بیمههای عمر عملا فاقد شرایط رقابتی با سایر بازارهای پولی و مالی هستند
جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت بیمه رو به تغییر و تحول است. هرچند که شرکتهای بیمه دیرتر از بانکها در مسیر استفاده از فناوری اطلاعات اقدام کردهاند اما به این نتیجه رسیدهاند که توسعه بازار از این مسیر میگذرد.
اقتصاد24 - آیا بیمهها میتوانند در یک دوره زمانی کوتاه به مسیری که سایر کشورها در آن پای گذاشتهاند قدم گذارند؟ هرچند که صنعت بیمه در این مسیر قدمهایی را برداشته است اما رشد فناوری اطلاعات به گونهای است که همواره به بین این دو فاصله معناداری وجود دارد.
در همین رابطه گفت و گویی با سید رسول تاجدار، مدیرعامل شرکت بیمه البرز به عنوان یکی از شرکتهای بزرگ و تاثیرگذار در صنعت بیمه انجام شده که در ادامه خواهید خواند.
* بیمه البرز یکی از بزرگترین شرکتهای بخش خصوصی کشور به شمار میرود. بفرمایید سالانه چقدر برای بخش فناوری اطلاعات در بیمه البرز هزینه میکنید و این رقم چند درصد از درآمد شرکت را شامل میشود؟
در بیمه البرز، هزینه فناوری اطلاعات حدود 6 میلیارد تومان در سال 96 بوده است که با توجه به شرایط اقتصادی در سال 97، به حدود 12 میلیارد تومان خواهد رسید. این مبلغ حدود نیم درصد درآمد شرکت برآورد میشود.
* آیا سرویسهای دریافتی از این نرمافزار پاسخگوی همه نیازهای شرکتهای بیمه هست؟ و به عنوان یک مشتری از خدمات دریافتی رضایت دارید؟
نرمافزار بیمهای مورد استفاده در شرکت بیمه البرز، با هدف یکپارچهسازی و صحت اطلاعات، افزایش دقت، سرعت و ...، با استفاده از نظرات کارشناسان بیمهای و فناوری اطلاعات شرکت، توسط پیمانکار تهیه شده است. این نرمافزار در حال حاضر در اغلب شرکتهای بیمهای کشور در حال استفاده است و همانند سایر نرمافزارها دارای نقاط قوت و نقاط ضعف است. انتظار بیمه البرز به عنوان مشتری بیش از وضعیت فعلی است، اما سیستمها هر چقدر بزرگتر و پیچیدهتر میشوند، تغییرات کندتر شده و سرعت جوابگوی نیازها و توقعات مدیریتهای فنی نیست. اما با بررسی سایر سیستمهای موجود به نظر میرسد از سایر گزینههای دیگر مناسبتر باشد.
نکته مهم دیگر آن است که سیستمهای فناوری اطلاعات صنعت بیمه برای تجزیه و تحلیلهای آماری طراحی نشدهاند و شاید بیشترین انتظار از آنها استخراج سابقه بیمهنامه یا بیمهگذار است. به عبارت دیگر اطلاعات مربوط به عوامل و فاکتورهای ریسک به عنوان اصل مورد نیاز تحلیل ریسک، جمعآوری نشده است . بنابراین به لحاظ نوع دادههای جمعآوری شده نیاز به بازنگری اساسی دارد.
