تهرانِ خسته؛ پایان داستانِ ۲۵۰ساله پایتخت ایران

اقتصاد۲۴- تهران، شهری که در آغوش کوه‌های البرز خفته، بسیار قصه و روایت دارد و هرگز آرام نمی‌گیرد؛ شهری که تاریخ در رگ‌هایش جاری است و مدرنیته بر چهره‌اش لبخند می‌زند. تهران، تابلویی است که در آن رنگ‌ها و صدا‌ها به‌هم‌آمیخته‌اند، قصه‌ها و افسانه‌ها در کوچه‌هایش نجوا می‌کنند و نفس زندگی در رگ‌هایش جریان دارد. شهری که در سپیده‌دم با صدای اذان بیدار می‌شود و در غروب با نور‌های رنگارنگ چراغ‌ها به خواب می‌رود. شهری که بازارهایش بوی ادویه و تاریخ می‌دهند و آسمان‌خراش‌هایش تا دل آسمان قد کشیده‌اند. شهری که در آن می‌توان هم‌صدای چکش مسگران را شنید و هم آهنگ مدرن زندگی را. شهری که در آن می‌توان هم در خیابان‌های پرهیاهوی شهر قدم زد و هم در باغ‌های سرسبز آرام گرفت. شهری که در آن می‌توان هم از تماشای آثار باستانی لذت برد و هم در کافه‌های دنج و مدرن قهوه نوشید. تهران، شهری که در آن‌هم می‌توان به یاد گذشته اشک ریخت و هم به امید آینده خندید. شهری که در آن می‌توان هم در تاکسی با راننده‌ای گرم و صمیمی هم‌صحبت شد و هم در مترو با غریبه‌ای چشم در چشم شد. شهری که در آن‌هم می‌توان بوی نان تازه را حس کرد و هم عطر گل‌های رنگارنگ را. تهران، شهری که در آن‌هم می‌توان به‌تنهایی فکر کرد و هم با جمع خندید. شهری که در آن‌هم می‌توان به گذشته سفر کرد و هم به آینده چشم دوخت. شهری که در آن‌هم می‌توان سنت‌ها را حفظ کرد و هم با تغییرات زمانه همگام شد. اما تهران قصه ما دیگر به‌مانند گذشته شهر جذابی نیست. تهران ما خسته است، خسته از آلودگی‌ها، از شلوغی‌ها، از هر آنچه تصویرش را از شهری برای زندگی به شهری برای خستگی تغییر داده است. شاید باید در یک عبارت گفت: حال تهران خوب نیست. بسیاری از کلانشهر‌ها و پایتخت‌های جهان، علاوه‌بر جایگاه مراکز استراتژیک و سیاسی، از اهمیت تاریخی و گردشگری بالایی برخوردارند و به همین دلیل، به‌عنوان شهر‌های چندوجهی شناخته می‌شوند. به‌ویژه در اروپا، شهر‌هایی مانند پاریس، رم و لندن صرف‌نظر از نقش پایتختی خود، دارای شاخصه‌های مهم دیگری از جمله بعد تاریخی و حافظ هویت بافت‌های قدیمی هستند. این ویژگی‌ها سالانه گردشگران بسیاری را از سراسر جهان جذب می‌کند و به رونق صنعت گردشگری و تبادلات تجاری این کشور‌ها کمک می‌کند.

ایده تک‌بعدی‌نگری به شهر‌ها که در دهه‌های گذشته در اروپا و برخی کشور‌های آسیایی رایج بود و منجر به توسعه صنعتی یکسویه شد، دیگر منسوخ شده است. امروزه، شهر‌ها و کشور‌ها برای رقابت در عرصه‌های مختلف، نیازمند توسعه و رشد چندوجهی هستند؛ امری که امروزه بیش‌ازپیش شاهد آن هستیم و آثار آن مشهود است. یکی از ویژگی‌های مهم درآمدزا در شهر‌ها که برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی و بلندمدت برای آن انجام می‌شود، موضوع گردشگری است. گردشگری با ورود سرمایه و بهره‌وری بالا یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی است. به همین دلیل، برنامه‌های اقتصادی کشورها، با این رویکرد، بیشتر به‌سمت ایجاد زیرساخت‌های مؤثر برای جذب گردشگران بیشتر متمایل شده است. این موضوع تفاوتی بین کلانشهرها، پایتخت‌ها و یا شهر‌های کوچکتر قائل نمی‌شود. طرح انتقال پایتخت اقدامی اجتناب‌ناپذیر، مفید و مؤثر در جهت فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب جذب گردشگر و تبدیل شهر تهران از یک مرکز صرفاً سیاسی و اقتصادی به یک مرکز گردشگری و جهانگردی است که می‌تواند سالانه درآمد قابل‌توجهی برای مدیریت شهری و کشور ایجاد کند.

