اقتصاد در باتلاق یارانه پنهان / دولت از مردم طلبکار است؟

کاهش درآمدهای نفتی و لزوم اصلاح ساختار بودجه، دولتمردان را به فکر اصلاح در پرداخت یارانه ها اعم از پنهان و آشکار کرده است. یارانه یا همان کمک دولت به مصرف کننده نهایی قرار بود به تحقق عدالت کمک کند اما این اتفاق رخ نداد و با مرور زمان یارانه ها از اهداف اولیه خود دور شد.

اقتصاد24 - بهره مندی از یارانه پنهان، بسته به میزان مصرف دارد یعنی هر چقدر بهره برداری بیشتر باشد از یارانه بیشتری بهره مند می شویم و این یعنی نظام پرداختی یارانه توسط دولت از اساس غلط است. چنانکه رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز با اعلام رقم ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه آشکار و پنهان سالانه گفت: «این عدد یعنی سالانه به ازای هر ایرانی ١۶ میلیون تومان یارانه پنهان و آشکار توزیع می شود که غیرهدفمند، غیرعادلانه و فساد برانگیز است.» اما آیا در شرایط فعلی می‌توان به اصلاح در نظام پرداخت یارانه اقدام کرد؟ تجربه هدفمندی یارانه ها در دولت قبل چندان برای اقتصاد کشور خوشایند نبود اما در وضعیتی که مردم با انواع مشکلات روبرو هستند می توان ساز و کاری پیاده کرد که یارانه از ثروتمندان دریغ و به طبقات پایین تر جامعه تعلق گیرد؟

محمدقلی یوسفی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به اقتصاد24 درباره باتلاق یارانه پنهان که کشور به آن گرفتار شده است، می گوید: اقتصاد کشور در باتلاقی است که محصول مدیریت غلط و بی توجهی به نظرات کارشناسی در چند دهه گذشته بوده است. در این شرایط هر تصمیمی شرایط را بدتر می کند. اگر یارانه ها حذف شود نارضایتی مردم زیاد می‌شود و اگر حذف نشود کسری بودجه را نمی توان حل کرد. هر اقدامی انجام شود مردم لطمه خواهند دید.

دولت طلبکار است یا مردم؟

پرداخت یارانه پنهان توسط دولت هر چند به ظاهر اقدامی در جهت منافع مردم است اما آیا به واقع دولت به مردم لطف می‌کند؟ محمد قلی یوسفی در گفت و گو با اقتصاد 24 گفت: یارانه پنهان و البته غیر پنهان تعریف مشخصی دارد. یارانه در واقع همان خدمات یا امتیازهایی است که دولت به مردم می‌دهد تا قیمت کالاها را برای خریدار ارزان و برای فروشنده آن را بالا ببرد.

وی افزود: اما این به شرایط هر کشوری بر می‌گردد و معمولاً در شرایط خاص، بحرانی و موقتی یارانه پرداخت می‌شود.

این اقتصاددان تصریح کرد: ما اگر بخواهیم جریمه های دولت را محاسبه کنیم به مراتب بیشتر از یارانه هایی است که می‌پردازد. بی ثباتی دولت در سیاست ها، تحمیل سیاست های تورمی که آرام آرام جیب مردم را خالی می‌کند، مشکلات مربوط به تحریم های بین المللی، بزرگ بودن دولت و کسری بودجه همه مسائلی است که برای مردم دردسر بزرگی درست کرده است و اگر بخواهیم یارانه پرداختی دولت را با خساراتی که به جیب مردم زده شده مقایسه کنیم در واقع دولت یارانه‌ای به مردم پرداخت نکرده است.

یارانه پنهان تئوری ای برای جبران کسری بودجه؟

قلی یوسفی با بیان اینکه 85درصد اقتصاد در دستان دولت است، اظهار کرد: اگر به واقع مسئولان قصد حذف یارانه ها را دارند باید در کنار آن شفاف سازی کنند. به این معنا که دولت باید پاسخ دهد که درآمدهای نفتی 40 سال گذشته در کجا هزینه شده و چه میزان آن را در تولید و نسل های آینده سرمایه گذاری کرده است؟
وی افزود: اینکه بخواهیم به خاطر جبران کسری بودجه موضع علمی بگیریم و از کنار بقیه جوانب موضوع عبور کنیم نادرست است.