از سوی دیگر، مدل کسبوکاری شرکتهای بیمه یک مدل پایدار و بدون تغییر در سالهای اخیر بوده است و دیگر نمیتواند موجبات خلق ارزش را برای شرکتهای بیمه فراهم آورد، اما به دلیل تغییرات دیجیتالی صورت گرفته، تغییر سلیقهها و خواستههای مشتریان و فشار وارد آمده به حاشیه سود شرکتهای بیمه، لازم است مدل کسبوکاری صنعت بیمه نیز خود را با تغییرات جدید انطباق دهد. صنعت بیمه باید مطابق با رویکرد جامعه از این مرحله که صرفا منوط به ثبت اطلاعات یا تحلیل اندکی از دادهها شده است، عبور کرده و وارد تحول دیجیتالی شود. بررسیهای صورت گرفته در حوزه خدمات مالی و بیمه نشانگر آن است که امروزه مشتریان بیش از همیشه خواستار سادگی، شفافیت و آگاهی مستمر از وضعیت درخواست و سفارش خود و گامهای باقیمانده تا حصول نتیجه (به عنوان مثال در صنعت بیمه، آگاهی از درخواست خسارت صورت گرفته و اینکه در حال حاضر پرونده وی در کدام مرحله از گامهای دریافت خسارت شرکت بیمه قرار دارد) هستند. علاوه برآن، موضوعات مرتبط با شخصیسازی محصول و خدمت و امکان دریافت سرویسهای ارزش افزوده، مهمترین فاکتورهای جلب رضایت مشتری است. برای مثال، در بانکداری سرویسهایی که فرد بلافاصله پس از افتتاح حساب دریافت میکند- مانند دریافت کارت اعتباری یا دسترسی به اینترنت بانک یا موبایل بانک- بسیار مهم است و بر رضایت او تاثیر دارد. حال آنکه صنعت بیمه در این مرحله هنوز در ابتدای راه است.
* به عنوان شرکت باسابقه و قدیمی، فعالیت مشترکی را با سایر شرکتهای بیمهای در خصوص راهاندازی نرمافزار جامع بیمهای برنامهریزی کردهاید؟اگر خیر به چه دلیل؟
تهیه نرمافزار بیمهای در شرکتهای بیمهای سابقه 25 ساله دارد. در سنوات گذشته بیمه البرز و چند شرکت بیمهای تلاش کردند با همکاری یکدیگر نرمافزار مشترکی را تولید کنند، اما بدلیل وجود دیدگاههای متفاوت اجرایی شرکتها و استاندارد نبودن اقلام اطلاعاتی و محاسباتی، عملیات بیمهگری به سرانجام مطلوب نرسید.
* صنعت بیمه برای روزآمد کردن کلیه فرآیندها و شفافیت، نیازمند راهحلهایی بر پایه «ایتی» است. آیا با سازوکار فعلی میتوان چنین انتظاری را از صنعت داشت؟چه پیشنهادی دارید.
عدم همکاری زنجیره اطلاعاتی سازمانهای مرتبط با صنعت بیمه که میتواند سبب تغییر و بهبود فرآیندهای بیمهگری و شفافیت اطلاعاتی شود ( ارتباط پایدار با سازمانها و نهادهایی از جمله نیروی انتظامی، بیمارستانها، داروخانهها، سازمان ثبت احوال، آتشنشانی و ...) تغییر و بهبود فرآیندها را با مشکل مواجه ساخته است. برای مثال، با توجه به ماده 54 قانون بیمه شخص ثالث، نيروي انتظامي مكلف است، ترتيبي اتخاذ كند كه امكان دسترسي به بانكهاي اطلاعاتي آن نيرو در ارتباط با موضوعات مورد نياز از قبيل مشخصات وسايل نقليه و دارندگان آنها و گواهينامههاي صادرشده و همچنين سوابق تخلفات و تصادفات رانندگان، از طريق سامانههاي الكترونيكي به صورت برخط براي مراجع قضائي، صندوق و بيمه مركزي فراهم کند. این در حالی است که پس از اجرای اولیه قانون برای یک دوره محدود، به دلایل نامعلومی نیروی انتظامی ارائه اطلاعات به بیمه مرکزی را متوقف کرده است.
* ایتی یکی از پایهایترین نیازهای شرکتهای بیمه در دنیای امروز است و اهمیت آن با حجم اطلاعاتی که امروز در صنعت تولید میشود همپای نیاز به نیروی متخصص بیمهای است. چرا صنعت بیمه با مقولهای به این مهمی و با اهمیتی، درجه دو رفتار میکند؟
استفاده از فناوری اطلاعات یکی از دغدغههای اصلی شرکتهای بیمهای است و در برنامههای استراتژیک شرکت، فناوریهای نوین به عنوان یکی از اصلیترین راهکارهای رسیدن به اهداف شرکت تعریف شده است و در بیمه البرز، تدوین برنامه استراتژیک فناوریاطلاعات نیز در دست اقدام است. پیچیدگی عملیات بیمهای نسبت به بانکداری و همینطور بازدهی کم سرمایه سهامداران از جمله دلایلی است که سبب کندی رشد فناوری اطلاعات در صنعت بیمه در مقایسه با دیگر صنایع از جمله بانک شده است.
