ریشه قطعی بهاره برق کجاست؟

اقتصاد۲۴- دولت قطعی‌های برق بهاره را به گردن خشکسالی انداخته است. مدیرعامل شرکت توانیر چند روز قبل اعلام کرد میزان تولید این نیروگاه‌های برقابی نسبت به سال آبی گذشته به حدود یک‌سوم کاهش‌یافته است. بررسی‌ها «پیام ما»، اما نشان می‌دهد علی‌رغم اینکه نیروگاه‌های برقابی با ظرفیت نصب‌شـده ۱۲ هزار و ۲۴۹ مگاوات در رتبه دوم ظرفیت نصب‌شده در کشور پس از نیروگاه‌های سوخت فسیلی قرار دارند و سهمی بیش از ۱۰ درصدی از کل ۹۳ هزار مگاوات نیروگاه‌های نصب‌شده در کشور دارند؛ اما تقریباً در چندسال گذشته در کمتر سالی از این ظرفیت به‌طور کامل استفاده شده است. به‌طور مثال، «مصطفی رجبی مشهدی»، سخنگوی صنعت برق کشور، سال ۱۴۰۰ اعلام کرده بود در تابستان به‌طور متوسط فقط چهار تا پنج هزار مگاوات از نیروگاه‌های برقابی وارد مدار بوده است و طبق آمار تفصیلی صنعت برق ایران در سال ۱۴۰۲، سهم نیروگاه‌های برقابی از سبد تولید برق کشور پنج درصد است.

سخنگوی صنعت برق کشور ۱۸ فروردین‌ماه از کاهش شدید تولید برق به‌دلیل خشکسالی و تعمیرات اساسی نیروگاه‌ها خبر داده است. مصطفی رجبی مشهدی گفته است به‌دلیل تداوم خشکسالی، امکان استفاده حداکثری از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی را در سال جاری نداریم و میزان تولید این نیروگاه‌های برقابی نسبت به سال گذشته به حدود یک‌سوم کاهش‌یافته است. رجبی مشهدی همچنین اعلام کرده است برخی تعمیرات اساسی نیروگاه‌ها که باید در سال گذشته انجام می‌شد، به‌دلیل محدودیت‌های پیش‌آمده در حوزه تأمین سوخت به سال جاری موکول شد و باتوجه‌به اینکه حدود ۳۰ درصد نیروگاه‌های کشور دارای عمر بالا هستند، لازم است تعمیرات اساسی پیش از ورود به اوج بار درباره آنها صورت بگیرد.

تعمیرات نیروگاه‌ها تا اردیبهشت به اتمام می‌رسد

اگرچه مدیرعامل توانیر گفته است بخشی از تعمیرات نیروگاه‌ها به‌دلیل محدودیت‌های سوختی به سال جاری موکول شد، اما «مسعود مرادی»، مدیرعامل شرکت‌های نیروگاهی ایران، چندی پیش در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ۱۰۷ هزار مگاوات برنامه تعمیرات در دستور اجرا وجود دارد، گفته بود: «در حوزه برق حرارتی ۱۰۷ هزار مگاوات برنامه تعمیراتی پیش رو داریم و پیش‌بینی می‌کنیم برنامه تعمیراتی نیروگاه‌های حرارتی تا پایان اردیبهشت‌ماه به پایان برسد و تمامی واحد‌ها برای پیک سال آینده در مدار باشند.» حتی این مقام مسئول در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است تعمیرات بیش از موعد مقرر به پایان برسد، گفته بود: «به‌نظر نمی‌رسد تعمیرات این واحد‌ها به زمان بیشتری نیاز داشته باشد و بر‌اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در کوتاه‌ترین زمان به پایان می‌رسد.» بنابراین، اگر تعمیرات نیروگاهی علت قطعی‌های بهاره باشند، باید این قطعی‌ها تا پایان اردیبهشت‌ماه به اتمام برسد.

