تشدید تحریم‌ها برای مهار ناوگان ارواح؛ ذخایر نفتی و نفتکش های ایران اسیر دست چینی‌ها!

اقتصاد۲۴- هشتم ژانویه برابر با ۱۹ دی‌ماه خبرگزاری رویترز دو گزارش اختصاصی داشت با موضوع نفت ایران و روابط نفتی ایران با چین.

گزارش اول رویترز می‌گفت: «بندر شاندونگ چین، نقطه ورود بیشتر نفت‌های تحریم‌شده دنیا، پهلوگیری کشتی‌هایی را که توسط ایالات متحده تحریم شده‌اند ممنوع می‌کند». همین عنوان کافی ا‌ست که مشخص شود احتمالاً از این پس نفتکش‌هایی که نفت ایران، روسیه و ونزوئلا را به چین می‌رسانند، دیگر روی آرامش نخواهند دید.

گزارش رویترز به نقل از سه منبع آگاه می‌گوید که گروه بندری شاندونگ، تانکر‌های نفتی تحت تحریم‌های ایالات متحده را از تردد به بنادر خود در استان شرقی چین منع کرده است. بر اساس اعلامیه‌ای که این گروه بندری منتشر کرده است بنادر پهلوگیری، تخلیه یا ارائه خدمات به کشتی‌های موجود در فهرست دفتر کنترل دارایی‌های خارجی که توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اداره می‌شود، ممنوع می‌کند. بندر شاندونگ بر بنادر اصلی سواحل شرقی چین از جمله چینگدائو، ریژائو و یانتای نظارت دارد که پایانه‌های اصلی واردات نفت تحریم‌شده هستند.

رویترز می‌افزاید: داده‌های ردیابی کشتی‌ها توسط کپلر نشان می‌دهد که این استان در سال گذشته حدود ۱/۷۴ میلیون بشکه در روز نفت از ایران، روسیه و ونزوئلا وارد کرده، این میزان نفت حدود ۱۷ درصد نفت وارداتی چین را تشکیل می‌دهد. در ادامه گزارش اختصاصی رویترز، سه منبع آگاه چینی این خبرگزاری از تاثیر این اقدام گروه بندری شاندونگ بر پالایشگاه‌های مستقل چینی گفته‌اند و تاکید دارند که هزینه‌های حمل و نقل برای پالایشگاه‌های مستقل در شاندونگ، که اتفاقاً خریداران اصلی نفت خام تحریم شده تخفیف‌دار این سه کشور هستند، افزایش می‌یابد.

این درحالی ا‌ست که ماه گذشته، واشنگتن تحریم‌های بیشتری را علیه شرکت‌ها و ناوگان سایه‌ای که با نفت ایران معامله می‌کنند، اعمال کرد. ناوگان سایه، کشتی‌ها یا نفتکش‌هایی هستند که از تاکتیک‌های پنهان‌سازی برای قاچاق کالا‌های تحریم‌شده استفاده می‌کند. این کشتی‌ها طیف وسیعی از کالا‌ها را حمل‌ونقل می‌کنند که تحت تحریم‌های بین‌المللی هستند از جمله نفت و آهن، کالا‌های لوکس، سلاح و فناوری‌های دفاعی و غیره. بخش دیگری از گزارش رویترز به این اختصاص دارد این ممنوعیت می‌تواند واردات نفت به چین، بزرگترین کشور وارد‌کننده نفت جهان را کاهش دهد.

هرچند بندر شاندونگ در اطلاعیه خود گفته که انتظار دارد ممنوعیت کشتیرانی تأثیر محدودی بر پالایشگاه‌های مستقل داشته باشد، زیرا بیشتر نفت تحریم‌شده در نفت‌کش‌های غیرتحریمی حمل می‌شود. در این اطلاعیه آمده است که این ممنوعیت پس از آن صورت گرفت که نفتکش تحریم‌شده Eliza II در اوایل ژانویه در بندر یانتای تخلیه شد.

برآورد‌های نفتکش ردیاب Vortexa نشان داد که در ماه دسامبر، هشت نفتکش بسیار بزرگ، با ظرفیت دو میلیون بشکه، نفت ایران را در شاندونگ تخلیه کردند. کشتی‌های Phonix، Vigor، Quinn و Divine جزو این نفتکش‌ها بودند که همگی توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده تحریم شده‌اند. میشل ویز بوکمن، تحلیلگر گروه اطلاعات دریایی لویدز، به رویترز گفته است که ناوگانِ سایه فعالِ حمل و نقل نفت ایران، روسیه و ونزوئلا حدود ۶۶۹ نفتکش برآورد شده است.