* نقش نظام رگولاتور را گپهای موجود این بخش چگونه ارزیابی می کنید.
فعالیت شرکتهای بیمه در دنیا توسط رگولاتور، کنترل و نظارت میشود. به علاوه سندیکا نیز علاوه بر نقشهای تعریف شده نسبت به خودکنترلی اعضا اقدام میکند که در راستای حفظ منافع صنعت است. در ایران این نقش به بیمهمرکزی واگذار شده است. بعد از انقلاب تا زمانیکه تعداد شرکتها محدود و دولتی بودند، کارکارد موثر و کافی داشته اما پس از ایجاد شرکتهای خصوصی و خصوصا پس از پذیرش اغلب این شرکتها در بازار بورس و فرابورس به نظر میرسد علیرغم فعالیتهای موثری که عمدتا در غالب تنظیم آییننامه اثرگذار بوده، رگولاتوری نتوانسته نقشی موثر و اساسی ایفا کند. این موضوع خصوصا پس از حذف نظام تعرفهای کاملا مشهود بوده است. به اعتقاد بنده با توجه به اینکه نهاد رگولاتور و ناظر، درک درستی از مشکلات دارد، در این راستا اقدامات مطلوبی در جهت تنظیم آئیننامههای مرتبط داشته اما به نظر میرسد دو مشکل عمده در این زمینه موجبات عدم موفقیت قابل توجه در این رابطه را فراهم کرده که عدم وجود نیرویانسانی متخصص و با تجربه و کمبود استفاده از نرمافزارهای پیشرفته و کنترل موثر سیستمی از آن جملهاند.
* سنهاب برای ایجاد شفافیت در صنعت بیمه راهاندازی شد. امروز سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمهمرکزی چه کمکی را به شرکتهای بیمه کرده است؟ و آیا اطلاعات جمعآوری شده در این سامانه منتج به دادههای مفید و تاثیرگذار برای صنعت بوده است؟ آیا برای خرید خدمت از این سامانه بحثی به میان آمده است؟
اهداف کلان سنهاب به صورت زیر تعریف شده است :
الف ) انجام تکالیف قانونی برای تهیه سامانه جامع نظارتی
ب) سهولت دسترسی به آمار و اطلاعات عملکردی شرکتهای بیمه به منظور اشراف اطلاعاتی به صنعت بیمه
ج) امکان ارائه سرویسهای ارزش افزوده به بیمهگذاران
د) ارائه سرویسهای ارزش افزوده به شرکتهای بیمه
ه) تمرکز اطلاعات مهم و اساسی صنعت بیمه در بیمه مرکزی و ارائه گزارشها و دادههای مورد نیاز به وزارت امور اقتصادی و دارایی
و) میسر نمودن تغذیه اطلاعاتی سامانه یکپارچه اطلاعات اقتصادی کشور با دادههای صنعت بیمه
بیمه مرکزی نیز تاکنون در همین مسیر حرکت کرده است و در مجموع هزینههای نظارتی خود را کاهش داده است به یقین با ارسال آنلاین اطلاعات از شرکتهای بیمه به بیمهمرکزی، تخلف و تقلبهای سازمانیافته، دریافت بیمهنامههای متعدد برای یک مورد بیمه از شرکتهای مختلف و.... در صنعت بیمه نیز کاهش خواهد یافت.
در مورد هزینهی شرکتهای بیمه برای انطباق سیستمهای خود با سنهاب و یا خرید خدمت از آن بحثی به میان نیامده است.
* شرکتهای بیمه در حالی ریسک سایر بنگاهها را تحت پوشش قرار میدهد که از حیث نرمافزار جامع بیمه متحمل ریسک هستند. توجه دیرهنگام به این ریسک بر حساسیت موضوع افزوده است. راهکار شما برای برونرفت چیست؟
ریسک نرمافزار بیمهای در شرکت ارزیابی شده و از درجه اهمیت حیاتی برخوردار است، در کوتاه مدت انعقاد قرارداد پشتیبانی و توسعه برای کاهش ریسک انجام شده است و برای بلندمدت کمیتهای منتخب از کارشناسان و مدیران فناوری اطلاعات تشکیل شده تا راهکارهای مناسب با صنعت بیمه را تدوین کند. در میانمدت نیز بیمه البرز تلاش کرده است در طراحی بیمهنامه جدید، با استفاده از توان کارشناسان شرکت و اخذ مشاورههای لازم نسبت به تهیه نرمافزار بیمهای اقدام کند و این نرمافزار هماکنون، در حال بهرهبرداری است. این نرمافزار قابلیت توسعه به سایر رشتههای بیمهای را دارا بوده و از فناوریهای نوین بهره جسته است.