تهران از زمان انتخاب به‌عنوان پایتخت ایران در دوره قاجار، به‌طور مداوم گسترش یافته است. جمعیت آن تنها در ۵۰ سال گذشته حدود سه برابر و وسعت آن نیز چندین برابر شده است. این گسترش بی‌سابقه، همراه با رشد بی‌رویه جمعیت مهاجر، منجر به بروز معضلاتی مانند ترافیک، گره‌های شهری، حاشیه‌نشینی، آلودگی هوا و نظایر آن در تهران شده است. این مسائل درنهایت باعث از دست رفتن منابع درآمدزای فراوانی از جمله جذب گردشگر و صنایع وابسته به آن می‌شود. نه‌تنها گردشگری خارجی بلکه گردشگری داخلی نیز با مشکلاتی مواجه شده است، به‌طوری‌که حتی ساکنان تهران نیز در تعطیلات کوتاه مجبور به ترک پایتخت می‌شوند.

بیشتر بخوانید:فیلم/ تجمع مردم اراک در اعتراض به آلودگی هوا و مازوت‌سوزی نیروگاه شازند

به‌تازگی طرحی که از سال‌ها پیش مطرح بود و، اما جدی گرفته نشده بود، بار دیگر در مجلس موردتوجه قرارگرفته است. این طرح که به طرح انتقال پایتخت شهرت یافته، از نظر بسیاری از صاحبنظران و پژوهشگران، راه‌حلی مناسب برای برون‌رفت از مشکلات کلانشهر تهران است. صرف‌نظر از اینکه کدام شهر به‌عنوان پایتخت جایگزین انتخاب شود و این رویداد چگونه انجام شود، می‌توان گفت که یکی از بزرگترین فواید آن، توسعه و رشد صنعت گردشگری در تهران خواهد بود که سال‌ها مغفول مانده و کمتر مورد توجه قرارگرفته است.

تهران یکی از شهر‌های تاریخی ایران است که بافت و هویت تاریخی اصیل آن همواره مورد بحث محافل فنی و دانشگاهی بوده است. اگر از یک گردشگر خارجی پرسیده شود که کدام‌یک از شهر‌های ایران را برای بازدید ترجیح می‌دهد، به‌احتمال‌زیاد شهر‌هایی مانند اصفهان، شیراز، مشهد و یزد را انتخاب می‌کند که تبلیغات بیشتری برای جذب گردشگر در آنها انجام شده است تا تهران که بیشتر به شلوغی و آلودگی هوا شهرت دارد. با اجرای طرح انتقال پایتخت، می‌توان به بهبود وضعیت ترافیک، کاهش آلودگی هوا و نمایان شدن مناظر فرهنگی و تاریخی شهر تهران که هویت آن را شکل داده‌اند، امیدوار بود. ایجاد فرصت‌های جدید برای معرفی بافت‌ها و اماکن تاریخی شهر تهران مانند عودلاجان، کاخ گلستان، کاخ سعدآباد، بازار تهران و بسیار آثار ارزشمند دیگر فراهم آمدن شرایط تقویت ظرفیت‌های عظیم گردشگری تهران، می‌تواند به‌عنوان عوامل مهم درآمدزایی عمل کند و مدیریت شهر و تأمین منابع مالی آن را تسهیل کند و عواید فراوانی را برای کشور به ارمغان آورد.

درنهایت باید گفت تهران، شهری که در آن هر گوشه‌ای داستانی دارد و هرلحظه‌اش خاطره‌ای می‌سازد، شهری که در آن هرکسی می‌تواند ردپایی از خود بر جای بگذارد و هرکسی می‌تواند بخشی از آن باشد، شهری که قلب تپنده ایران است، شهری که هرگز نمی‌خوابد و هرگز فراموش نمی‌شود، نجات خواهد یافت.