ترجمه کامل دیوان متنبی،در انتظار ناشری نامدار

اقتصاد۲۴-علیرضا منوچهریان، مترجم دیوان متنبی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: مهمترین بعد شعر متنبی، امثال و حکم آن است که در سراسر متون ادبیات کهن پارسی و عربی پراکنده است.

علیرضا منوچهریان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره شان و جایگاه متنبی در شعر عرب عنوان کرد: واقعیت این است که متقدمین و درباره شعر و شخصیت متنبی، شاعر عرب قرن چهارم هجری، سخن‌ها گفته‌اند؛ چنانکه ایلیا حاوی، ناقد معاصر عرب می‌گوید «از هیچ شاعری به اندازه متنبی سخن نگفته‌اند و هیچ شاعری را به اندازه متنبی کم نشناخته‌اند.» از میان اظهارنظرهایی که درباره متنبی شده، سخن رینولد نیکلسون، مثنوی‌شناس بزرگ، هم جلب توجه می‌کند که می‌گوید «متنبی ویکتورهوگوی مشرق زمین است!» البته محمدرضا ترکی، نقد جالبی بر کلام ویکتورهوگو دارد که «ویکتور هوگو متنبی مغرب زمین است!» من این بیان ترکی را به همراه سخن نیکلسون در کتاب «عاشقانه‌های متنبی با شناخت‌نامه» نقل کرده‌ام.

این پژوهشگر ادبیات تطبیقی ضمن اشاره به عاشقانه‌های متنبی گفت: تاکنون چهار کتاب درباره متنبی نوشته‌ام؛ شامل دو کتاب در ترجمه و تحلیل حدود نیمی از دیوان متنبی و دو کتاب دیگر هم تحت عنوان «عاشقانه‌های متنبی» و نیز «عاشقانه‌های متنبی با شناخت‌نامه» که همگی در نشر زوار چاپ شده‌اند. کتاب ترجمه و تحلیل دیوان متنبی در سال ۱۳۸۸ تنها برنده جایزه بین المللی فارابی در بخش بزرگسال بود و هر دو جلد این کتاب، تا کنون چند بار به چاپ رسیده و در دانشگاه‌های گوناگون به‌ویژه در دوره‌های ارشد و دکتری ادبیات فارسی تدریس شده؛ همچنین عاشقانه‌های متنبی نیز بارها تجدید چاپ شده است.

منوچهریان درباره تاثیر متنبی بر شعر فارسی، عنوان کرد: ادوارد براون در کتاب تاریخ ادبی ایران، از قول کازیمیرسکی می‌گوید «کلیه محققینی که بخواهند مبادی شعرفارسی را جدا مورد مطالعه قرار دهند، آثار متنبی را باید بخوانند.» شفیعی کدکنی، روزی به من گفت «مولوی تحت تاثیر دو شاعر بوده است: خاقانی از ادبیات فارسی و متنبی از ادبیات عرب.» سرانجام اینکه ابوالفضل بیهقی در شاهکار نثر پارسی، تاریخ بیهقی، درباره متنبی سخن‌ها رانده و به او عرض ارادت‌ها کرده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در مورد خصوصیات شعر متنبی تصریح کرد: شعر متنبی، همچون فردوسی حاوی ابیات رزمی و بزمی هر دو است؛ او اگر چه اهل تغزل نیست، اما اشعار عاشقانه لطیفی در دیوان او به چشم می‌خورد. شاید بتوان گفت، مهمترین بعد شعر متنبی، امثال و حکم آن است که در سراسر متون ادبیات کهن پارسی و عربی پراکنده است. یکی از این امثال شگفت بیتی است که می‌گوید «مردم چه امیدی به زمانه‌ای دارند که بهترین حالت آن، بدترین است؟» مفسران در شرح و بیان این بیت گفته‌اند که بهترین حالت زمانه، در ظاهر، آن است که کسی بماند و شاهد رخت بربستن عزیزان و دلبندانش از این دنیا باشد. امثال متنبی در اوج فصاحت و بلاغت است و شوقی ضیف، نویسنده و ناقد نامدار معاصر عرب، این ویژگی را یکی از عوامل شگفتی‌ساز شعر متنبی می‌داند.

منوچهریان از تالیف تازه‌اش در مورد متنبی خبر داد و گفت: از انگیزه‌های جدی من در پرداختن به متنبی در ایران، خدمت به فرهنگ شرقی و ادبیات تطبیقی بوده؛ چرا که من از عنفوان جوانی، علاقه بسیاری به شعر و ادب فارسی و عربی داشته‌ام. سرانجام ترجمه دیوان یکی از شاعران بزرگ عرب، در تاریخ ایران به ثمر رسید و اخیراً ترجمه دیوان کامل متنبی را به پایان برده‌ام. این کتاب که در دو یا سه جلد، به چاپ خواهد رسید، بدون شرح و تفسیر است و تنها با برخی توضیحات ضروری در ذیل برخی صفحات، همراه شده است. از این رو عموم پارسی‌زبانان و علاقه‌مندان به شعر و ادبیات می‌توانند از این کتاب بهره ببرند. چاپ اثر جدید ترجمه دیوان متنبی در مرحله انتخاب ناشر قراردارد.