* آیندهپژوهی در صنعت بیمه ایران جایگاه مناسبی ندارد و گواه این ادعا نیز وضعیت فعلی «ایتی» در صنعت بیمه و گزارشات نهادهای معتبر جهانی از نقش فناوری اطلاعات در دنیای مدرن آیتی و فاصله بسیار شرکتهای بیمه با وضعیت آرمانی این گزارشات است. به بیان دیگر صنعت بیمه به موج سومی که الوین تافلر به آن اشاره کرده بیتوجه است. حلقه مفقوده شرکتهای بیمه در حرکت کند به سمت چنین آیندهای چیست؟
نسیم تغییرات در صنعت بیمه هم وزیدن گرفته است و بررسی روند تغییرات در چند سال اخیر نشان میدهد که در وهله اول بازاریابی و کانال توزیع این صنعت از نیروی دیجیتال اثر پذیرفته و در ادامه ماهیت محصولات و خدمات بیمهای در حال تغییر است و امید است مدل کسبوکاری این صنعت نیز در آینده نزدیک از فناوریهای دیجیتالی تأثیر پذیرد. به اعتقاد اینجانب حلقه مفقوده در این حرکت، ترس از تغییر برای دستاندکاران، وجود دیدگاه دولتی در صنعت بیمه، نامشخص و مبهم بودن ابعاد تغییر برای مسئولین این صنعت، هزینههای تغییر با توجه به حاشیه سود پایین، فرهنگ عموم جامعه، وجود قوانین بالادستی ناکارآمد، فقدان نیروی متخصص آشنا به مباحث بیمه و آیتی، کم بودن ارتباط صنعت بیمه با جامعه بینالملل و بهرهمندی از دانش روز دنیا و .. است.
* بخش قابل توجهی از منابع بیمه البرز در بازار سهام سرمایهگذاری شده است و از این محل به گواه گزارشات مالی درآمد مطلوبی حاصل شده است، اما ریسک بازار سهام همواره این شرکت را تعقیب میکند. برای کنترل این ریسک از چه مکانیزمی استفاده میکنید.
پرتفوی شرکت به طور مداوم مورد اصلاح و بازنگری قرار میگیرد به نحوی که سهام شرکتها و صنایع زیانده، از پرتفوی حذف و سهام شرکتهای سودآور که جزء صنایع برتر و پیشرو بازار هستند، خریداری میشود. بنابراین یکی از راهکارهای کاهش ریسک پرتفوی سهام، تنوع بخشی است که همواره در دستور کار قراردارد.
اصولا هدف بیمه البرز سرمایهگذاری میانمدت و بلندمدت در سهام شرکتهای بنیادی است لذا ساختار پرتفوی شرکت بر اساس سود تقسیمی طراحی و اصلاح شده، به طوری که دریافت سود سالانه از مجامع شرکتهای سرمایهپذیر رشد قابل توجهی خواهد داشت.
