پاسگاه محیط‌بانی منطقه حفاظت شده سیوک به حال خود رها شد

اقتصاد۲۴-خبر خوبی است که یک منطقه به ردهٔ منطقه حفاظت شده ارتقا پیدا کند، ولی برای سیوک این خبر، آغازی برای اتفاقات مثبت نبود. نه تنها اتفاقی در رده حفاظتی آن رخ نداد بلکه عملا بعد از چند سال پاسگاهی که در منطقه ساخته شده بود رها شد تا تخریب و بالطبع منطقه حفاظت شده رها شود. «سیوک» منطقه‌ای است که فقط نام «حفاظت شده» را یدک می‌کشد. نه دولت‌ها در سرنوشتش تاثیر داشتند و نه رفت و آمد مدیران مختلف. «سیوک» مانده با انبوهی از مشکلات محیط زیستی و مردمی که عاشقانه دل به این خاک دارند و در هر آتش‌سوزی به دل آتش می‌زنند تا جنگل را نجات دهند.

«سیوک» سرزمین عجایب و مظلوم‌ترین منطقه حفاظت شده ایران. منطقه‌ای با وسعت ۱۲هزار هکتار، یکی از مناطق هفت‌گانه محیط زیست است که با توجه به دارا بودن قابلیت‌های ارزشمند گیاهی و جانوری و وجود چشم‌انداز‌های طبیعی، از نیمه دوم سال ۱۳۸۷ در دستور کار اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه وبویراحمد برای ارتقاء سطح قرار گرفت. در نهایت طبق مصوبه شماره ۳۴۶ مورخ ۱۳۸۹/۹/۱۴ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلان شد.

با وجود تمام ناملایمات، «سیوک» یکی از مناطقی است که حضور مردم در امر حفاظت بسیار بالاست. در سال‌های اخیر محلی‌ها خط مقدم مهار آتش هستند. همین علاقه و تعلق خاطر به سرزمین باعث شده است تا تشکل «نهضت سبز زاگرس» پنج تیم مردمی در بخش شمالی این منطقه آموزش داده و تجهیز کند تا در هنگام آتش‌سوزی به داد جنگل‌ها برسند. بستن مسیر‌های دسترسی فرعی، ایجاد آتش‌بر، آموزش جوامع محلی بخشی از این اقداماتی است که این تشکل انجام داده است، فعالیت‌هایی که هر چند موثر است، ولی کافی نیستند.

مردم محلی به خاطر ارزش بالای این منطقه و سابقه آن با وجود وابسته بودن معیشت و دامداری‌شان (هر چند محدود) درخواست قرق منطقه را دارند. آن‌ها دیده‌اند از زمان اعلام «سیوک» به عنوان منطقه حفاظت‌شده، چه بلایی سر این منطقه آمده است. منطقه‌ای که طبق استاندارد‌های جهانی به ازای هر هزار هکتار یک محیط‌بان داشته باشد، به حال خود رها شده و کسی از آن حفاظت نمی‌کند. حتی اگر بپذیریم در ایران مسئله متفاوت است و ما با استاندارد‌های جهانی به لحاظ تعداد نیرو‌های محیط‌بان فاصله معناداری داریم، اما آنچه در «سیوک» می‌گذرد، حتی با استاندارد‌های ایران هم سازگار نیست.

پاسگاه محیط‌بانی در سال‌های ابتدایی اعلام این منطقه به عنوان منطقه حفاظت‌شده ساخته، ولی به دلیل سوءمدیریت‌ها رها شده است تا منطقه یاوری جز مردم نداشته باشد. مردمی که مردم نگران منطقه‌اند و با دل و جان مراقب آن هستند؛ آتش مهار می‌کنند، مسیر‌های دسترسی قاچاقچیان را می‌بندند و …. در مقابل این گروه از حامیان طبیعت، عده‌ای هم هستند که چشم طمع به آن دوخته‌اند. «سیوک» منطقه‌ای بی‌نظیر به نام محیط زیست، ولی به کام سودجویان است، این جمله را مردم محلی که دل در گرو این منطقه دارند، بار‌ها اعلام کرده‌اند. این در حالی است که «سیوک»، نگین شهرستان بویراحمد است و به لحاظ ارزشمندی با منطقه حفاظت شده «دنا» برابری می‌کند.

