مجتمع بندری کاسپین ، چشم‌اندازی روشن در معادلات ترانزیتی کشور

اقتصاد24 - در طول نزدیک به 3دهه که از شکل‌گیری مناطق آزاد در ایران می‌گذرد، تحولات چشمگیر و ایجاد زیرساخت‌های عظیم ازجمله فرودگاه‌، راه و جاده، بندر و اسکله را شاهد بوده‌ایم.

این مناطق با دارا بودن مزیت‌ها و معافیت‌های ویژه که عمدتا در نقاط مرزی کشور قرار دارند، تمرینی برای ورود کشور به اقتصاد آزاد و اتصال آن به اقتصاد بین‌‌المللی بوده‌اند که در طول سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون و توسعه همه‌جانبه در مناطق آزاد هستیم.

در این میان، منطقه آزاد انزلی که از اواسط دهه80 فعالیت خود را آغاز کرده، نمونه بارز و مشهود کارکرد مثبت و مطلوب این مناطق است؛ منطقه‌ای که در سال‌های اخیر و با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و با عنایت به وجود ثبات مدیریتی، توانسته علاوه بر ایجاد زیرساخت‌های متعدد در راستای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی؛ بزرگ‌ترین پروژه زیرساختی در میان مناطق آزاد را نیز به نام خود کند؛ مجتمع بندری کاسپین به عنوان چشم‌اندازی روشن در معادلات ترانزیتی کشور توانسته خط بطلانی بر روی تمامی معادلات سال‌های از دست رفته گذشته مبنی بر عدم کارایی دریای خزر در حوزه حمل و نقل دریایی بکشد.

بندر کاسپین که در شمال کشور و در دل محدوده منطقه آزاد انزلی با مساحتی در بالغ بر ۳۵۰هکتار و با پسکرانه‌ای به مساحت حدود ۵۰۰ هکتار و دارای ظرفیت‌های فرآوری کالا در واحدهای تولیدی و ایجاد پارک لجستیک به‌ عنوان یک بندر نسل سوم جهانی، از اهمیت بالایی برخوردار است، ‌می‌تواند در فعال‌سازی کریدورهای بین‌المللی ازجمله کریدور شمال ـ جنوب، کریدور شرق ـ غرب و مسیر تجاری جدید میان ایران و چین نقش موثری را ایفا کند.

احداث مجتمع بندری کاسپین از سال‌۸۸ آغاز شد و در حال حاضر سه پست اسکله آن مورد بهره‌برداری قرار گرفته است؛ امکانات بندری آن مشتمل بر ساختمان‌های اداری ـ خدماتی، انبارها، محوطه نگهداری کالا، برج مراقبت، منطقه نگهداری کالای فله‌ای مایع، منطقه نگهداری کالای فله‌ای خشک، منطقه کانتینری، منطقه نفتی، محدوده صنعتی، بخش پارکینگ، ترمینال مسافری و محوطه حمل نقل ریلی است.

ظرفیت بارگیری این مجتمع در فاز اول حدود ۲میلیون تن در طول سال و در صورت تکمیل و اجرایی شدن سایر فازها، ظرفیت ۱۵میلیون تن برای آن در نظر گرفته شده است. همچنین با اتصال خط آهن سراسری به این بندر در آینده نزدیک، شاهد تحولاتی عظیم در حوزه ترانزیت حمل و نقل در کشور خواهیم بود.

از آنجایی که بندر کاسپین در مسیر کریدور شمال ـ جنوب قرار گرفته، این کریدور ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا را برقرار می‌سازد. فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب از آن جهت از اهمیت بالایی برخوردار است که سالیانه افزون بر یک میلیارد تن کالا از مسیر کانال سوئز به سایر نقاط جهان ترانزیت می‌شود و اگر فقط ۳درصد از حجم بار مزبور از طریق کریدور شمال-جنوب ترانزیت شود، به معنای ترانزیت ۳۰میلیون تن کالا از مسیر ایران است که به همراه خود علاوه بر درآمدهای ارزی، زمینه افزایش اشتغال‌زایی را پدید می‌آورد؛ که باعث تثبیت جایگاه منطقه‌ای ایران در معادلات اقتصادی ـ سیاسی منطقه خاورمیانه و اوراسیا می‌شود.