* بخش قابل توجهی از منابع قابل سرمایهگذاری شرکتهای بیمه سرمایهگذاری نمیشود که موضوع مطالبات از بیمهگزاران دلیل اصلی آن است. از سوی دیگر الزامات آییننامهای و رعایت سقف سرمایهگذاریها بخش قابل توجهی از منابع را به سمت سپردههای بانکی با سودهای محدود سوق داده است .بازدهی سرمایهگذاری شرکتهای بیمه در سال گذشته نیز به 16درصد رسیده است که حول محور سود سپردههای بانکی است. پرهیز مدیران عامل از ریسک بازار، تمایل سرمایهگذاران را به سرمایهگذاری در این بخش کاهش داده است. با چنین وضعیتی راهکار شما چیست ؟
برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید واقعیتهای اقتصادی کشور و بیمهگزاران بزرگ شرکتهای بیمه که عمدتا بدهکاران مندرج در صورتهای مالی متعلق به این شرکتها است را مد نظر قرارداد. این شرکتها عمدتا مشتریان خوبی هستند که حسب شرایط اقتصادی، بعضا توان ایفای بدهی خود را ندارند ولی قبول دارم که موضوع بدهکاران و افزایش بدهکاران سررسید شده و وصول نشده و همچنین بدهکارانی که بیمهنامههای آنها منقضی شده به یکی از مشکلات اساسی شرکتهای بیمه تبدیل شده و عملا نقدینگی شرکتها را به جهت ایفای تعهدات و توزیع سود نقدی تحت تاثیر قرار داده است. از قرار معلوم بیمهمرکزی در حال تنظیم آئیننامهای جدید برای بدهکاران است. نکته مهم در این خصوص که عملا ذخیرهگیری مطالبات مشکوکالوصول و التزام شرکتهای بیمه را دچار چالش کرده در نبود آییننامهای مصوب شورایعالی بیمه ، مشکلات مالیاتی شرکتها است که اثر آن قابل توجه است.
در زمینه سرمایهگذاری هم اخیرا بیمهمرکزی با درک صحیح مشکلات آییننامه فعلی با هم فکری شرکتهای بیمه و سندیکای بیمهگران در صدد ایجاد تغییرات اساسی در آییننامه سرمایهگذاری است که احتمالا عمده مشکلات در این زمینه را حلوفصل خواهد کرد، هر چند که مشکلات ریشهای مربوط به بازار سرمایه و عدم تنوع سرمایهگذاری و نهایتا کمبود نیرویمتخصص بازارهای سرمایه در شرکتهای بیمه ، به قوت خود باقیست.
* کاهش ارزش پول ملی و ریسک تورم شرکتهای بیمه متاثررا خواهد کرد. راهکار شما برای مدیریت این ریسک چیست؟
ریسک تورم و وجود بازارهای موازی که رقیب جدی شرکتهای بیمه در زمینه سرمایهگذاری و افزایش سهم بازار بیمه عمر کشور هستند ، همواره به عنوان یک تهدید جدی در فعالیت شرکتهای بیمه وجود داشته که اخیرا به دلیل تغیرات نرخ ارز این مشکل در ابعاد مختلف اعم از فعالیت بیمهای و سرمایهگذاری، کاملا مشهود است. ظاهرا با تغییرات ایجاد شده در آییننامه سرمایهگذاری پیشنهادی، برخی از این مشکلات مرتفع شود اما مشکلات ساختاری اقتصادی کلان ، کماکان به قوت خود باقی است. به نظر میرسد پتانسیل پیشبینی شده در آییننامه پیشنهادی به جهت کاهش سقف حداقل مبلغ قابل سپردهگذاری در حسابهای بانکی و هم به جهت افزایش سهم سرمایهگذاری در بخش مسکن و بازار بورس بتواند تا حدود قابل توجهی این مشکلات را مرتفع کند .
* به گواه برخی مدیران بیمههای عمر گرفتاری جدید شرکتهای بیمه در روزهای آینده خواهد بود. ابعاد این گرفتاری چیست و چه باید کرد؟
هر چند سهم بیمههای عمر در سبد پرتفوی شرکتهای بیمه در سالهای اخیر افزایش قابل توجهی داشته است و از طرفی با سهم این رشته از پرتفوی جهانی، فاصله قابل توجهی دارد ولی معتقدم به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور در افزایش سهم این رشته نباید جانب احتیاط را از دست داد. به عنوان مثال تورم اخیر ناشی از افزایش قیمت ارز ، عملا انگیزه سرمایهگذاری در این رشته را از خریداران و سرمایهگذاران بیمههای عمر گرفته و کاهش ارزش فعلی اینگونه بیمهنامهها ضد انگیزه محسوب میشود. از سوی دیگر معتقدم در شرایط فعلی بیمههای عمر عملا فاقد شرایط رقابتی با سایر بازارهای پولی و مالی هستند. اجازه دهید که به جای کلمه گرفتاری از عبارت چالش استفاده کرده و توضیح دهم که هر چند نهاد ناظر در سالهای اخیر کنترلهای بسیار موثری برای فروش و به کارگیری منابع بیمههای عمر بکار گرفته اما این مقدار کافی نبوده و خصوصا در زمینه کیفیت سرمایهگذاریها مستلزم نظارت بیشتری است و میتوان با معقول کردن شرایط فروش بیمهی عمر و کنترل کیفیت سرمایهگذاریها این چالش را مدیریت کرد.
