بزرگترین سازه های معماری در ایران کدامند؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: ایران با تاریخ غنی و تمدنی چند هزار ساله، دارای سازه‌های معماری عظیم و شاخصی است که نمادی از فرهنگ و هنر ایرانیان در طول تاریخ به شمار می‌روند. سوم اردیبهشت ماه روز معمار است. ایرانی‌ها هنر و خلاقیت خود را با معماری تلفیق کردند و در طول سالیان دراز، بنا‌هایی را ساختند که امروز از آن‌ها به عنوان شگفتی‌های معماری دنیا یاد می‌شود. در اینجا برخی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین سازه‌های معماری ایران را معرفی می‌کنیم.

۱. تخت جمشید (پرسپولیس)

پرسپولیس یا تخت جمشید، یکی از بزرگ‌ترین شاهکار‌های معماری ایران باستان است. تخت جمشید پایتخت تشریفاتی باشکوه امپراتوری هخامنشی در بیش از ۲۵۰۰ سال پیش بود. این مکان تا سال ۳۳۱ قبل از میلاد که توسط اسکندر مقدونی غارت شد، نشان‌دهنده اوج دستاورد‌های سیاسی و معماری ایران باستان بود. قدیمی‌ترین بقایای تخت جمشید مربوط به سال ۵۱۵ قبل از میلاد است. اعتقاد بر این است که تخت جمشید پایتخت بزرگی در دوران حکومت داریوش اول بوده است. این سایت میراث جهانی یونسکو در حدود ۷۰ کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد و به‌عنوان معروف‌ترین بقایای باستانی به‌جامانده از معماری ایرانی شناخته می‌شود.

۲. میدان نقش جهان

نقش جهان که در مرکز شهر اصفهان قرار دارد، یک سایت میراث جهانی یونسکو است که در دوره صفویه بین سال‌های ۱۵۹۸ تا ۱۶۲۹ تحت فرمان شاه عباس اول ساخته شده است. عرض این میدان ۱۶۰ متر و طول آن ۵۶۰ متر است و اطراف آن را بنا‌های معماری مهم مربوط به دوران صفویه احاطه کرده‌اند. برخی از مکان‌های دیدنی واقع در میدان و اطراف آن عبارت‌اند از کاخ عالی‌قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد امام و بازار بزرگ اصفهان. این ساختمان‌ها همگی از بهترین و شاخص‌ترین نمونه‌های معماری ایرانی محسوب می‌شوند و شگفتی‌های معماری این سرزمین را به نمایش می‌گذارند.

۳. برج پاژ

برج پاژ با کاربری تجاری - اداری و زیربنای ۱۳۰ هزار متر مربع در بلوار جانباز مشهد قرار گرفته است. این برج در پنج بلوک ساخته شده است و بلوک‌ها بین ۶ تا ۲۵ طبقه هستند. این برج شامل ۱۰۸ واحد تجاری، ۳۴۳ واحد اداری، کارگزاری بورس، سالن ورزشی، هایپرمارکت، تالار، رستوران، کافه، سینما و... می‌شود که در کنار هم یک مجموعه کامل را تشکیل می‌دهند. در ساخت برج پاژ از تکنولوژ‌های و فناوری‌های روز دنیا مانند سیستم فیبر نوری، تجهیزات مخابراتی پیشرفته، سیستم سرمایش و گرمایش مرکزی بهره گرفته شده است. نمای برج را سرامیک اجرا شده به روش خشک و همچنین شیشه تشکیل می‌دهند.

۴. پل خواجو

پل خواجو در اصفهان قرار دارد و یکی از مهم‌ترین سازه‌های معماری تاریخی ایران محسوب می‌شود. این سازه که دارای قدمت فراوانی است به دلیل داشتن معماری خاص مورد توجه معماران و سازندگان داخلی و خارجی قرار گرفته است. پل خواجو در زمان سلطنت شاه عباس صفوی در حدود سال ۱۶۵۰ به دستور او ساخته شده است. این سازه نه تنها یک پل، بلکه به عنوان یک سد و یک مکان اجتماعات عمومی محبوب نیز خدمت می‌کند. این پل دارای ۲۳ قوس با مساحت بیش از ۱۳۳ متر است، متاسفانه امروزه تنها آب کمی از زیر این پل جاری می‌شود. خشک سالی‌های پی در پی سال‌های اخیر موجب گشته تا هر روز آب جاری شده از زیر این پل نسبت به روز قبل کاهش داشته باشد.

۵. برج میلاد

برج میلاد مشهورترین و مرتفع‌ترین برج در ایران به حساب می‌آید که در جهان نیز این برج به عنوان نماد ایران شناخته شده است. این برج دارای ۴۳۵ متر ارتفاع و ۱۲ طبقه است. مساحت زمینی که این برج در آن ساخته شده به ۶۲ هکتار می‌رسد. در سال ۱۳۸۶ بعد از ۷ سال، ساخت این برج به اتمام رسید. به دلیل اینکه برج مخابراتی نیز به حساب می‌آید دارای رتبه ششم بین بلندترین برج‌های دنیاست. جاذبه‌های گردشگری برج میلاد شامل موزه مشاهیر ایران، سینما، رستوران، نمایشگاه‌های متنوع، گنبد آسمان، پارک دلفین‌ها و مکان‌های تفریحی دیگر می‌شود. کاربری این ساختمان مرتفع فقط به گردشگری محدود نمی‌شود و جنبه اداری، تجاری، مخابراتی و تلویزیونی، هواشناسی، کنترل ترافیک و… نیز دارد. همچنین دارای سالن همایش و قابلیت گسترش و ایجاد دسترسی به شبکه بی‌سیم است. مهندس رضا حافظی طراح این آسمان خراش بوده است.