وی افزود: از این مجموع، ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفتکش معمولاً در حمل و نقل نفت روسیه شرکت دارند، و بزرگترین اپراتور ایران یعنی شرکت ملی نفتکش ایران NITC و گروه نفتکش پیشرو روسی Sovcomflot در این جمع قرار ندارند. بین اکتبر و دسامبر، خزانه‌داری ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه ۳۵ نفتکش اعمال کرد که به گفته آنها بخشی از «ناوگان ارواح» یا همان سایه ایران را تشکیل می‌دادند و جزو کشتی‌های تحت اداره شرکت ملی نفتکش ایران نبودند. در اوایل سال ۲۰۲۴، واشنگتن تحریم‌های جداگانه‌ای را هم علیه Sovcomflot وضع کرد.

بیشتر بخوانید:باید مذاکره با آمریکا را آغاز کنیم/ ترامپ بهترین فرصت برای ماست/ بخشی از دولت روسیه در بعضی از مسئولان ایرانی نفوذ کرده‌ است

رویترز در گزارش خود به این موضوع هم اشاره دارد که دولت رو به انتهای بایدن قصد دارد بیش از ۱۰۰ نفتکش درگیر در نفت روسیه را تحریم کند. منابع چینی رویترز به این خبرگزاری گفته‌اند که تغییر استفاده از کشتی‌های تحریمی به کشتی‌های غیرتحریمی می‌تواند هزینه‌های پالایشگاه‌های شاندونگ را افزایش دهد، در حالی که این پالایشگاه‌ها با حاشیه سود‌ها و تقاضا‌های ضعیف هم دست و پنجه نرم می‌کنند. با اعلام خبر این ممنوعیت‌ها و افزایش احتمال استفاده پالایشگاه‌های چینی از نفتکش‌های غیرتحریمی، سهام اپراتور نفتکش فرانت‌لاین بیش از ۹ درصد جهش کرد.

وزارت دفاع ایالات متحده پیشتر بزرگترین شرکت کشتیرانی چینی، کوسکو COSCO را به فهرست شرکت‌هایی اضافه کرده بود که به گفته آنها با ارتش چین همکاری می‌کند، در نتیجه این اقدام می‌تواند مانع استفاده از نفتکش‌های کوسکو توسط اجاره‌دهندگان شود و به تنگنا‌های کشتی‌های اجاره‌ای اضافه کند.

رویترز خبر داده که قیمت نفت خام فروخته شده ایران به چین در ماه گذشته به بالاترین میزان در سال‌های اخیر رسید، چون تحریم‌های جدید ایالات متحده ظرفیت حمل‌و‌نقل را کاهش و هزینه‌های لجستیک را افزایش داده است. از سویی براساس همین گزارش، ذخیره‌سازی شناور نفت خام ایران به بالاترین سطح ۱۲ ماهه خود، یعنی ۲۰ میلیون بشکه رسیده است. گلدمن ساکس هم در گزارشی نوشت عرضه نفت خام ایران تا سه ماهه دوم سال ۲۰۲۵ با ۳۰۰ هزار بشکه کاهش به ۳/۲۵ میلیون بشکه در روز می‌رسد.

در کنار گزارش رویترز، شرکت «انرژی اینتلیجنس» هم به نقل از یک شرکت مشاوره چینی می‌نویسد: «ما از منابعی شنیده‌ایم که بنادری در استان هِه‌بِی چین هم مقررات مشابهی را اجرا کرده‌اند و شاید این مقرارت به بقیه نقاط کشور هم کشیده شود.» در بخش دیگری از گزارش انرژی اینتلیجنس آمده: بیانیه این گروه بندری همچون دستورالعملی ا‌ست از تحریم‌های ایالات متحده. گروه شاندونگ از مقامات بندری می‌خواهد که کشتی‌های تحریم‌شده را با جست‌و‌جو در وب‌سایت‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده شناسایی کنند و طبق رونوشتی از این اطلاعیه که انرژی اینتلیجنس مدعی است به دست آورده، بنادر چینی تحت امر شاندونگ موظف به انجام غربالگری قبل از ورود هر کشتی و استفاده کامل از ابزار‌های فناورانه «فایروال‌هایی» روی کشتی‌های تحریم شده هستند.

