معمای پیچیده «رفح»؛ اختلاف عمیق آمریکا و اسرائیل بر سر یک عملیات جنجالی

‌اقتصاد ۲۴- مذاکرات آمریکا و اسرائیل درباره عملیات رفح با دشواری‌هایی روبه‌رو شده و گفته می‌شود اختلاف‌های عمیقی میان دو طرف بر سر این عملیات بروز کرده است. به نوشته اکسیوس به نقل از سه منبع آگاه، عملیات نظامی در شهری که بیش از یک میلیون فلسطینی در آن پناه گرفته‌اند، به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات مرتبط با جنگ غزه میان ایالات متحده و اسرائیل تبدیل شده است. پیش‌تر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در پی رأی ممتنع آمریکا به قطع‌نامه «آتش‌بس فوری در غزه و آزادی همه گروگان‌ها» در شورای امنیت سازمان ملل متحد، سفر هیئت اسرائیلی به واشنگتن را که قرار بود با هدف گفتگو درباره نگرانی‌های آمریکا درباره حمله رفح انجام شود، لغو کرده بود.

بنابر اظهارات منابع آگاه، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده رهبری هیئت آمریکایی را در این نشست بر عهده داشتند. در طرف اسرائیلی هم معتمدان بنیامین نتانیاهو از جمله ران درمر، وزیر امور راهبردی و زاخی هانگبی مشاور امنیت ملی اسرائیل حضور داشتند. همچنین تعدادی از مقامات دفاعی، سیاسی و اطلاعاتی دو طرف نیز این مقامات ارشد را در این مذاکرات همراهی می‌کردند. به گزارش دو منبع مطلع از مذاکرات، این جلسه شبیه به نشست‌های تجاری و سازنده بود و به‌رغم اختلافات، دو طرف مذاکرات بسیار جدی با هدف حصول تفاهم و نه تنها اعلام مواضع با یکدیگر داشتند.

بخش عمده‌ای از این نشست به چگونگی تخلیه بیش از یک میلیون فلسطینی از رفح در جنوب نوار غزه اختصاص داشت. دولت بایدن بار دیگر نگرانی‌های خود را مبنی بر اینکه تخلیه سریع و سازماندهی‌نشده به وقوع یک فاجعه انسانی منجر می‌شود، تکرار کرد. به گزارش سه منبع آگاه، طرف اسرائیلی ضمن ارائه ایده‌های کلی درباره تخلیه غیرنظامیان گفته است که اجرای عملیات تخلیه بسته به شرایط میدانی ممکن است دست‌کم چهار هفته به طول بینجامد. اما، طرف آمریکایی این برآورد را غیرواقعی خوانده و به طرف اسرائیلی متذکر شده است که دشواری عملیات تخلیه را دست‌کم می‌گیرد. بنابر اظهارات این منابع، مقامات آمریکایی به مقامات اسرائیلی گفته‌اند که با توجه به وخامت روزافزون بحران انسانی غزه در پنج ماه گذشته، اعتمادی به توانایی اسرائیل برای انجام مؤثر و منظم عملیات تخلیه غیرنظامیان از رفح وجود ندارد.

به گفته دو منبع مطلع، اظهارات یک مقام آمریکایی حاضر در جلسه مبنی بر اینکه تخلیه غیرنظامیان از رفح ممکن است چهار ماه طول بکشد، با مخالفت هیئت اسرائیلی مواجه شد. یکی از منابع می‌گوید: «برای همگی روشن است که ما باید به راه‌حل میانه‌ای دست یابیم». به گفته دو منبع، جیک سالیوان به طرف اسرائیلی هشدار داده است که ظرف چند هفته آینده سازمان طبقه‌بندی جامع غذایی (IPC) احتمالا برای غزه اعلامیه قحطی صادر می‌کند. در این صورت این تنها سومین اعلامیه از این دست در قرن بیست‌و‌یکم خواهد بود و برای آمریکا و اسرائیل پیامد‌های بدی دارد. طرف اسرائیلی نیز در پاسخ گفته است که اسرائیل باور ندارد که غزه در آستانه قحطی است. آن‌ها افزودند که ارتش اسرائیل بهترین اطلاعات را در مورد وضعیت غزه در اختیار دارد و تمام اطلاعات حاصل از منابع دیگر اشتباه هستند.

به گفته یکی از منابع، طرف آمریکایی در پاسخ گفته که فقط اسرائیل است که ادعا می‌کند غزه در قحطی نیست. بنابر اظهارات این منبع، ایالات متحده صراحتا با ارزیابی اسرائیل درباره به ویژه وضعیت شمال غزه مخالف است و تأکید می‌کند که انکار مشکل موجود نمی‌تواند موضع خوبی برای اسرائیل باشد.