بیش از ۱۰ درصد نیروگاه‌های کشور برقابی هستند

تا پایان سال ۱۴۰۲، از مجموعه ۹۲ هزار و ۸۴۱ مگاوات ظرفیت نصب‌شده نـیروگاه‌های ایران، نیروگاه‌های برقابـی با ظرفیت نصب‌شـده ۱۲ هزار و ۲۴۹ مگاوات در رتبه دوم ظرفیت نصب‌شده در کشور پس از نیروگاه‌های سوخت فسیلی قرار دارند. از نظر تولید انرژی نیز از مجموع ۳۶۷ هزار و ۷۶۵ گیگاوات ساعت، ۲۱ هزار و ۴۵۳ گیگاوات ساعت برق با استفاده از نیروگاه‌های برقابی تولید شده است.

اوج استفاده برقابی‌ها در ایام تابستان و خصوصاً تیرماه است

«علی حاجی مرادی»، کارشناس منابع آب مدعی است که در کشور اساساً ظرفیت نیروگاه‌های برقابی در ایام تابستان استفاده می‌شود. او دراین‌رابطه می‌گوید: «اساساً تولید برق از طریق نیروگاه‌های برقابی عموماً برای جبران فاصله تولید معمول سایر نیروگاه‌های برق کشور که عمدتاً به‌شکل حرارتی با میزان تولید تقریباً ثابت در کل تولید سال مشغول به فعالیت هستند، به‌کار گرفته می‌شود و مدیریت شبکه برق کشور از ظرفیت نـیروگاه‌های برقابی در ایام پیک سال یعنی ماه‌های خرداد تا شهریور استـفاده می‌کند.»

بیشتر بخوانید:ضرر ۴۵ هزار میلیاردی صنایع از قطعی برق

به‌گفته حاجی‌مرادی، رودخانه کارون با سهم ۶۵ درصدی از ظرفیت نصب و تقریباً همین سهم در کل تولید برقابی سالانه کشور، مهمترین رودخانه برقابی کشور لقب گرفته است و در تمامی ۱۲ سال بین ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۲ که تمامی پنج سد کنونی احداث‌شده بـر روی این رودخانه در مدار تولید برق قرار گرفته‌اند، حداکثر میزان برق تولیدی مختص به تیرماه‌های این ۱۲ سال بوده است. عدد مطلق برق تولیدی این سد‌ها به شرایط منابع آب بین سال‌های مختلف دچار افت‌وخیز بوده، ولیکن همچنان تیرماه بیشترین میزان تولید برق این نیروگاه‌ها بوده است. به‌نحوی‌که ملاحظه می‌شود، در اوج تولید تیرماه سال ۱۴۰۰ نیز، پـنـج سد «کـارون۴»، «کـارون۳»، «شهید عباسپور»، «مسجدسلیمان» و «گتوند»، مجموعاً ۱۱۳ هزار و ۹۷۷ مگاوات ساعت در یک شبانه‌روز برق تولید کرده‌اند.

مرور اخبار نشان می‌دهد در کمتر سالی در چهار الی پنج سال گذشته از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی به‌صورت کامل استفاده شده است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور، سال ۱۴۰۰ درباره ظرفیت‌های فعلی نیروگاه‌های برقابی کشور عنوان کرده بود در مجموع ظرفیت نیروگاه‌های برقابی کشور بیش از ۱۲ هزار مگاوات است، ولی در تابستان به‌طور متوسط فقط چهار تا پنج هزار مگاوات آن در مدار بوده است. طبق آمار تفصیلی صنعت برق ایران نیز در سال ۱۴۰۲، سهم نیروگاه‌های برقابی از سبد تولید برق کشور پنج درصد است

مرور اخبار نیز نشان می‌دهد در کمتر سالی در چهار الی پنج سال گذشته از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی به‌صورت کامل استفاده شده است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور، سال ۱۴۰۰ درباره ظرفیت‌های فعلی نیروگاه‌های برقابی کشور عنوان کرده بود در مجموع ظرفیت نیروگاه‌های برقابی کشور بیش از ۱۲ هزار مگاوات است، ولی در تابستان به‌طور متوسط فقط چهار تا پنج هزار مگاوات آن در مدار بوده است. طبق آمار تفصیلی صنعت برق ایران نیز در سال ۱۴۰۲، سهم نیروگاه‌های برقابی از سبد تولید برق کشور ۵ درصد است.