همچنین کریدور بین‌المللی حمل و نقل ترکیبی چین ـ قزاقستان ـ ایران (بندر کاسپین) که تیرماه سال گذشته با حضور معاون اول رئیس‌جمهور افتتاح شده، از کشور چین شروع شده و از طریق خط ریلی چین ـ قزاقستان به بندر اکتائو در این کشور می‌رسد و با طی مسیر در دریای خزر به بندر کاسپین متصل می‌گردد، امکان ترانزیت 10میلیون تن کالا فراهم خواهد شد. مزیت اصلی این کریدور، کاهش مسافت، زمان و هزینه حمل و نقل کالا نسبت به مسیر موجود از طریق دریای زرد، اقیانوس هند و بندرعباس در جنوب ایران است.

با توجه به سرمایه‌گذاری چند صد میلیارد دلاری چینی‌ها برای فعال‌سازی مسیرهای جاده ابریشم جدید، شرایط جدید بین‌المللی کشور، نقش این کریدور در توسعه مبادلات تجاری‌کشور و ترانزیت کالای کشور چین از مسیر منطقه آزاد انزلی به کشورهای همسایه روز به روز در حال افزایش است.

با گسترش و افزایش این مراودات، وجود اسکله «رو ـ رو» در مجتمع بندری کاسپین لازم و ضروی است؛ به همین سبب توافق‌نامه‌ای میان سازمان منطقه آزاد انزلی و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به جهت احداث این اسکله به امضاء رسید.

در همین راستا با رضا مسرور رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی به گفت‌و‌گو نشستیم که در ذیل می‌خوانید.

با توجه به اینکه هنوز ظرفیت ۱۰۰درصدی مجتمع بندری کاسپین تکمیل نشده، اما دستاوردهای چشمگیری را در بحث کریدور شمال ـ جنوب کشور داشته است، در خصوص ظرفیت‌هایی که از طریق این بندر با کشورهای شمالی می‌توان داشت، توضیح بفرمایید.

همان طور که اشاره کردید، مجتمع بندری کاسپین تقریبا مدت کوتاهی است که فعالیت خود را شروع کرده است؛ حجم فعالیت‌های این بندر خیلی مناسب است؛ به طور مثال تاکنون هیچ گونه روغن خوراکی را از استان گیلان وارد کشور نکرده بودیم، در حال حاضر به صورت هفتگی محموله‌های روغن خوراکی داریم که یکی از کالاهای اساسی کشور محسوب می‌شود و از بندر کاسپین وارد کشور می‌گردد. تاکنون هیچ وقت دام زنده از خزر وارد کشور نشده بود، با پیگیری که انجام شده، ساخت قفس برای دام زنده در دستورکار قرار گرفته که ان‌شاالله در ماه‌های آینده هم محموله‌های بعدی خواهد آمد. در حوزه‌های مختلفی در مجتمع بندری کاسپین در حال کار هستیم و یکی از موضوعاتی که در این بندر اتفاق افتاده، تنوع کالایی است؛ یعنی سعی کردیم هر نوع کالایی که امکانش وجود دارد به کشور وارد یا صادر شود، از طریق بندر کاسپین انجام دهیم.

