهد. این موضوع واکنش های متفاوتی را در میان مصری ها برانگیخت و به بحث در مورد اصل  مالکیت معنوی در صنعت موسیقی دامن زد.

برخی نوآوری و خلاقیت مصطفی را مورد تحسین قرار دادند و از ظهور محتوای جدید مرتبط با نمادی که به عنوان یکی از بهترین خوانندگان جهان عرب زبان شهرت دارد استقبال کردند.

اجراهای قدرتمند و پراحساس "ام کلثوم" که به عنوان یک نماد ملی در مصر مورد احترام بوده است او را به عنوان نمادی از غرور فرهنگی مصر تبدیل کرد و چندین نسل از مصری ها و اعراب مجذوب هنرش شدند.

در حالی که برخی از کاربران اظهار نظر کردند که این کلیپ را "ترسناک" یا "غیر معتبر"  قلمداد می کنند بسیاری نظرات مثبتی در این باره داشتند. با این وجود، این کلیپ با انتقاد شدیدی از سوی  "محسن جابر" صاحب علم الفن شرکت صاحب امتیاز تولید و پخش آثار کلثوم مواجه شد. جابر با حضور در برنامه ای در تلویزیون مصر بر حقوق مالکیت معنوی خود بر آهنگ های ام کلثوم تاکید کرد و اشاره داشت که استفاده از صدا یا تصویر او یا نسخه ‌ای که توسط هوش مصنوعی تولید شده بدون دریافت رضایت صاحب مجوز غیر قابل قبول است.

جابر معتقد بود که استفاده از تصویر صدا یا نام این نماد موسیقی مصر برای خواندن ملودی های مصطفی به ویژه آن که هنوز نیم قرن از مرگ ام کلثوم نگذشته (ام کلثوم در سال 1975 میلادی درگذشت) طبق قوانین مصر به منزله نقض  حقوق کلثوم و وارثان او بوده است.

"جیهان الدسوکی" نوه کلثوم نیز مخالفت خود را با انتشار صدای مادربزرگ اش که توسط هوش مصنوعی ساخته شده اعلام کرد. او که به نمایندگی از خانواده کلثوم در برنامه تلویزیون مصر صحبت می کرد ابراز نگرانی کرد که استفاده نادرست از فناوری هوش مصنوعی میراث مادربزرگ اش را خدشه دار کند. او با اشاره به ژانری از موسیقی فولکلور - الکترونیک مصری که از محله‌ های فقیر نشین سرچشمه می ‌گیرد و اغلب شامل ترانه هایی با مضامین صریح حول مواد مخدر و تمایلات جنسی است  و در حدود یک دهه گذشته محبوبیت پیدا کرده گفت: "ما می ترسیدیم که  استفاده از این فناوری باعث شود موسیقی او راه مهرجانات را طی کند".

مصطفی در تاریخ 23 مه در کنار "یاسر کانتوش" وکیل خانواده با انتشار خبری اعلام کرد که توافقی حاصل شده و نگرانی های خانواده کلثوم برطرف شده است. کانتوش در این باره به "میدل ایست آی" پاسخی نداده است.

ابهام حقوقی

این ماجرا بخشی از موجی از موسیقی تولید شده توسط هوش مصنوعی است که در پلتفرم ‌های رسانه ‌های اجتماعی و سایت ‌های پخش کننده موسیقی در سراسر جهان رواج دارد. در حالی که ظهور محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی فرصت هایی را برای نوازندگان، خلاقان و نوآوران ایجاد می کند اما همچنان یک منطقه خاکستری و مبهم حقوقی در مورد آن وجود دارد.

توجیه مصطفی برای استفاده از "صدای" کلثوم در کارش با بیان این که این یک اجرای مصنوعی بود و نه واقعی به اصل بحث در مورد موسیقی تولید شده توسط هوش مصنوعی دامن می زند. در سالیان اخیر جریانی دائمی از موسیقی "جدید" در پلتفرم ‌های رسانه‌ های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده که از صدای هنرمندان زنده و درگذشته از "عبدالحلیم حافظ" گرفته تا "امی واینهاوس" که توسط هوش مصنوعی تولید شده استفاده کرده است. کاربران شبکه‌های اجتماعی حتی از  صدای دونالد ترامپ" رئیس ‌جمهور سابق ایالات متحده نیز استفاده کرده اند تا آهنگ محبوب "شیرین عبدالوهاب" ستاره پاپ با نام "كتَّر خيري" را به‌ طور مصنوعی تولید کنند.

با این وجود، انتشار این گونه از موسیقی تولید شده اعلب بدون کسب اجازه از هنرمندان و خالقان اثر صورت می گیرد و زنگ خطر را درباره  قانونی بودن و مرزهای اخلاقی چنین اقداماتی به صدا درآورده است.

دکتر "نورهان موسی" متخصص حقوقی و محقق در امنیت سایبری به "میدل ایست آی" می گوید اگرچه پیشرفت هوش مصنوعی در تمام صنایع امری حیاتی است اما سرعت سریع توسعه آن برای قانونگذاران امری بی سابقه بوده است. همان طور که در مورد نمونه "عمرو مصطفی" نیز مشخص شده پیامدهای حقوقی صرفا به فناوری مربوط نمی شود بلکه نقض حقوق مرتبط با نام و مالکیت معنوی یک فرد است. موسی می گوید:" توسعه الگوریتم‌ ها در این حوزه از فناوری بسیار سریع است و هیچ چارچوب حقوقی بدون ابهامی به طور خاص پیرامون این تحولات در قوانین یا کنوانسیون ‌ها وجود ندارد".

همان طور که هوش مصنوعی با سرعت قابل توجهی پیشرفت می کند شکاف اساسی بین قانونگذاران و توسعه دهندگان نرم افزار وجود دارد. این موضوع زمانی پیچیده تر می شود که تعادل بین پرورش خلاقیت و نوآوری در حین حمایت از حقوق افراد در نظر گرفته شود.

موسی می افزاید: "پیشرفت ‌های فناوری در راستای رفاه اجتماعی صورت می ‌گیرد بنابراین، قوانین مربوطه نیز باید در همین راستا باشند".

با درک اهمیت قائل شدن اعتبار برای خالقان اثر و هنرمندان قانونگذاران خواستار تهیه یک چارچوب قانونی جامع هستند که هم نقض و هم حمایت از حقوق را تایید کند.

"محمد عجمی" متخصص حقوقی در  Links & Gains یک شرکت حقوقی مستقر در قاهره می گوید: "در واقع، ما نوآوری را تشویق می کنیم ما خلاقیت را تشویق می کنیم اما باید به قوانین حقوق بشر و مالکیت احترام بگذاریم. ما به عنوان فعالان عرصه حقوقی باید تفکر معمول و قدیمی را تغییر داده و سعی کنیم خود را با دنیای جدید فناوری منطبق سازیم. دنیای مجازی ابعادی  بزرگ تر از دنیای فیزیکی پیدا می کند".