* کسری ذخایر بیمه در رشته ثالث و جبران آن با روش مثلثی ابعاد داخلی برخی شرکتهای بیمه را روشن کرد. به نظر شما این روش پس از این الزام باید در چه رشتههای دیگری مورد تاکید قرار گیرد و به چه دلیل؟
رشتههایی از قبیل درمان و مسئولیت نیز مستلزم نظارت بیشتری است. به عنوان مثال مسئولیت حرفهای پزشکان و یا کارفرمایان در قبال کارگران از جمله رشتههایی است که با توجه به نرخ دیات و به جهت کارمزد قابل توجه باید کنترل شوند و یا رشته درمان در صورتی که به صورت پکیج (pakage) نباشد و از طرفی اگر نرخ معقولی هم ارایه نشود ، ممکن است شرکتهای بیمه را با چالش اساسی مواجه نمایند.
* عدم ثبات مدیریت در حوزه کلان اقتصادی یکی از آسیبهای اساسی بنگاهها است. در بیمه البرز نیز سهامداران متاثر از این تغییرات خواهند بود چراکه در سطح کلان دو وزیر اقتصاد و رفاه تغییر کردند که دومینوی تغییرات مدیریتی آنها احتمال دارد که به نمایندگان سهامداران این مجموعه در هیات مدیره نیز سرایت کند. نظر شما در این خصوص چیست و آسیب های عدم ثبات در این مجموعه را چه میدانید.
به هر حال نمیتوان کتمان کرد که ثبات مدیریت از جمله عوامل موثر برای موفقیت یک بنگاه اقتصادی است و تغییرات مستمر میتواند شرکت را از برنامههای بلندمدت محروم کرده و توانایی برنامهریزی را از مدیریت سلب کند. خوش بختانه شرکت بیمه البرز تا کنون از تغییرات ایجادی در سطح کلان صدمه ندیده و سهامداران توجه ویژهای به این موضوع داشتهاند .از سوی دیگر با پذیرش خصوصی سازی (هر چند با کیفیت فعلی که ایرادات فراوانی به آن وارد است ) باید تبعات آن را بپذیریم و به حقوق سهامداران در تغییرات احتمالی ، احترام بگذاریم.
در پایان با تبریک دستیابی به سطح یک توانگری در سال 1397 بفرمایید که بیمه البرز چه برنامهای برای دریافت سهم در قبولی اتکایی در روزهای آینده دارد و اساسا با وجود ارزیابی های غیرحرفهای ریسک حضور در این بازار را پیگیری میکنید یا خیر.
قبولی اتکایی در 3 سال اخیر بر مبنای 2 شاخص میزان سرمایه و سطح توانگری است و بر مبنای این تقسیم بدون در نظر گرفتن شرکتهای اتکایی، صرفا 3 شرکت حق قبولی اتکایی دارند. در این خصوص با بیمه مرکزی مذاکرات لازم به عمل آمده که با در نظر گرفتن شرایط تحریم و شرایط برخی از شرکتها که از سرمایه لازم برخوردارند، مجددا مجوز قبولی اتکایی به این گروه از شرکتها داده شود. به نظر میرسد تعدادی از شرکتها حائز شرایط باشند، مهم دیدگاه مثبت رئیس کل می باشد که از قرار معلوم با در نظر گرفتن سرمایه و تجربیات برخی از شرکتها بتوان مجوز اتکایی را اخذ کرد. قطعا این شرکت چنانچه موفق به اخذ مجوز مجدد شود، همچون گذشته در پذیرش و قبولی اتکایی ، نگاه حرفهای خود را حفظ و از پذیرش ریسکهای غیر معقول خودداری خواهد کرد، کما اینکه نسبت خسارت و عملکرد مطلوب این شرکت در زمینه قبولی اتکایی تائید کننده این موضوع است.