۶. پل طبیعت

پل طبیعت یک بنای نمادین معماری در تهران است. این پل عابر پیاده که بر روی بزرگراه مدرس قرار دارد، دو پارک طالقانی و پارک آب‌وآتش را به هم متصل می‌کند. این پل که توسط لیلا عراقیان طراحی شده است، در سال ۲۰۱۴ تکمیل شد و به‌سرعت به یکی از محبوب‌ترین نمونه‌های معماری ایرانی مدرن تبدیل شد. پل طبیعت دارای سه سطح است که هر سطح برای فعالیت‌های مختلفی طراحی شده است. معماری پل با فرم ارگانیک و سیال آن در هماهنگی با فضا‌های سبز اطراف، چشم‌انداز‌های زیبایی خلق می‌کند و رویکردی نوآورانه و آینده‌نگر به معماری در ایران را نشان می‌دهد.

۷. نقش رستم

در حدود ۱۲ کیلومتری شمال غربی تخت جمشید، بنا‌های عظیم تراشیده شده در کوه‌ها و مکان‌های استراحت نهایی پادشاهان هخامنشی واقع شده است. اگر چه اسکندر در اثر حمله به این مکان مقبره‌ها را مورد هجوم قرار داد، اما این به هیچ وجه بر ظاهر باشکوه نمای خارجی این سازه تأثیر نمی‌گذارد. این سازه با شکوه یکی دیگر از سازه‌های معماری تاریخی ایرانی بوده که از قدمت فراوانی برخوردار است. معماری خاص و با شکوه این سازه موجب ماندگاری آن در طول تاریخ گشته است.

۸. باغ ارم

عمارت باغ ارم شیراز از زیباترین معماری‌های ایرانی است. بنای اولیه عمارت باغ ارم در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، توسط یکی از معماران معروف آن دوره ساخته شد. عمارت اصلی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار توسط حسین‌علی‌خان نصیرالملک پی‌ریزی شد که با مرگ وی، خواهرزاده او ابوالقاسم‌خان نصیرالملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه‌کاره را تکمیل کرد. این عمارت به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه ساخته شده است. طراحی و ساخت این بنای سه طبقه به گونه‌ای است که طبق زیرین آن که هوای خنکی دارد، برای استراحت در روز‌های تابستان ساخته شده و در قسمت جلویی ستون‌های طبقه دوم و سوم نیز کاشی‌های هفت رنگ به کار رفته است. نقاشی، حجاری، کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های به کار رفته در این عمارت از شاهکار‌های معماری و هنر دوره قاجار است. در مقابل عمارت استخر بزرگی ساخته شده که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود.

۹. طاق کسری

طاق کسری یا ایوان مداین با بزرگترین طاق خشتی جهان، از معماری‌های دوره ساسانیان است. این سازه را مهم‌ترین معماری این دوره می‌دانند. گفته شده پادشاهان ساسانی برای ساخت طاق کسری، معروف‌ترین معماران را از نقاط مختلف فراخواندند و سه هزار کارگر برای ساخت آن به کار گمارده شدند. به گفته مورخین ساخت این بنا ۲۰ سال طول کشید. مهم‌ترین قسمت این کاخ مدخل اصلی آن است که به شکل ایوانی عریض و مرتفع رو به خارج ساخته شده و تالار مستطیل شکلی در پشت آن قرار داشته است. طاق بزرگ این سازه بر روی دیواره‌ها و بدون ستون بنا شده و در طرفین آن راهرو‌ها اتاق‌ها و تالار‌ها با پوشش گنبدی و گهواره‌ای قرار گرفته‌اند. قسمت جلویی هلال بزرگ و بخشی از نمای اصلی کاخ هنوز پا برجا است. نمای خارجی این کاخ با آجر ساخته شده و ستون‌ها و کنگره‌های آن با ورق‌های مس مزین به طلا و نقره پوشانده شده بود. ایوان مداین در طول سال‌ها از قلمرو ایران خارج شد و هم‌اکنون خرابه‌های آن در ۳۷ کیلومتری جنوب شهر بغداد در ساحل خاوری رود دجله قرار دارد. 

۱۰. برج آزادی

برج آزادی تنها نماد تهران نیست بلکه یکی از نماد‌های کل کشور است. این بنای تاریخی در سال ۱۹۷۱ به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله توسط حسین امانت که در آن زمان دانشجوی معماری بود، طراحی شد. در این برج عناصر معماری قبل و بعد از اسلام به بهترین شکل ممکن ترکیب شده و یک شاهکار خلق شده است. این برج ۵۰ متری با سنگ مرمر سفید اصفهان پوشانده شده و بر روی یک مجموعه فرهنگی ۵۰۰۰۰ مترمربعی قرار دارد که در طراحی آن از اصول باغ سنتی ایرانی الهام گرفته شده است. برج آزادی از زمان تکمیل خود، نماد تاریخ و فرهنگ پایتخت بوده و از بهترین نمونه‌های معماری مدرن ایرانی محسوب می‌شود.