این اقتصاددان تاکید کرد: واقعیت این است که وضعیت اقتصادی مردم در مرحله حادی قرار دارد. بیکاری و فقر در کنار نا امیدی برای جامعه خطرناک است. بی ثباتی در سیاست گذاری ها اقتصاد را به حالت کما برده است و این ثباتی که از آن نام برده می شود نتیجه رکود فراگیر در اقتصاد است.

باتلاق یارانه پنهان قابل رفع است؟

وی با اشاره به مسئله حذف یارانه های پنهان افزود: اگر قرار است اقتصاد اصلاح شود باید همه امور آن اصلاح شود که لازمه آن شفافیت و تغییر در قوانینی است که مانع واگذاری اقتصاد به دست مردم می شود.

قلی یوسفی اظهار کرد: اگر دولت ها مدعی هستند که می توانند تورم را کنترل و رشد اقتصادی ایجاد کنند نمی توانند بگویند یارانه پنهان مردم را پرداخت نمی‌کنم.
مردم نباید دستشان جلوی دولت دراز باشد.

این استاد دانشگاه گفت: اگر دولت در همه امور شفاف عمل و اقتصاد را به مردم واگذار کند در آن صورت کسی انتظاری از دولت نخواهد داشت. مردم نباید دستشان جلوی دولت دراز باشد. دلیل آن این است که متاسفانه دولتمردان در ایران همواره به مردم وعده داده اند که مردم را سعادتمند و خوشبخت خواهند کرد. در حالی که اگر امور اقتصاد به مردم واگذار شود هر کس مسئول شرایطی خواهد بود که در آن قرار دارد.

وی یادآور شد: باید به مسائل اقتصادی نگاه بلند مدت داشته باشیم و با توجه به شرایط فعلی اقتصادی دست زدن به ساختار یارانه ها یک اشتباه است. مگر آنکه دولت شرایط را برای مردم توضیح داده و صادقانه به مردم بگوید که در شرایط حادی قرار دارد و نمی تواند مانند گذشته به مردم یارانه بپردازد و در این شرایط ناچار است تا برای مدت محدودی از مردم پول بگیرد.

اقتصاد در باتلاق مدیریت

قلی یوسفی با بیان اینکه اقتصاد کشور در باتلاقی است که محصول مدیریت غلط و بی توجهی به نظرات کارشناسی در چند دهه گذشته بوده است، اظهار کرد: در این شرایط هر تصمیمی شرایط را بدتر می کند. اگر یارانه ها حذف شود نارضایتی مردم زیاد می‌شود و اگر حذف نشود کسری بودجه را نمی توان حل کرد. هر اقدامی انجام شود مردم لطمه خواهند دید.

وی در پاسخ به اینکه می توان یارانه پنهان را به صورت هدفمند از اقشار پردرآمد گرفت و به اقشار ضعیف داد گفت: در تئوری بسیاری از اظهار نظرها درست است اما این امر در واقعیت اقتصاد ایران به هیچ عنوان شدنی نیست. در یک اقتصاد آزاد و رقابتی که کشور نه در شرایط اضطرار و بحران باشد و نه تحریمی در کار باشد نیاز به یارانه نیست.

این اقتصاددان یادآور شد: مشکل این است که اقتصاد ما بیمار است و در شرایط بحرانی فعلی هر تصمیمی در خصوص یارانه ها به ضرر مردم تمام خواهد شد.
وی خاطر نشان کرد: حداقل کاری که در این شرایط باید کرد این است که دولتمردان واقعیت های اقتصادی را به مردم بگویند چرا که افکار عمومی دیگر با تئوری های غیر عملی و وعده های کوتاه مدت قانع نمی شود. با اقدامات مقطعی نمی توان درد بنیادی اقتصادی را دوا کرد. در نهایت تعامل سازنده با دنیا و اصلاح قوانین دو پیش فرض مهم برای اصلاح در اقتصاد است.