بیشتر بخوانید:اینفوگرافی/ ضعف مدیریتی دلیل اصلی خاموشی‌های اخیر

بااین‌حال، نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که در پنجمین سال خشکسالی وضعیت ذخایر آب پشت سد‌ها بیش‌ازپیش در مضیقه قرار گرفته است و بر حجم تولید نیروگاه‌های برقابی تأثیرگذار بوده است. پیش‌ازاین هم «عیسی بزرگ‌زاده»، سخنگوی صنعت آب، در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهر با اشاره به بارش‌های اخیر و تأثیر آن بر تولید برق در ماه‌های آتی، گفته بود اصلی‌ترین زنجیره نیروگاه‌های برقابی حوزه کارون است که اگر همین روند ادامه داشته باشد، کاهش ۴۰ درصدی تولید برق از این نیروگاه‌ها را خواهیم داشت.

• ایران هشتمین مصرف‌کننده انرژی برق

درست است که نیروگاه‌های برقابی در ایـران یکی از ارکان اصلی صنعت برق کشور هستند. اما قطعی‌های برق در فصل بهار صرفاً به‌دلیل خشکسالی و یا حتی تعمیرات نیروگاهی نیست. یک بخش از قطعی‌های برق به‌دلیل ناترازی‌های گاز است و بخش دیگر رشد مصرف انرژی برق در ایران. نگاهی به آمار ارائه‌شده توسط شرکت BP که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده و در آن مصرف کل میزان مصرف انرژی به تفکیک منطقه و کشور‌ها در یک دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته، نشانگر آن است که در این سال ایران هشتمین مصرف‌کننده انرژی در جهان بوده است.

نگاهی به آمار ارائه‌شده توسط شرکت BP که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده، و در آن مصرف کل میزان مصرف انرژی به تفکیک منطقه و کشور‌ها در یک دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته، نشانگر آن است که در این سال ایران هشتمین مصرف‌کننده انرژی در جهان بوده است

در این سال مصرف انرژی ایران برابر با ۱۲.۷ اگزاژول بوده که نمایانگر سهم ۲.۲ درصدی ایران از مصرف جهانی است. نکته جالب‌توجه دیگر درباره مصرف انرژی ایران رشدی ۳۷.۹۵ درصدی در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ است. مصرف انرژی در ایران طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با نرخ میانگین ۳.۴ درصد در هر سال درحال‌رشد بوده است.

طبق آمار مصرف ایران بالاتر از مصرف هر کشور اروپایی به‌استثنای آلمان و روسیه است. ایران همچنین از تمام کشور‌های آمریکای لاتین، آمریکای جنوبی، آفریقا و اقیانوسیه انرژی بیشتری مصرف می‌کند. حتی ۳۳ درصد از کل مصرف انرژی کشور‌های خاورمیانه، مربوط به ایران است.

«علی‌آبادی»، وزیر نیرو، سال گذشته در اظهاراتی گفته بود من انتظار دارم تابستان سال آینده (۲۴۰۴) مردم دیگر شاهد بی‌برقی نباشند؛ ولی همان‌طورکه مشخص است، ناترازی منجر به قطعی‌های بهاره برق شده است. سال گذشته در ایام پیک با ۱۸ هزار مگاوات ناترازی برق مواجه بودیم و امسال باتوجه‌به ارشد شش درصدی مصرف برق در ابتدای سال دست‌کم باید منتظر ناترازی ۲۴ تا ۲۵ هزار مگاواتی برق باشیم. این حجم از ناترازی پیش‌ازاین در ۵ فروردین‌ماه نیز مورد تأکید دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته قرار گرفته بود.