بیشتر بخوانید:دفاع خونین محیط بانان از جنگل گیسوم؛ جزئیات حمله به دو جنگلبان در گیلان

عدم وجود پاسگاه، امکان زمین‌خواری در منطقه را فراهم کرده است. افرادی که شبانه جنگل‌ها را آتش می‌زنند و زمین‌های آتش‌گرفته را تصرف می‌کنند. از جمله زمین‌خواری‌ها در عزیزی دمچنار است که اعتراض و تجمع مردم را به همراه داشت

در ضلع جنوبی منطقه که معروف به «نرم آب» است، سطح وسیعی از پراکنش لاله واژگون به میزان حداقل ۲۰ هکتار وجود دارد که زیبایی آن را صد چندان کرده است. «نرم آب» در فصل بهار مورد هجوم گردشگرانی قرار می‌گیرد که در منطقه اتراق شبانه دارند، اتراقی همراه با تیراندازی و برداشت گیاهان دارویی و در حال انقراض. ترافیک جاده دسترسی به این منطقه در فصل گردشگری دست کمی از یک جاده شهری ندارد. ردیف ماشینی‌هایی که به منطقه وارد می‌شوند با کیسه‌ها یا گونی‌های آن هم از انواع گونه‌های گیاهی از منطقه خارجی می‌شوند، آسیب گردشگران تنها به برداشت از گیاهان خلاصه نمی‌شود، آتش زدن درختان منطقه و آسیب‌های محیط زیستی و آلایندگی بخش دیگری از تبعات این گردشگری افسارگسیخته است.

به علاوه عدم وجود پاسگاه، امکان زمین‌خواری در منطقه را فراهم کرده است. افرادی که شبانه جنگل‌ها را آتش می‌زنند و زمین‌های سوخته را تصرف می‌کنند. یکی از این زمین‌خواری‌ها در عزیزی دمچنار بود که اعتراض و تجمع مردم را به همراه داشت. در مطالعات اولیه، محدوده منطقه حفاظت‌شده «سیوک» به صورتی تعیین شد تا اراضی کشاورزی و باغات که غالبا به صورت دیم کاشت می‌شوند در منتهی‌الیه مرز منطقه که قرار گیرند. (اکثر عرصه‌های کشاورزی فاقد سند مالکیت شخصی و جزء عرصه‌های ملی و دولتی بوده که طی ۴۰ الی ۵۰ سال گذشته توسط مردم جهت امرار معاش به زمین‌های کشاورزی تبدیل شده‌اند.) در نقاطی از منطقه هم عشایر از قدیم‌الایام موقتا ساکن هستند.

بنا به گفته ریش‌سفیدان محلی، عشایر مذکور فاقد طرح دامداری (پروانه مرتعداری) هستند و هر دامدار طبق عرف محلی در بخش‌های کمی از مراتع منطقه به مدت ۹۰ الی ۱۰۰ روز به دامداری مشغول باشد و با پایان یافتن زمان بهره‌برداری از مراتع، تمام دامداران تا سال بعد بایستی اقدام به ترک منطقه کنند. متاسفانه به دلیل عدم نظارت تبدیل اراضی ملی به کشاورزی، چرای بیش از حد دام و ساخت و ساز‌های بدون مجوزی که توسط عشایر صورت می‌گیرد، با وجود ثبت و پیگیری شکایت، اما همچنان برخی از عرصه‌ها در تصرف متصرفان قرار دارند.

زنده‌گیری و شکار پرندگان در «سیوک»

گردشگری بی‌ضابطه و قاچاق چوب بخش دیگری از تعارضات در منطقه حفاظت شده «سیوک» است. قاچاق چوب به درخت‌های سبز و جوان رسیده و ماشین‌های شوتی که در این منطقه حاضر هستند، چوب‌ها را قطعه‌قطعه و به کوره‌های زغال منتقل می‌کنند تا به قیمت بالایی فروخته شوند.