ریچارد نفیو، معاون سابق هماهنگ‌کننده سیاست تحریم‌ها در وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید «احساس من این است که چین تلاش می‌کند تا از دوران انتقال ریاست‌جمهوری پیشی بگیرد و لحن خود را برای تعاملات آینده خود با تیم ترامپ تنظیم کند. چنین اقدامی یک راه کم‌هزینه است برای چین جهت نشان دادن تمایل به همکاری و البته برای رهبران چین هم قابل برگشت و انکار است.»

ریچارد گلدبرگ، هم که معمار تحریم‌های فشار حداکثری ا‌ست و اکنون در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در واشنگتن کار می‌کند به انرژی اینتلیجنس گفته است: «به نظر می‌رسد که این اقدام چین قبل از روی کار آمدن ترامپ یک گام کلی در انطباق با قانون کشتی‌ها است.» «قانون توقف پناه دادن به نفتکش ایران» در آمریکا، که در اکتبر اجرایی شد، تحریم‌های اولیه و ثانویه را بر بنادر، فرستنده‌ها و پالایشگاه‌های خارجی که «آگاهانه» فرآوری، خرید، انتقال کشتی به کشتی یا انتقال نفت یا محصولات نفتی ایران را انجام می‌دهند، گسترش می‌دهد.

یک منبع در بندر یانتای شاندونگ به انرژی اینتلیجنس گفته که به این بندر دستور داده شده «به شدت از مقررات ممنوعیت جدید پیروی کند» و انرژی اینتلیجنس این سوال را مطرح می‌کند که آیا سایر بازیگران درگیر در زنجیره صادرات ایران به چین، یعنی مالزی، امارات متحده عربی و عمان، نیز به دلایل مشابه چنین ممنوعیت‌هایی را آغاز خواهند کرد؟ بیشتر نقل و انتقالات کشتی به کشتی نفت خام ایران در فراساحل مالزی انجام می‌شود.

در بخش دیگر گزارش انرژی اینتلیجنس آمده که این قطع شدن واردات نفت خام ایران به چین می‌تواند موقتی باشد. یک منبع چینی خریدار نفت خام ایران می‌گوید: پالایشگاه‌های چینی از خرید نفت ایران خودداری می‌کنند و منتظرند ببینند آیا فروشندگان نفت خام ایران می‌توانند محموله‌ها را به نفت‌کش‌های غیرتحریمی منتقل کنند یاخیر، اما نهایتاً به نظر می‌رسد احتمالاً ایران راه‌حلی پیدا کند.

ذخایر نفتی ایران اسیر دست چینی‌ها؟

گزارش دوم رویترز هم گزارش جالبی ا‌ست. رویترز در این گزارش مدعی شده که «ایران چین را تحت فشار قرار می‌دهد تا به این کشور اجازه دهد ۱/۷ میلیارد دلار نفت سرگردان خود را بفروشد.»

بر اساس گزارش رویترز، ایران در تلاش است تا بتواند ۲۵ میلیون بشکه نفتی را از چین بازگرداند که به دلیل تحریم‌های اعمال شده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، شش سال است در بنادر چین ذخیره شده‌اند. رویترز مدعی ا‌ست سه منبع ایرانی و یک منبع چینی این خبر را به این خبرگزاری رسانده‌اند. ترامپ در ۲۰ ژانویه به قدرت بازمی‌گردد و تحلیلگران می‌گویند که انتظار می‌رود او دوباره تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران را تشدید کند تا درآمد تهران محدود شود، یعنی درست همان کاری که در دوره اول ریاست‌جمهوری خود انجام داد.

رویترز در این گزارش نوشته است که چین می‌گوید تحریم‌های یکجانبه را به رسمیت نمی‌شناسد و بر همین اساس در سال‌های اخیر حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت تهران را با تخفیف خریداری کرده است خریدی که میلیارد‌ها دلار صرفه‌جویی برای پالایشگاه‌های چینی به همراه داشته است. اما به ادعای این خبرگزاری، نفتی سرگردان به ارزش ۱/۷۵ میلیارد دلار به قیمت‌های امروزی، نشان‌دهنده چالش‌هایی است که ایران برای فروش نفت حتی در چین با آن مواجه است. رویترز می‌گوید وزارت نفت ایران به درخواست این خبرگزاری برای اظهارنظر پاسخ نداد.