گزینه‌های جایگزین

به گفته دو منبع آگاه، آمریکا گزینه‌های جایگزینی را برای عملیات رفح به صورت گسترده به اسرائیل ارائه کرده است. جایگزین‌های آمریکا شامل منزوی‌کردن رفح از سایر نقاط نوار غزه، تقویت امنیت مرزی مصر و غزه، تمرکز بر هدف قراردادن مقامات ارشد حماس در شهر و انجام حملات مبتنی بر اطلاعات است. به گفته این منابع، پیام اصلی آمریکا این بود که اگرچه حماس باید در رفح شکست بخورد، اما ارتش اسرائیل باید دست به عصاتر و با شدت کمتری نسبت به عملیات شهر غزه و خان یونس عمل کند.

بیشتر بخوانید:  مسائل حقوقی تشکیل کشور مستقل فلسطینی/ آیا بایدن می‌تواند سفارت فلسطین را در امریکا افتتاح کند؟

جزئیات طرح اداره نوار غزه

از طرف دیگر، اختلاف‌ها میان گروه‌های فلسطینی بر سر آینده غزه نیز تشدید شده است. پس از ورود مأموران امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین به بخش شمالی نوار غزه برای نظارت بر روند توزیع کمک‌های بشردوستانه، وزارت کشور حماس آن‌ها را دستگیر و به ایجاد اضطراب و بلوا بین جمعیتی که از مهاجرت به سمت جنوب امتناع کرده‌اند، متهم کرد. به گفته این وزارتخانه، افراد بازداشت‌شده که به دستور مستقیم ماجد فرج، رئیس سازمان اطلاعات فلسطین و در توافق با موساد و همکاری ارتش اسرائیل وارد نوار غزه شده‌اند، عضو سازمان اطلاعات تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری‌اند. با توجه به اختلاف عمیقی که بین فتح و حماس وجود دارد، حماس از واگذاری امور نوار غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین امتناع می‌کند، مگر اینکه این اقدام در هماهنگی با حماس صورت گیرد.

افزون بر آن، به باور حماس، دولت رام‌الله و دستگاه‌های امنیتی آن حق فعالیت در نوار غزه را ندارند و حماس هرگونه فعالیت آن‌ها را غیرقانونی و برای تحقق اهداف مشکوک می‌داند و با استفاده از زور مانع هرگونه فعالیت آن‌ها در غزه می‌شود. در مقابل، تشکیلات خودگردان فلسطین به غزه دیدگاه دیگری دارد. مقام‌های تشکیلات خودگردان فلسطین اصرار دارند که نوار غزه بخشی از سرزمین فلسطین است و امور آن باید بر اساس چشم‌انداز تشکیل کشور واحد مدیریت شود.

به همین دلیل، عبدالله عبدالله، یکی از اعضای شورای انقلابی فتح، گفت: «ورود نیرو‌های امنیتی به شمال غزه برای آشوبگری نیست و آنچه حماس از آن صحبت می‌کند، کاملا بی‌اساس است؛ زیرا مأموریت این افراد جلوگیری از سرقت کمک‌ها و اطمینان از رسیدن آن‌ها به دست ساکنان نیازمند شمال نوار غزه است». به گزارش ایندیپندنت، ماجرای ورود نیرو‌های اطلاعاتی فلسطینی به شمال غزه داستانی طولانی دارد و از زمانی آغاز شد که اسرائیل از نابودی کامل حماس در شمال نوار غزه خبر داد و در نتیجه ارتش اجازه داد برای نیازمندان آنجا کمک‌های بشردوستانه فرستاده شود، اما افراد یا گروه‌های مسلح به سلاح سرد این کاروان‌ها را غارت کردند. پس از آن، اسرائیل که در حال آزمایش برنامه‌هایی برای اداره نوار غزه پس از پایان جنگ است، برای تأمین امنیت و رسیدن کمک‌های بشردوستانه به نیازمندان، به جست‌وجوی یک نهاد امنیتی رفت.

نخستین گامی که اسرائیل در این راستا برداشت، ارتباط با خانواده‌های سرشناس و سران عشایر شمال بود، اما آن‌ها از هرگونه همکاری با اسرائیل بدون هماهنگی کامل با مقام‌های امنیتی غزه خودداری کردند. سپس اسرائیل درصدد برآمد کمیته‌های حفاظت مردمی در شمال غزه تشکیل دهد که اعضای آن خانواده‌ها و نیرو‌های امنیتی وابسته به غزه باشند و در هماهنگی با دولت حماس در غزه کار کنند؛ طرحی که با تمامی جزئیاتش موفق بود و باعث شد کمک‌ها به‌طور منظم و بدون اینکه سرقت و غارت شوند، به دست نیازمندان برسد. پس از چندی ارتش اسرائیل کمیته‌های دفاع مردمی را بخشی از حماس دانست و طرح هماهنگی با دستگاه‌های امنیتی دولت غزه را رد کرد. در نتیجه، نیرو‌های اسرائیلی علیه کمیته‌های مزبور وارد عمل شدند و جلو ادامه مأموریت آن‌ها را گرفتند.

