باید‌های مهار آلودگی هوا

اقتصاد۲۴-موضوع محیط زیست این روز‌ها همه اذعان رو درگیر خود کرده است و در کشور از گذشته با چالش‌های عدیده محیط زیست شاهد هستیم. برخی شهر‌ها با مشکلات آلودگی آب مواجه هستند. شماری هم درگیر با آلودگی هوا هستند و عده‌ای هم دچار هر دو هستند.

کشور ما از نظر ارزش‌های تنوع زیستی شرایط مناسبی دارد و باید دقت کرد که محیط زیست موهبت الهی است که همه موظف به حفظ آن هستند. مردم، دولت و سایر ارگان‌ها باید در این زمینه کمک کنند.

در سال‌های اخیر هر ساله کاهش بارندگی داریم و در نقاط مختلف از لحاظ کمی به خطوط قرمز در آب رسیده ایم و نشست‌های سرزمینی و افت آب‌های زیر زمینی را ما شاهد هستیم. حدود ۹۰٪ مصرف آب در بخش کشاورزی است. گاهی معضلات محیط زیست از اولویت خارج شده و به اقتصاد و سایر مباحث پرداخته شده است. در صورتیکه باید توجه شود منابع محبط زیست محدود است و در ادامه باید برای آن هزینه کرد.

ظرفیت طبیعت محدود است و باید به آن توجه شود. در حال حاضر هم صنعت توسعه پیدا کرده و رشد شهر‌ها را داشته ایم و سیستم حمل و نقل موتوری هم افزایش داشته و خودرو‌ها هم عامل اصلی آلودگی هوا هستند.

گونه‌هایی ارزشمند از کشور به سمت انقراض رفته اند که مهمترین آن یوزپلنگ است و در حال حاضر برای حفظ آن تلاش می‌شود. مسائل محیط زیست موضوعات فرا رسانه‌ای است و همه باید درگیر آن شوند. باید در موضوع آلودگی به سمتی رفت که منشأ آلودگی را پیدا کرد و برای رفع آن اقدام نمود. داشتن هوای سالم نعمتی است که حق مردم جامعه است و استفاده از هوای پاک و سالم از حقوق شهروندی (طبق اصل ۵ قانون اساسی و ماده ۱۱۳ حقوق شهروندی) می‌باشد. منابع آلودگی هوا ثابت (مثل فعالیت‌های معدنی، صنعتی و ... هستند. متحرک هم مثل خودرو حمل و نقل موتوری، موتور سیکلت می‌باشند.)

بر اساس مطالعاتی که بر روی ۷ کلان شهر انجام گرفته نشان می‌دهد ۷۲٪ آلودگی سهم وسائل نقلیه موتوری و منابع موتوری است. در تهران ۴۱٪ سهم آلودگی از منابع ثابت می‌باشد که در آن هم نوع کیفیت سوخت موثر است و هم خودرو‌هایی که استاندارد نیستند. در منابع ثابت نیز غالبا سوخت ایجاد آلودگی می‌کند.

نیروگاه‌ها هم همواره عاملی متهم در ایجاد آلودگی هوا هستند. اما طبق مطالعات در اکثر شهر‌ها درصدی پایین‌تر از ۷٪ از سهم آلودگی را به خود اختصاص داده است. کمتر از ۱٪ از نیروگاه‌های ما تجدید پذیر یا پاک هستند. ۴۵٪ از ناوگان کشور فرسوده می‌باشند که عدد بالایی است. ۳۸٪ آلودگی هوای تهران بخاطر خودرو‌های فرسوده است. ۱۲ میلیون موتور سیکلت داریم که ۱۱ میلیون آن فرسوده اند. البته قابل ذکر است به طور متوسط هر موتور سیکلت ۳ تا ۴ برابر خودرو آلودگی دارد. طبق آمار مسولین وزارت بهداشت کشور ۲۰۸۰۰ نفر در سال ۱۴۰۰ بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ و میر شده اند و هزینه‌های مراجعین به مراکز درمانی هم بالا است.