بیشتر بخوانید:راهکار برون‌رفت از زیان اقتصادی نفت انباشته شده

وزارت خارجه چین هم در پاسخ به سوالی درباره نفت سرگردان ایران گفت که همکاری چین با ایران مشروع است، اما از اظهارنظر بیشتر خودداری کرد. رویترز در ادامه گزارش خود آورده که به‌رغم اعمال سخت‌ترین تحریم‌های غرب بر ایران، این کشور با تکیه بر ناوگان سایه نفتکش‌ها، تجارت جهانی بزرگی برای نفت خود ایجاد کرده است. بیشتر نفت ایران که به چین فروخته می‌شود، به‌عنوان نفتی غیرایرانی در مسیر بندر‌های چین ثبت می‌شود. رویترز به نقل از منابع خود می‌نویسد زمانی که شرکت ملی نفت ایران این نفت را با استفاده از معافیت‌های اعطاشده از سوی ترامپ به بنادر چین تحویل داد، نه نفت غیر ایرانی که به عنوان نفت ایران ثبت شده بود.

به ادعای این منابع، شرکت ملی نفت ایران نفت را در بنادر دالیان و ژوشان در شرق چین، یعنی همان بنادری که مخازن نفت را اجاره کرده بود، ذخیره کرده است. اجاره مخازن انعطاف‌پذیری لازم را به شرکت ملی نفت ایران داده بود تا برای فروش نفت در چین یا ارسال آن به سایر خریداران اقدام کند. اما به گفته سه منبع رویترز، در اوایل سال ۲۰۱۹، ترامپ معافیت‌ها را لغو کرد و نفت ذخیره‌شده ایران در چین هرگز خریدار پیدا نکرد، گمرک چین این نفت را ترخیص نکرد و نفت ایران در مخازن چینی به دام افتاد.

یکی از این سه منبع ایرانی گفته است که مخازن نفت در دالیان توسط PDA Energy اداره می‌شود، شرکتی که از ایران می‌خواهد بیش از ۴۵۰ میلیون دلار هزینه ذخیره‌سازی نفت انباشته شده را از سال ۲۰۱۸ تا کنون بپردازد. در ژوشان، مخازن نفت را اپراتور خصوصی ذخیره‌سازی CGPC اداره می‌کنند. رویترز می‌نویسد که شرکت بندری لیائونینگ که PDA Energy را در دالیان چین کنترل می‌کند، به درخواست این خبرگزاری برای اظهارنظر پاسخ نداده است. رویترز نتوانسته با CGPC هم تماس بگیرد و تماس‌ها با این شرکت‌ها بی‌پاسخ ماندند.

یکی از منابع ایرانی مطلع گفته است که مذاکرات بین مقامات ایرانی و اپراتور‌های ذخیره‌سازی چینی در مورد پرداخت هزینه‌های ذخیره‌سازی و سایر شرایط برای آزادسازی نفت در هفته‌های اخیر به دلیل نگرانی تهران از تشدید مجدد تحریم‌ها توسط ترامپ، فوریت بیشتری یافته است. این منبع ایرانی می‌گوید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در ماه دسامبر به پکن سفر کرد و پیشرفت‌هایی در مورد مذاکرات برای نفت سرگردان ایران داشته است، اما جزئیات بیشتری فاش نشده است. یکی از منابع ایرانی با اشاره به تجربه خود از صادرات نفت ایران و گمرک چین گفته: ایران باید نفت را از مخازن به کشتی‌ها منتقل کند، کشتی به کشتی در دریا انتقال دهد و دوباره برایش سندسازی کند تا بتواند به فروش برساندش.

چالش چین یا ایران؟

اخیراً بلومبرگ‌نیوز در گزارشی نوشته بود که پالایشگاه‌های کوچک نفت چین، دچار مشکل شده‌اند. در چین اصطلاحی وجود دارد به نام پالایشگاه‌های «قوری». پالایشگاه‌های قوری، پالایشگاه‌های کوچک و مستقل نفت در چین هستند. آنها را «قوری» می‌نامند، زیرا در مقایسه با پالایشگاه‌های بزرگ دولتی در مقیاس کوچکتر کار می‌کنند. این پالایشگاه‌ها عمدتاً در استان شاندونگ در امتداد سواحل شرقی چین قرار دارند، یعنی همان استانی که رویترز خبر داده دولت چین پهلوگیری کشتی‌هایی را ممنوع کرده که توسط ایالات متحده تحریم شده‌اند. گزارش بلومبرگ‌نیوز سه روز قبل از گزارش رویترز منتشر شده بود.

