تاریخ انتشار: ۱۰:۳۸ - ۰۷ مهر ۱۳۹۸
تعداد نظرات: ۱ نظر

خصوصی‌ سازی را متوقف کنید !

دکتر موسی غنی نژاد*
موسی غنی‌نژاد
اقتصاد24- فساد اقتصادی در کنار معضلات اجتماعی ناشی از خصوصی‌سازی‌های صورت‌گرفته آشکارا نشانه‌هایی از شکست سیاست غیر‌دولتی کردن اقتصاد ایران است که از برنامه نخست توسعه (۱۳۷۲-۱۳۶۸) آغاز شد و با ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی (۱۳۸۵-۱۳۸۴) به نحو گسترده‌ای ادامه یافت.

نتایج حاصل از اجرای این سیاست‌ها در مجموع به زیان منافع ملی و برخلاف مصلحت عمومی بوده. بنابراین، بهتر است به فوریت متوقف شود و اصلاح مسیر طی‌شده به جد در دستور کار قرار گیرد. اما قبل از هر چیز لازم است علل این شکست به دقت بررسی شود؛ چراکه در غیر این صورت ممکن است دوباره ناظر تکرار اشتباهات گذشته به شکل دیگری باشیم. نکته بسیار مهمی که همین ابتدا باید مورد تاکید قرار گیرد این است که درخواست توقف خصوصی‌سازی از سوی کسی که همیشه از اقتصاد آزاد طرفداری کرده نباید این شبهه را ایجاد کند که گویا نگارنده این سطور به این نتیجه رسیده است که وضع کنونی اقتصاد ایران خوب است و نباید دست به ترکیب آن زد یا اینکه اقتصاد دولتی بهتر از اقتصاد آزاد است و شاید مهم‌تر از همه، «افتضاحی» که گویا اقتصاد آزاد با خصوصی‌سازی‌اش به بار آورده موجب شده نگارنده ریاکارانه رنگ عوض کند و از آن تبری جوید. برای رفع این شبهات ناگزیرم به نوشته‌ای که بیش از دو دهه پیش منتشر کرده‌ام، ارجاع دهم:

«سیاست‌های خصوصی‌سازی طی برنامه اول و دوم توسعه، به‌رغم نیات خیر مبتکران آن نتایج مورد انتظار و مطلوبی را به بار نیاورد. بررسی هر چند اجمالی علل شکست این سیاست‌ها می‌تواند برای سیاست‌گذاری‌های آینده مفید باشد.

شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین این علل، غفلت از مساله مهم حقوق مالکیت فردی بوده است. در ایران به شیوه کشورهای پیشرفته صنعتی همانند انگلستان نمی‌توان خصوصی‌سازی کرد؛ زیرا ساختار مالی، اقتصادی و حقوقی مناسب برای این کار در کشور ما وجود ندارد. تازمانی که بازار سرمایه واقعی وجود نداشته باشد، ارزش‌گذاری دارایی‌ها و سهام واحدهای صنعتی مبنای درستی پیدا نخواهد کرد و ناگزیر صرفا به روش‌های اداری و با تصمیمات خودسرانه یک یا چند نفر صورت خواهد گرفت. این کار راه را برای اِعمال نفوذها و احیانا سوءاستفاده‌ها باز خواهد کرد. تا وقتی که بازار رقابتی سهام و بازار رقابتی مدیران، فارغ از هرگونه اعمال نفوذ و دست‌اندازی دولتمردان حاکم به وجود نیامده، هیچ مکانیسم بیرونی و درونی کنترل‌کننده برای بهبود بهره‌وری و کارآیی بنگاه‌ها، به‌خصوص شرکت‌های سهامی قابل تصور نیست.