در آن زمان، سازمان‌های امنیتی اسرائیل برای جلوگیری از آشفتگی و هرج‌ومرج در نوار غزه، طرح همکاری با ماجد فرج، رئیس سازمان اطلاعات فلسطین، را برای کنترل موقت غزه پیشنهاد کردند. به گزارش شبکه خبری کان اسرائیل، تزاچی هانگبی، رئیس شورای امنیت ملی اسرائیل، با موافقت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با ماجد فرج دیدار و با او درباره طرح دقیق کنترل موقت نوار غزه گفتگو کرد. این طرح امنیتی بر سه نکته اساسی استوار است: اول تشکیل یک نیروی امنیتی نظامی از افراد وابسته به فتح که در نوار غزه به‌ویژه بخش جنوبی آن زندگی می‌کنند. این نیرو حدود ۸۰ عضو خواهد داشت و مأموریت اصلی آن توزیع کمک‌های بشردوستانه در شمال غزه و سپس جنوب آن خواهد بود.

بیشتر بخوانید: آیا اسرائیل بعد از ۷ اکتبر در غزه موفقیتی داشته است؟

بر اساس اطلاعات فاش‌شده از کانال ۱۴ اسرائیل، ماجد فرج، رئیس سازمان اطلاعات فلسطین، موفق شده است این نیرو را تشکیل دهد و اعضای این نیرو که خانواده‌های فلسطینی غیرحامی حماس و اعضای فتح‌اند، از شنبه گذشته مأموریتشان را آغاز کرده‌اند. بخش دوم طرح امنیتی، آموزش هفت هزار نیروی امنیتی جنبش فتح است. در گام اول، قرار است فهرست اسامی این افراد به تأیید اسرائیل برسد و سپس نیرو‌های مزبور در پایان جنگ یا در مراحل پایانی آن، در نوار غزه مستقر شوند. مرحله سوم هم انتخاب کارکنان دولت از نوار غزه، اعزام آن‌ها به کرانه باختری برای آموزش و بازگرداندان آن‌ها به غزه است تا مسئولیت‌های موردنظر را به عهده بگیرند.

در حالی که نتانیاهو این طرح را با تمام جزئیاتش رد می‌کند، یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، از طرح مزبور حمایت می‌کند و ماجد فرج نیز پس از مداخله آمریکا این طرح را پذیرفته است. چندی قبل، گالانت با اشاره به اینکه سوئد نباید مسئول توزیع کمک‌ها باشد، گفته بود که فتح و در رأس آن محمد دحلان یا ماجد فرج باید این مسئولیت را به عهده گیرند. علاوه بر آن، گالانت پیشنهاد کرد که ماجد فرج برای کنترل موقت نوار غزه پس از پایان جنگ آماده باشد. نیرو‌های امنیتی که وزارت کشور حماس در یک حمله امنیتی و اطلاعاتی خطرناک آن‌ها را دستگیر کرده، همان نیرو‌هایی هستند که در بند اول طرح امنیتی به آن‌ها اشاره شد. این نیروی مسلح وابسته به سازمان اطلاعات فلسطین، ۳۰ مارس به منظور تأمین امنیت کاروان کمک‌های غذایی وارد شمال غزه شد و به مدت دو روز متوالی مأموریتش را انجام داد؛ اما ناگهان هدف حمله قرار گرفت که در نتیجه، دو نفر کشته و ۱۰ نفر دیگر دستگیر شدند.

در همین راستا، ایاد البزم، سخنگوی وزارت کشور حماس، گفت: نیرو‌های امنیتی با دستگیری افراد یادشده طرحی را که برای ایجاد آشفتگی و هرج‌ومرج در حال اجرا بود، خنثی کردند. او افزود: هرکس به دنبال کاری باشد که سرانجام آن به سود اسرائیل است، با مشت آهنین با او برخورد خواهد شد.

در واقع، وزارت کشور حماس زمانی برای دستگیری نیروی امنیتی وابسته به جنبش فتح اقدام کرد که محمد مصطفی، نخست‌وزیر جدید فلسطین، در آستانه ادای سوگند وفاداری برای به عهده گرفتن ریاست دولت تکنوکرات جدید فلسطین بود که مأموریتش اداره هم‌زمان نوار غزه و کرانه باختری بر اساس چشم‌انداز یک کشور واحد است.

علی ابورزق، کارشناس امور سیاسی، می‌گوید: «اعزام این نیرو به نوار غزه تلاشی برای آزمایش صحنه امنیتی و چگونگی برخورد با حماس بر سر کنترل نوار غزه بود». او افزود: «رویکرد حماس با نیروی امنیتی متعلق به جنبش فتح بیانگر این واقعیت است که حماس همچنان با تعامل و همکاری با مقام‌های امنیتی وابسته به تشکیلات خودگردان فلسطین مخالف است».