بیش از یک‌پنجم پالایش نفت چین بر عهده قوری‌هاست، قوری‌هایی که بلومبرگ از آنها به‌عنوان اپراتور‌های مَکاری نام می‌برد که شهرتشان در این است که، چون تار مویی عمل می‌کنند که به چشم نمی‌آید، اما همین ترفندی است برای سودآور ماندنشان.

چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان است و قوری‌ها سنگ‌بنای بازاری هستند که بیش از یک دهه باعث افزایش تقاضای جهانی نفت شده است. با این حال مشکلی پیش آمده است و باز هم نام شاندونگ به میان می‌آید: سه شرکت در شاندونگ اواخر سال گذشته ورشکسته شدند و پیش‌بینی می‌شود که شرکت‌های بیشتری هم به خیل ورشکسته‌ها بپیوندند. سه شرکتی که سال گذشته ورشکسته شدند حدود ۱۷ میلیون تن ظرفیت داشتند.

یک دلیل این ورشکستگی می‌تواند مازاد عرضه نفت در بازار چین باشد و تحلیلگران انتظار دارند این مازاد عرضه خاموشی‌های بیشتری را در محدوده قوری‌ها به همراه داشته باشد. دلایل مازاد عرضه هم بسیار است. از جمله اینکه اقتصاد چین در حال سبز شدن و البته فعلاً در حال کُند شدن است و خودرو‌های الکتریکی تقاضا برای بنزین و گازوئیل را کاهش می‌دهد.

بلومبرگ‌نیوز در گزارش مفصلی دلایل دیگری از جمله مسائل مالیاتی را هم به‌عنوان دلیل کاهش سودآوری قوری‌ها و ورشکستگی آنها ذکر می‌کند، اما موضوع دیگری هم هست. محدودیت‌های تحریمی بر نفت ارزان و تحریم‌شده کشور‌هایی مانند روسیه و ایران، باعث می‌شود دسترسی قوری‌ها به این نفت کاهش یافته در نتیجه امکان سودآوری آنها هم افت کند. بقای قوری‌ها به نفت خام ارزان ایران متکی ا‌ست که حدود ۹۰ درصد صادرات نفت ایران را از آن خود کرده‌اند. اما قیمت نفتی که این پالایشگاه‌ها می‌خرند افزایش یافته و از زمانی که تحریم‌های آمریکا در ماه اکتبر علیه نفت‌کش‌های ناوگان سایه ایران که بخش بزرگی از این تجارت بین ایران و چین را به دوش می‌کشند شدیدتر شده، جریان نفت به این قوری‌ها تحلیل یافته است؛ بنابراین اگر گزارش رویترز و بلومبرگ را کنار هم بگذاریم احتمالاً با بازگشت ترامپ به کاخ سفید و اعمال تحریم‌های گسترده‌تر بر نفت ایران، باید یکی پس از دیگری شاهد بسته شدن در‌های این قوری‌ها باشیم. گروه مشاوره انرژی اسپکتس، که در مورد بازار‌های بین‌المللی نفت داده جمع‌آوری می‌کند، بر این باور است که «پکن شاید بخواهد قوری‌ها را قربانی کند تا با محدود کردن واردات ایران، امتیازاتی آسان در برابر ترامپ کسب کند.» در تحلیلی که انرژی اسپکتس اوایل دسامبر ۲۰۲۴ منتشر کرد مدعی شد که پس از سال‌ها سوءاستفاده از تحریم‌های ایران و بهره‌مندی سیل‌آسای اقتصاد چین از نفت ارزان ایران، پالایشگاه‌های مستقل بزرگ‌تر چین حالا به دلیل قرار گرفتن در معرض سیستم بانکی ایالات متحده، فوراً از خرید نفت ایران اجتناب می‌کنند.

