هر آنچه باید از موزه آذربایجان دانست

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه آذربایجان» یکی از مهم‌ترین موزه‌های شهر تبریز و یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های ایران است. این موزه به نمایش آثار باستانی، تاریخی و هنری منطقه آذربایجان و دیگر نقاط ایران اختصاص دارد و به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و تاریخی مهم کشور شناخته می‌شود.

تاریخچه موزه آذربایجان

بعد از برگزاری نمایشگاه بزرگی از سکه‌های تاریخی در مکان قبلی کتابخانه تربیت تبریز در سال ۱۳۰۶، نخستین جرقه‌ها برای ایجاد موزه‌ای در تبریز زده شد. گفته شده است سکه‌های به نمایش در آمده در این نمایشگاه همان سکه‌هایی است که شهرداری تبریز در جریان کشف گورستانی تاریخی در گَجیل (یکی از محله‌های تاریخی و کهن شهر تبریز) پیدا کرده بود. پس از کشف ۵۷ سکه نقره و ۲۶ سکه طلا از این محل، مسئولان تبریزی به فکر تاسیس موزه‌ای برای نمایش و نگهداری آن‌ها افتادند. حدود ۲۰ سال بعد از این اتفاق، موزه دانشکده ادبیات به عنوان نخستین موزه شهر ایجاد شد.

پس از افتتاح این موزه، اولین کار‌ها برای تشکیل موزه‌ای مستقل برای تبریز در سال ۱۳۳۵ انجام شد. در ۱۷ آذرماه ۱۳۳۵ علی دهقان، مدیرکل وقت فرهنگ آذربایجان شرقی، انجمنی را در اداره فرهنگ آذربایجان پی ریزی کرد که هدف آن پیگیری کار‌های تاسیس موزه آذربایجان بود. این انجمن مسئولیت یافتن مکانی برای احداث ساختمان موزه آذربایجان، جمع‌آوری اشیای تاریخی، تصمیم‌گیری درخصوص محتوای موزه و تامین بخشی از هزینه‌های احداث بنای موزه را برعهده داشت. اما پیدا کردن مکانی مناسب به یکی از دغدغه‌ها و مشکل‌های اصلی بر سر راه تاسیس موزه تبدیل شده بود.

بالاخره با تلاش‌های فراوان، قطعه زمینی در ضلع غربی محوطه مسجد کبود در اختیار اداره فرهنگ شهر تبریز قرار گرفت و در تیرماه سال ۱۳۳۶ دهقان از آندره گدار معمار و باستان شناس شهیر و ماهر فرانسوی درخواست کرد تا همراه با سید محمدتقی مصطفوی، مدیرکل وقت باستان شناسی کشور راهی تبریز شوند تا موضوع ایجاد موزه و محل ساخت آن را مورد بررسی قرار دهند. سرانجام موزه آذربایجان در سال ۱۳۳۶ هجری شمسی (۱۹۵۷ میلادی) تأسیس شد که یکی از نخستین موزه‌های ایران محسوب می‌شود. هدف از تأسیس این موزه، گردآوری، حفظ و نمایش آثار باستانی و تاریخی منطقه آذربایجان و دیگر مناطق ایران بوده است.

معماری موزه آذربایجان

ساختمان موزه دارای چهار طبقه است و معماری آن به سبک معماری سنتی و مدرن ایرانی طراحی شده است. موزه آذربایجان در بنایی با سه طبقه به مساحت ۳۰۰۰ هزار مترمربع ساخته شد. طراح ساختمان با استفاده از قوس‌های جناغی، فضای ایوان مانند در نمای جنوبی، جرز‌های عمودی و تکرار پنجره‌هایی با قوس جناغی در بین جرزها، نگرشی سنتی از ساختمان‌سازی را به تصویر کشیده است. ورودی موزه پلکانی سنگی و در چوبی و بزرگی دارد و با دو قوچ سنگی به بازدیدکنندگان خوش آمد می‌گوید.

بخش‌های موزه آذربایجان

موزه آذربایجان دارای آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی است.

مجسمه‌های گچی

زیرزمین: در تالار زیرزمین موزه آذربایجان مجموعه‌ای جذاب و تماشایی از آثار هنری یکی از هنرمندان مجسمه ساز تبریزی به نام احد حسینی به نمایش گذاشته شده است. موضوع و مفهوم این مجسمه‌های گچی، مضامین اجتماعی در جامعه بشری امروزی است. این مجسمه‌ها دید عمیق و تاثیرگذاری از سرگذشت و اخلاق انسان در طول قرن‌ها به ویژه قرن بیستم می‌دهند.

بخش باستان‌شناسی

طبقه همکف: این بخش به نمایش آثار باستانی و تاریخی منطقه آذربایجان و دیگر نقاط ایران از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی اختصاص دارد. آثار موجود در این بخش شامل سفالینه‌ها، ابزار‌های سنگی، مجسمه‌ها، الهه زن، اجساد مرد و زن مدفون و کتیبه‌های باستانی است.

بخش هنر‌های اسلامی و معاصر

طبقه اول: این بخش به نمایش آثار هنری و فرهنگی دوران اسلامی و معاصر اختصاص دارد. آثار موجود در این بخش شامل کتیبه‌ها، قرآن‌های نفیس، سفالینه‌ها، فلزکاری‌ها و فرش‌های قدیمی است.

بخش مردم‌شناسی

طبقه دوم: این بخش به نمایش فرهنگ و آداب و رسوم مردم منطقه آذربایجان و دیگر نقاط ایران اختصاص دارد. آثار موجود در این بخش شامل لباس‌های سنتی، ابزار‌های کشاورزی، صنایع دستی و اشیای مرتبط با زندگی روزمره مردم است.

اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه آذربایجان

موزه آذربایجان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی کشور، نقش بسزایی در حفظ و معرفی آثار باستانی و هنری منطقه آذربایجان و دیگر نقاط ایران دارد. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه و فرهنگ غنی ایران آشنا شوند و از دستاورد‌های فرهنگی و تاریخی کشور قدردانی کنند.

فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی موزه آذربایجان

موزه آذربایجان علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و فرهنگی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه تاریخ، هنر و فرهنگ ایران کمک می‌کند.

دسترسی و بازدید از موزه آذربایجان

موزه آذربایجان در خیابان امام خمینی (ره) تبریز واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فضای فرهنگی آن بهره‌مند شوند.