همچنین «سویک»، منطقه‌ای بی‌نظیر به واسطه تنوع پرندگان است، هر چند که متاسفانه زنده‌گیری و شکار آن‌ها به یکی از مهمترین تعارضات منطقه بدل شده است. شکار و فروش هفت‌رنگ و کبک با تله از جمله این موارد است و شکارچیان ابایی از تیراندازی و شکار کبک و گراز و سایر گونه‌های حیات وحش ندارند.

منطقه حفاظت‌شده «سیوک» آثار تاریخی هم دارد که متاسفانه هیچ گونه مراقبتی از آن‌ها صورت نمی‌گیرد و هر بار محلی‌ها شاهد کاوش متخلفان در بخشی از آن هستند.

بیشتر بخوانید:عاقبت محیط‌بان متوفی شهید محسوب شد

گردشگری بی‌ضابطه و قاچاق چوب بخش دیگری از تعارضات در منطقه حفاظت‌شده «سیوک» است. قاچاق چوب به درخت‌های سبز و جوان رسیده و ماشین‌های شوتی که در این منطقه حاضر هستند، چوب‌ها را قطعه‌قطعه و به کوره‌های زغال منتقل می‌کنند تا به قیمت بالایی فروخته شوند

«سیوک» سال‌هاست درگیر آتش‌سوزی‌های سهوی و عمدی است. بخشی از این آتش‌سوزی‌ها برای زمین‌خواری و تعارضات است بخش دیگری به دلیل آتش زدن پسماند کشاورزی، قاچاق چوب، گردشگری و افرادی که برای درآوردن عسل وحشی اقدام به آتش زدن جنگل می‌کنند. این آتش‌سوزی‌ها به دلیل نبود پاسگاه محیط‌بانی در برخی ارتفاعات صعب‌العبور تبدیل به بحران می‌شوند.

«سیوک» تحت مدیریت شهرستان بویراحمد است که به دلیل فاصله زیاد و عدم گشت‌زنی مداوم، عملا مدیریت ویژه‌ای در آن صورت نمی‌گیرد، شهرستان بویراحمد هم نیرو و اعتبار کافی برای مراقبت از این منطقه بی‌نظیر ندارد. از این رو انتظار است دولت چهاردهم و رئیس جدید پردیسان فکری برای این منطقه داشته باشد.

در این راستا بازسازی یا ایجاد مجدد پاسگاه و محیط‌بانی مهمترین و ضروری‌ترین اقدام برای این منطقه مردمی است. عمق خاک برگ در «سیوک» از تمامی مناطق دیگر غنی‌تر است. منطقه‌ای که زمانی منبع جاشیر خوراکی و بیلهر و لیزک، پر موسیر و قارچ و همچنین مقصد اصلی بخشی زیادی از مردم استان برای برداشت بی‌رویه این گونه‌ها است. پوشش گیاهی این منطقه شامل بلوط، بنه (پسته وحشی)، خینجوک (کلخنگ)، زبان گنجشک (بنیو)، سیسه (زالزالک)، شن (پلاخور)، انجیر وحشی، گلابی وحشی (انجک)، دافنه (خوشک) بید، کیکم (افرا)، ارژن، بادام وحشی و بادام کوهی است. به علاوه در آن انواع گون، آویشن، گل عسلی، درمنه کوهی، درمنه صخره‌ای، مرزه، زبان درقفا، چویل، خاری، تره وحشی، لیزک، جاشیر خوراکی، موسیر، قارچ در معرض خطر هستند که اکثرا آن‌ها به دلیل مصارف خوراکی و دارویی، عدم مدیریت بهره‌برداری منابع از سوی دستگاه‌های ذیربط در معرض خطر تهدید محسوب می‌شوند.

حیات وحشی «سیوک» نیز شامل پلنگ، خرس قهوه‌ای، روباه معمولی، شغال، خرگوش، گرگ، کفتار، سمور، راسو، سنجاب معروف ایرانی، سیاهگوش، تشی (چوله) خارپشت (جوجه تیغی) انواع موش، خفاش نعل اسبی، خفاش گوش بلند، سگ آبی (شنگ) و… است.