بنابراین در چنین شرایطی حتی اگر تمام سهام یک بنگاه صنعتی به مردم واگذار شود، هیچ تضمینی برای مدیریت کارآمد بنگاه وجود نخواهد داشت. دارندگان اکثریت سهام یا کسانی که به هر طریق اهرم‌های اداره بنگاه را به دست می‌گیرند، به علت نبود مکانیسم‌های کنترلی که در بالا به آنها اشاره شد، منافع خود را احیانا به زیان بقیه سهامداران حداکثر خواهند کرد؛ زیرا بالا بردن بهره‌وری بنگاه الزاما آسان‌ترین و سریع‌ترین راه ثروت‌اندوزی برای آنها نخواهد بود.

با توجه به دولتی بودن نظام بانکی ایران، از یکسو و سیطره همه‌جانبه قدرت بوروکراتیک دولت در تمام زوایای روابط اقتصادی در جامعه از سوی دیگر، به جرات می‌توان گفت که حتی اگر مالکیت همه واحدهای صنعتی به مردم واگذار شود، باز این واحدها همچنان طفیلی و جیره‌خوار دولت باقی خواهند ماند؛ زیرا برای گرفتن اعتبارات و نیز اخذ مجوزهای متعدد و گوناگون برای فعالیت مجبور به دریوزگی از دولت خواهند بود. با چنین شدت و وسعت قدرتِ اقتصادیِ دولت، حقوق مالکیت فردی و بخش خصوصی، صورت‌های بی محتوایی بیش نیستند. خصوصی‌سازی در این شرایط به اهداف واقعی آن‌که بالابردن توان تولیدی و بهره‌وری بنگاه‌ها است، نمی‌تواند نائل آید و عملا به بازتوزیع اموال عمومی و رانت‌های انحصاری به تعدادی از افراد نزدیک به قدرت خواهد انجامید.... نباید در واگذاری بنگاه‌های دولتی به بخش «خصوصی» که واقعا وجود ندارد، شتاب به خرج داد. با مقررات‌زدایی دولتی و تحکیم حقوق مالکیت فردی، بخش خصوصی صنعتی به خودی خود پا می‌گیرد. با پا گرفتن بخش خصوصی به مفهوم حقیقی کلمه، ایجاد بازار سهام و سرمایه رقابتی و تشکیل بازار رقابتی مدیران است که می‌توان در گام بعدی به خصوصی‌سازی واقعی بنگاه‌های دولتی دست یازید. این راه یقینا دشوار و پیچیده است؛ اما هیچ راه ساده و آسانی ما را به مقصود نخواهد رساند.»

مضمون این نقل قول که مربوط به ۲۱ سال قبل است بر این نکته تاکید دارد که آزاد‌سازی مقدم بر خصوصی‌سازی و شرط لازم برای انجام موفقیت‌آمیز آن است. البته تجربه خصوصی‌سازی‌های گسترده‌ای که در فاصله این بیست و اندی سال، به ویژه پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی صورت‌گرفته، حقایق تلخ دیگری را هم در جزئیات برملا کرده است. اگر در آغاز، یعنی طی برنامه نخست و دوم توسعه، تاکید بر بخش خصوصی و خصوصی‌سازی بود، از این به بعد تاکید بر واگذاری بنگاه‌های دولتی است و نه صرفا خصوصی‌سازی و این واگذاری مفهوم بسیار سیالی است که از بخش تعاونی گرفته تا بخش عمومی غیر دولتی و حتی انواع نهادهای وابسته به قدرت سیاسی و نظامی را نیز در بر می‌گیرد.

به علاوه، با تفسیر خاصی از بخش خصوصی که در آن صرفا تاکید بر مالکیت اکثریت سهام بنگاه است و نه مدیریت آن، عملا در بسیاری از بنگاه‌های بزرگی که امروزه در بخش خصوصی طبقه‌بندی می‌شوند، مدیریتِ منصوب دولت و قدرت سیاسی حاکم است. این شیوه خصوصی‌سازی که به ظاهر‌سازی تنه می‌زند، نه تنها همه معایب بخش دولتی را عملا در خود دارد، بلکه فراتر از آن فساد، اتلاف منابع گسترده و نابودی سرمایه اجتماعی را نیز به همراه می‌آورد. با این حساب، عقل و تدبیر ایجاب می‌کند خصوصی‌سازی متوقف شود و به جای آن آزاد‌سازی به معنای حقیقی آن در دستور کار قرار گیرد. ضرورت تقدم آزادسازی بر خصوصی‌سازی نه تنها در تئوری بلکه در عمل و تجربه نیز به اثبات رسیده است.