این گزارش می‌گوید که در سال ۲۰۲۴ این پالایشگاه‌های چینی دستورالعملی از وزارت خارجه آمریکا دریافت کردند مبنی بر عدم اجرای تحریم‌ها توسط دولت بایدن، درنتیجه خرید نفت خام ایران را آغاز کردند. انرژی اسپکتس این موضوع را رسوایی در سیاست خارجی ایالات متحده عنوان کرده بود در ادامه گزارش آمده که با بازگشت ترامپ، بخش پالایشگاهی چین برای بقا تحت فشار قابل توجهی قرار خواهد گرفت و دولت چین «شاید بخواهد قوری‌ها را قربانی کند تا با محدود کردن واردات ایران، امتیازاتی آسان در برابر ترامپ کسب کند.».

از سویی بر اساس گزارش شرکت اطلاعات بازار Mysteel OilChem، قوری‌ها در حال حاضر با کمتر از ۵۵ درصد ظرفیت خود کار می‌کنند و احتمالاً میزان ظرفیت خود را بیشتر از این کاهش خواهند داد. وب‌گاه اویل پرایس هم مدعی است که فعالیت پالایشگاه‌های مستقل در بازار نقدی افزایش یافته و تعدادی از واحد‌های پالایشگاهی چین در معاملات اخیر هم از خاورمیانه نفت تامین کرده‌اند و هم گرید‌های WAF را از دو هفته پیش خریداری کرده‌اند. گرید‌های WAF، گرید‌های نفتی شرق آفریقاست. اینها همه بشکه‌های فروخته‌نشده و تخفیف‌خورده مربوط به دوره‌های قبلی بودند.

اویل‌پرایس پیش‌بینی می‌کند که با توجه به اینکه نفت ایران برای چینی‌ها به شدت کمیاب و گران‌تر خواهد شد، پالایشگاه‌های مستقل چین بشکه‌های نفتی را از سراسر خاورمیانه و آفریقا خریداری کرده‌اند. تحلیلگران بین‌المللی می‌گویند تحریم‌های ایران تعداد کشتی‌های موجود برای انتقال کشتی به کشتی و در نتیجه عرضه را کاهش و قیمت‌ها را افزایش داده است.

در گزارش بلومبرگ‌نیوز آمده که یک پالایشگاه بزرگ چینی حدود ۱۰ میلیون بشکه گرید نفتی ابوظبی و قطر را خریداری کرده است. منابع بلومبرگ‌نیوز گفته‌اند که محموله‌های نفتی خریداری‌شده برای بارگیری در ماه‌های دسامبر و ژانویه هستند. براساس گزارش کپلر جریان نفت ایران به چین در ماه دسامبر در مقایسه با اکتبر بیش از ۱۰ درصد کاهش یافته است. شرکت Sentosa Shipbrokers هم در گزارشی نوشت حجم نفت خام غرب آفریقا [در چین]به بالاترین سطح ماهانه در حداقل دو سال گذشته رسیده است که بخشی از آن ناشی از افزایش قیمت نفت ایران است.

ناوگان سایه ایران

اکتبر گذشته خبرگزاری بلومبرگ گزارشی درباره ناوگان سایه ایران منتشر کرد. این گزارش از جزیره‌ای در چهل‌مایلی شرق شبه‌جزیره مالزی نام می‌برد که بزرگ‌ترین نقطه تجمع نفتکش‌های ناوگان سایه در جهان است. نفتکش‌هایی بدون بیمه که باپرچم‌های کشور‌های سهل‌گیر تردد می‌کنند، هر روز در این جزیره لنگر می‌اندازند تا محموله‌هایی را به‌دور از چشم جست‌وجوگران جابه‌جا کنند. به ادعای این خبرگزاری اینگونه است که سالانه میلیارد‌ها دلار نفت تحریم شده ایران به چین راه پیدا می‌کند.

تجزیه و تحلیل بلومبرگ از نزدیک به پنج سال تصاویر ماهواره‌ای گرفته شده از این نقطه، اندازه وسیع صنعت سایه را نشان می‌دهد که با تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران توسعه یافته است.

