زندگی خانوار شهری در مرداد دشوارتر شد

اقتصاد۲۴ - مرکز آمار شاخص قیمت مصرف‌کننده مربوط به مرداد امسال را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، تورم ماهانه مناطق شهری و روستایی در مرداد به ترتیب برابر با 3.5 و 3.2 درصد بوده‌است. در ماه گذشته تورم ماهانه در مناطق شهری برابر با 6.5 و در مناطق روستایی برابر با 5.8 درصد بود. بر این اساس تورم ماهانه در مرداد نسبت به تیر کاهش یافته‌است که در مناطق شهری، کاهش تورم بیش‌تر بوده ‌است. بر این اساس در این ماه، همچنان قدرت خرید خانوار در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی کاهش یافته‌است. نمودار زیر تورم ماهانه به تفکیک مناطق شهری و روستایی را از سال 1398 نشان می‌دهد:

نمودار بالا نشان می‌دهد که از ابتدای سال 1398، تورم مناطق شهری و روستایی روند مشخصی را نداشته‌است. برخی از ماه‌ها تورم در مناطق شهری بیش‌تر از تورم مناطق روستایی بوده‌است و در برخی دیگر این رابطه معکوس شده‌است. در این گزارش سعی می‌کنیم به این پرسش پاسخ دهیم که تفاوت تورم در مناطق شهری و روستایی ناشی از چیست و افزایش قیمت کدام‌ کالاها بر خانوار شهری و روستایی بیش‌تر اثر می‌گذارد؟

برای پاسخ به این پرسش، اولین نکته‌ این است که به دلیل تفاوت جغرافیایی گسترده در کشور، منطقی ‌است که کالاها و خدمات مشابه در مناطق مختلف شهری و روستایی تفاوت قیمتی داشته‌باشند. با این وجود عامل اصلی تفاوت تورم در مناطق شهری و روستایی را باید در اهمیت و وزن کالاها در سبد مصرفی خانوار و همچنین تغییرات قیمت آن‌ها جستجو کرد. به عنوان مثال مسکن در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی از اهمیت و وزن بالاتری در سبد هزینه‌ای خانوار برخوردار است و بخش بیش‌تری از هزینه خانوار در مناطق شهری به مسکن اختصاص می‌یابد. بنابراین با افزایش قیمت مسکن انتظار بر این است که هزینه خانوار شهری بیش‌ از هزینه خانوار روستایی افزایش یابد و در نتیجه تورم در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی افزایش بیش‌تری را داشته‌باشد. برای روشن‌تر شدن موضوع به مثال فرضی زیر توجه کنید.

فرض کنید هزینه خانوار تنها به دو کالا مسکن و خوراکی محدود می‌شود؛ به‌گونه‌ای که در مناطق شهری 80 درصد هزینه خانوار مربوط به هزینه مسکن و 20 درصد الباقی، مربوط به هزینه خوراکی است. این نسبت در مناطق روستایی به صورت مساوی است؛ یعنی 50 درصد هزینه‌ها مربوط به مسکن و 50 درصد مربوط به خوراکی است. همچنین فرض کنید که در ابتدای ماه هزینه هر یک از این خانوار برابر با 100 تومان بوده‌است. اگر در طول ماه تنها مسکن به میزان 20 درصد در هر دو منطقه شهری و روستایی گران شود، جدول زیر هزینه خانوار و تورم ماهانه را به تفکیک مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است به دلیل تفاوت در وزن کالاها در سبد هزینه خانوار، با وجود افزایش یکسان در هزینه مسکن، تورم بدست آمده در مناطق شهری و روستایی متفاوت ‌شده‌است.

اکنون می‌توان دلیل تفاوت تورم در مناطق شهری و روستایی را مشخص کرد. بر اساس اطلاعات مرکز آمار، کالاها و خدمات مصرفی خانوار به دو گروه اصلی «خوراکی‌ها و آشامیدنی‎‌ها» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» طبقه‌بندی می‌شوند. سهم خوراکی‌ و آشامیدنی‌ها در سبد هزینه‌ای خانوار شهری برابر با 25 درصد و برای خانوار روستایی برابر با 40 درصد است. در نقطه مقابل اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات، که مسکن نیز در این گروه تقسیم‌بندی می‌شود، برای خانوار شهری و روستایی به ترتیب برابر با 75 و 60 درصد است.

بنابراین کاملاً مشخص است که افزایش قیمت موادغذایی بیش‌ترین اثر را بر خانوار روستایی دارد و در ماه‌هایی که این گروه کالایی افزایش قیمت بالایی را نسبت به گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات تجربه کند، تورم سبد هزینه خانوار روستایی نسبت به خانوار شهری افزایش می‌یابد. در نقطه مقابل تغییرات قیمتی گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات همانند مسکن بیش‌ترین اثر را بر سطح زندگی خانوار شهری خواهد داشت. بر این اساس دو نمودار زیر تورم دو گروه کالایی مورد اشاره را به تفکیک ماه و مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد:

با توجه به توضیحات ارایه شده و همچنین دو نمودار فوق می‌توان روند تورم ماهانه مرداد در مناطق شهری و روستایی را تشریح کرد:

همانگونه که مشخص است در مرداد، گروه خوراکی‌ و آشامیدنی‌ها افزایش قیمت کم‌تری را نسبت به گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات داشته‌است. به همین دلیل تورم ماهانه در مناطق روستایی پایین‌تر از مناطق شهری در این ماه ثبت شده‌است.
کاهش تورم ماهانه در گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات بیش از گروه خوراکی‌ و آشامیدنی‌ها بوده‌است که همین موضوع باعث شده تا تورم در مناطق شهری به اندازه بیش‌تری نسبت به مناطق روستایی کاهش یابد.