بر اساس اعلام مسؤلین وزارت نفت ۷۱٪ سوخت کشور یورو ۴ و ۵ است، اما طبق نظر سازمان حفاظت محیط زیست ۳۴٪ اعلام شده است.

در آلودگی هوا ذرات معلق بسیار مهم هستند و در حال حاضر pm=۲.۵ (ذرات معلق هوا) میکرون است و عامل اصلی آلودگی هوا محسوب می‌شود. هم اکنون در کشور ۲۳۰ ایستگاه سنجش و در تهران ۳۰ ایستگاه وضعیت هوا را گزارش می‌دهند. هوا روی سلامتی و تمام حوزه‌های بدن اعم از هوش و جسم تاثیر دارد.
ساخت و ساز‌های شهری هم در سکون هوا موثر است. برج‌های غرب تهران به عنوان متهم به آلودگی در جلوگیری از تهویه هوا توسط باد غرب هستند.

در منطقه ورد آورد بین تهران و کرج حجم و تراکم آلودگی خیلی بیشتر است، چونکه هوا محبوس شده است.
دلایل استمرار آلودگی هوا در کلان شهر‌ها شامل تعداد خودرو‌ها و موتور سیکلت ها، میزان استاندارد خودرو‌ها و موتور سیکلت‌ها است. ۲.۵ برابر میانگین دنیا و ۱۵ برابر ژاپن ما مصرف انرژی داریم (بر اساس الگوی مصرف و بصورت سرانه). الگوی مصرف در ایران هم از دلایل افزایش مصرف سوخت است. معاینه فنی خودرو‌ها هم بسیار مهم هستند که باید به درستی صورت گیرند و می‌توان ۲۵٪ سهم آلودگی خودرو را بر طرف کرد.

در خودرو‌های فرسوده که بیش از ۲۰ برابر خودرو‌های استاندارد ایجاد آلودگی می‌کنند و متاسفانه بسیاری هنوز از رده خارج نشده اند. در ارتباط با نیروگاه‌های تجدید پذیر هنوز کار خاصی انجام نشده و همچنان در حد حرف باقی مانده است.

باید قوانین متناسب با ظرفیت و توان کشور باشد. با اینکه در تحریم هستیم، اما تحریم‌ها از گذشته بهانه‌ای شده است و خیلی هم در آلودگی موثر نیست. تصمیماتی که در آلودگی و تعطیلات گرفته می‌شود باید همه جانبه باشد تا خسارت اجتماعی به بار نیاورد. به نظرم طرح زوج و فرد باید مورد ارزیابی قرار گیرد و خیلی موثر نبوده است.

همچنین اصلاح حمل و نقل عمومی، اصلاح الگوی مصرف، توسعه حمل و نقل عمومی، افزایش سهم ریلی قوانینی است که درخیلی مورد توجه نبوده است. با اجرایی کردن راهکار‌های اولویت دار نظیر اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، ارتقای کیفیت سوخت، توسعه حمل و نقل عمومی، توسعه انرژی تجدید پذیر، استاندارد سازی خودرو، توسعه ایستگاه‌های سنجش آلودگی، برقی سازی موتور سیکلت و خودرو‌ها و اینکه موتور خانه‌ها باید معاینه فنی بشوند و بطور سالانه کنترل گردند.

دستگاه صمت و کارخانجات می‌توانند با کنترل آلاینده‌ها به مهار آلودگی کمک کنند. باید فیلتر‌ها و کاهنده عوامل آلاینده در صنعت بیشتر مورد توجه باشد. ضمنا وزارت صمت و سازمان محیط زیست باهم تعامل بیشتری داشته باشند که البته در قانون توسعه ششم ذکر شده است که باید پایش لحظه‌ای صورت گیرد.