تجربه چین در چهار دهه گذشته و نیز کشورهای اروپای شرقی پس از فروپاشی نظام سوسیالیستی جملگی حاکی از این واقعیت است که تنها با آزادسازی اقتصاد و ایجاد فضای رقابتی می‌توان بخش خصوصی موفقی به وجود آورد. آزادسازی به معنای حقیقی عبارت است از به رسمیت شناختن حقوق مالکیت فردی و تضمین آن در برابر اِعمال نفوذهای مقامات دولتی و سیاسی، عدم مداخله دولت در بازارها، مقررات‌زدایی، به حداقل رساندن مجوزهای فعالیت اقتصادی و برچیدن همه امتیازات انحصاری مورد حمایت دولت در همه بخش‌های اقتصادی اعم از بخش دولتی، شبه دولتی (خصولتی)، بخش تعاونی و بخش خصوصی؛ و بالاخره آزاد کردن ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و مشارکت آن با طرف‌های ایرانی در یک بازار کاملا رقابتی فارغ از حمایت‌ها یا فشارهای سیاسی. تا زمانی که چنین شرایطی تحقق نیابد هر اقدامی به نام خصوصی‌سازی چیزی جز دست به دست کردن شرکت‌ها و ثروت ملی در میان برخی «خواص خودی» نخواهد بود و نتیجه‌ای جز فساد و اتلاف منابع نخواهد داشت.

منبع: دنیای اقتصاد
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
باقری
0
0
جمعه ۱۲ مهر ۱۳۹۸
خصوصی سازی که در نهایت صاحب شرکت همه دارایی ها را بفروشد و به کانادا و آمریکا برود به چه دردی می خورد؟!
حداقل اگر سهامی عام باشد مدیر شرکت نمی تواند کل شرکت را نابود کند.
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت انواع موتورسیکلت در بازار امروز + جدول

قیمت روز لپ تاپ اپل + جدول

قیمت انواع زعفران + جدول

قیمت سکه و طلا امروز پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ حال و هوای حرم مطهر رضوی در آخرین لحظات سال

عکس/ پوستر جالب AFC به مناسبت عید نوروز

عکس/ حضور مسعود پزشکیان در احیای شب نوزدهم رمضان

عکس/ پوستر فدراسیون فوتبال به مناسبت عیدنوروز ۱۴۰۴

تصویری از نشان شعار سال ۱۴۰۴

عکس/ دلکش، شاپوری، شمس و ویگن نوروز سال ۱۳۳۷

عکس/ پیام نوروزی رهبر انقلاب به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۴

عکس/ لحظه تحویل سال ۱۳۹۲ در کنار مقبره کوروش بزرگ

عکس/ لحظه تحویل سال ۱۴۰۱ با حضور ۴۰ هزار نفر در حافظیه

اینفوگرافی/ مروری بر نامگذاری سال‌ها توسط رهبر انقلاب

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

کمربند‌ها را محکم ببندید؛ از رکوردشکنی قیمت دلار تا بازگشت سایه تورم ۴۰ درصدی در راه است!

جالب‌ترین آداب و رسوم نوروز در مناطق مختلف ایران که نمی‌دانید

تخم مرغ‌های غول پیکر جایگزین جشن‌های نوروزی پایتخت؛ چرا تهران بوی نوروز نمی‌دهد؟

امام‌اوغلو در بند؛ دموکراسی در محاق/ دستگیری شهردار استانبول آغاز سقوط یا تثبیت اردوغان؟

جستجوی نوروز در اساطیر/ «نوروز» در شاهنامه فردوسی؛ معجزه پیامبری که کافر شد!