بیشتر بخوانید:اقدام عجیب صداوسیما علیه منافع ملی

گزارش بلومبرگ می‌افزاید: دست‌اندرکاران انتقال نفت به این روش احتمالاً فعالیت‌خود را نسبت به سال ۲۰۲۰ حداقل دو برابر کرده‌اند. در روز‌های شلوغ، گاه تا بیش از ده‌ها عملیات در این منطقه صورت می‌گیرد. اندازه‌گیری دقیق مقدار نفت انتقالی از طریق این کانال غیرممکن است. اما حتی با فرضیات محافظه‌کارانه در مورد اندازه نفتکش‌ها، داده‌ها حاکی از نقل و انتقال حدود ۳۵۰ میلیون بشکه نفت در ۹ ماه اول سال جاری تنها در این نقطه است. با در نظر گرفتن میانگین قیمت نفت در سال ۲۰۲۴ و تخفیف اعمال شده برای نفت خام تحریم شده، این رقم به بیش از ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد.

اما بلومبرگ معتقد است ارزش واقعی به احتمال زیاد بسیار بالاتر است. بلومبرگ با استناد به گفته‌های هفت کارشناس نفتی آشنا به کشتیرانی و امنیت دریایی، منشأ این نفت بیشتر ایرانی ا‌ست و این خبرگزاری معتقد است این مسیر برای نفت کشوری، چون روسیه چندان اقتصادی به نظر نمی‌رسد. داده‌هایی که بلومبرگ جمع‌آوری کرده است بر اساس روز‌هایی ا‌ست که ماهواره‌ها از روی این سایت عبور می‌کنند. بر این اساس بلومبرگ یک الگوریتم تشخیص کشتی برای این تصاویر تهیه کرده تا بتواند کشتی‌ها را بر اساس شکل منحصربه‌فردی که در حین انتقال نفت به خود می‌گیرند دسته‌بندی و تک‌کشتی‌ها یا کشتی‌هایی را که پهلو‌به‌پهلو ایستاده‌اند (برای انتقال نفت کشتی به کشتی) شناسایی کند.

بلومبرگ در بخشی از گزارش خود می‌نویسد: برای تهران که به درآمد نفتی نیاز دارد و خریداران نفت این کشور به شدت کاهش یافته، آوردگاه دریای چین جنوبی نقطه‌ای است برای بقا و برای چین، که تاکنون نسبت به تحریم‌های ایالات متحده بر ایران اهمیتی قائل نبود این شبکه واسطه‌ها و کشتی‌های متعلق به شرکت‌های پوسته راهی ا‌ست برای دسترسی پالایشگاه‌های کوچکش به نفت ارزان‌قیمت. از طرفی چنین معاملاتی به راحتی از شرکت‌های کلیدی چینی در برابر تحریم‌های ثانویه محافظت می‌کند. اریکا داونز، پژوهشگر ارشد در مرکز سیاست انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا، که در بازار‌های انرژی و ژئوپلیتیک چین تخصص دارد، معتقد است: «همه این معاملات برای چین قابل انکار است. مشکلی نخواهد داشت اگر بخواهد بگوید نفت ایران را وارد نمی‌کند.»

بلومبرگ می‌نویسد این مرکز دریایی نشان می‌دهد چرا تلاش‌های غرب برای محدود کردن درآمد‌های تهران، مسکو و کاراکاس کم‌اثر است و چرا اعمال تحریم‌ها بسیار سخت. دونالد ترامپ گفته که قصد دارد پس از بازگشت به قدرت، فشار بر ایران را افزایش دهد، اما این شبکه‌های گسترده که نفت سایه را در سراسر جهان جابه‌جا می‌کنند، معمولاً بدون دخالت آشکار نهاد‌های بزرگ عمل می‌کنند. این وضعیت حتی برای دولت کنونی ایالات متحده هم باعث ناامیدی است که از مالزی خواسته بود برای مقابله با شکاف‌هایی این‌چنینی بیشتر تلاش کند.

در بخش دیگری از گزارش، بلومبرگ نگرانی دیگری را هم مطرح می‌کند: نشت نفت. کارشناسان امنیت دریایی می‌گویند چنین کشتی‌هایی که نفت را با حداقل کنترل‌ها جابه‌جا می‌کنند، اهمیتی به نشت نفت نمی‌دهند. مالکان قانونی کشتی، نگران خطراتی هستند که ناوگان‌هایی را تهدید می‌کند که بدون بیمه از طریق این آبراه‌های شلوغ عبور می‌کنند درحالی که فرستنده‌هایشان خاموش است. این امر تشخیص آنها را سخت می‌کند و میزان خطرات را بالا می‌برد.