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

امام اوغلو، سیاستمداری کمالیست که به کابوس اردوغان تبدیل شده است/ دعوا بر سر اسراف، خویشاوندسالاری و فساد مالی در ترکیه

عکس/ ژست جالب فوزیه و همسر دوم اش ۷۴ سال پیش در یک باغ

عکس/ ژست خاص مظفرالدین شاه ۱۲۷ سال پیش با لاشۀ پلنگِ شکارشده

حال و هوای تحویل سال ۱۴۰۴ در پاسارگاد

داشتن خواب راحت با این چند روش طلایی

بهترین روش‌های درمان خانگی حساسیت در فصل بهار

فهرست کشیک نوروزی بانک‌ها در تعطیلات اعلام شد

آوارگی دوباره ساکنان غزه با از سرگیری جنگ

چگونه می توانم یک طرح تجاری بنویسم؟

بازار سرمایه در سال ۱۴۰۳؛ از ناامیدی تا امیدواری/ بورس در سال ۱۴۰۴ صعودی می‌شود؟

فیلم/ انفجار در بابل؛ ۲ واحد تجاری و یک واحد مسکونی طعمه آتش شدند

فیلم/ هشدار برای ۲۴ استان؛ سرما و بارندگی در راه است

فیلم/ وضعیت عجیب آبدارخانه ورزشگاه آزادی بعد از بارش باران

عکس/ پاسخ وزارت جهاد کشاورزی به اظهارات خیابانی

فیلم/ بگو مگوی تلفنی خیابانی با وزیر کشاورزی روی آنتن زنده

فیلم/ گل دوم ایران به امارات توسط محبی

فیلم/ شدت بارش باران در ورزشگاه آزادی

فیلم/ خوشحالی مسعود پزشکیان پس از گل دوم ایران

فیلم/ گل اول ایران به امارات توسط سردار آزمون

افزایش نرخ عوارض خروج از کشور در سال ۱۴۰۴

عکس/ استایل نوروزی نفس بازغی و مادرش در کنار سفره هفت سین با کت بته جقه‌ای

عکس/ سفره هفت سین در خانه حسن نصرالله

مدیر پایگاه میراث جهانی باغ عباس آباد درگذشت

عکس/ حال و هوای مردم ۴۹ سال پیش در حال تماشای فوتبال در ورزشگاه آزادی

اعلام جزئیات تحریم‌های جدید آمریکا علیه برخی شخصیت‌ها و نهاد‌های ایرانی

فیلم/ ناراحتی قلعه نویی از توقف دیدار ایران و امارات

فیلم/ خاموش شدن پروژکتور ورزشگاه آزادی در دیدار ایران و امارات

اینفوگرافی/ تعطیلات نوروزی کشور‌ها چند روز است؟

نرخ ارز به چه عددی می‌رسد؟

فیلم/ تبریک زیبای نوروزی باشگاه اینتر با نقش‌آفرینی طارمی

عکس/ نمایی دیده نشده از ۶۱ سال پیش میدان تجریش در یک روز برفی

فیلم/ ورود بانوان به ورزشگاه آزادی در دیدار ایران و امارات

هشدار فوری فرانسه به شهروندانش؛ ایران را ترک کنید

عکس/ اعلام ترکیب تیم ملی فوتبال ایران مقابل امارات

عکس/ شکل و شمایل مردم ۷۰ سال پیش در یکی از روستا‌های اطراف آرامگاه کوروش

فیلم/ جزییات آدم‌ربایی ۵۰ میلیارد تومانی در ولنجک

عکس/ تیپ جالب سه مرد و زن تهرانی ۵۳ سال پیش در حال گردش با موتورگازی

عکس/ کافه گردی پارسا پیروز فر و پریناز ایزدیار با ماسک سوژه شد

فیلم/ پیام شادباش نوروزی سفیر کره جنوبی و همسرش در ایران