یکی از دیگر اقدامات ما در بندر کاسپین، راه‌اندازی کریدور چین ـ قزاقستان ـ ایران بود که تاکنون 17محموله در این کریدور داشته‌ایم و در ماه آینده هم افزایش پیدا خواهد کرد؛ تا جایی که بخش قابل توجهی از نیازهای کشور را در مبادلات کریدور ایران و چین از طریق بندر کاسپین از مسیر ریلی و به صورت حمل و نقل ترکیبی در حال انجام است. اتفاقاتی که در بند کاسپین در حال وقوع است، حائز اهمیت می‌باشد، خصوصا موضوع ساخت اسکله «رو ـ رو» که با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء‌(ص) موافقت‌نامه آن به امضا رسید و عملا کار توسط قرارگاه شروع شده است و امیدواریم تا یک سال و نیم آینده به بهره‌برداری برسد، چراکه این موضوع بسیار حائز اهمیت است؛

با ایجاد این اسکله رو-رو حجم مبادلات و حمل کالا هم افزایش و هزینه‌ها کاهش پیدا خواهد کرد؛ این اتفاق به موضوعات تجار کمک می‌کند. ضمن اینکه اتصال ریل به بندر کاسپین الحمدلله با مشارکت سازمان منطقه آزاد انزلی و وزارت راه و شهرسازی در حال انجام است و حتی فرآیند اجرایی آن هم آماده شده است. وزارت راه و شهرسازی در مرحله انتخاب پیمانکار است که ان‌شاالله در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد. ‌بندر کاسپین یک بندر استراتژیک برای کشور است، با عنایت به ظرفیت‌ها و مشخصاتی که این بندر دارد و کارهایی که در این بندر بایستی انجام بپذیرد، خصوصا موضوع پارک لجستیک که در حال پیگیری است، مسلما اتفاقات خوبی را در آینده برای کشور رقم خواهد زد.

در هفته دولت بخشی از فازهای مجتمع بندری کاسپین در حوزه بحث دپوی محصول افتتاح گردید؛ این افتتاح‌ها چه نقشی در فعال شدن بیشتر، بالاخص بالا بردن ظرفیت دپوی کالایی یا محصول خاص در بندر کاسپین دارد؟

این موضوع بسیار حائز اهمیت است، چراکه ما همچنان با توان بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های مشترکی که میان سازمان و بخش خصوصی در حال انجام است، در حال ظرفیت‌سازی هستیم. اکنون هم در زمینه ساخت سیلو و هم در بخش مخازن سوخت و روغن مدام در حال افزایش زیرساخت هستیم.

شما اگر هر ماهه بیایید و ببینید، درمیابید که اتفاقات جدیدی در این بندر در حال انجام است و فکر می‌کنم که همین موضوعات است که بسیار به ظرفیت‌سازی این بندر کمک می‌کند و ان‌شاءالله در آینده‌ نزدیک حتی سرمایه‌گذاری‌های دیگری از سوی بخش خصوصی در این بندر در حوزه ساخت اسکله خواهیم داشت. معمولا در بنادر کشور، دولت ساخت اسکله را انجام می‌دهد، ولی ما در کاسپین از توان بخش خصوصی هم استفاده کردیم که در کنار ساخت اسکله توسط سازمان، بخش خصوصی هم در حال ساخت اسکله است و این موضوع همواره در حال افزایش است.

مشوق‌هایی که سازمان منطقه آزاد انزلی می‌تواند برای حضور بیشتر شرکت‌های حمل و نقل و ترانزیتی بین‌المللی در منطقه در جهت توسعه بیشتر بحث حمل و نقل کالایی میان کشورمان با کشورهای اوراسیا و سایر همسایگان شمالی ایجاد کند، چیست؟

در حال حاضر ما از توان بخش خصوصی و شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی برای کریدور چین-قزاقستان-ایران استفاده کرده‌ایم؛ شرکت حمل و نقل، یک شرکت حمل و نقل بین‌المللی چینی است که در این بخش مشغول به فعالیت می‌باشد و البته شرکت‌های ایرانی و دیگر چینی هم در کنار این شرکت‌ حضور دارند. مطمئنا گسترش حجم مبادلات که در حال انجام است، باعث افزایش حضور شرکت‌های حمل و نقل معتبر خواهد شد؛ این یک نکته مهمی است و ما هم با ایجاد مزیت‌های نسبی برای حضور این شرکت‌ها سعی کرده‌ایم تا بسترهای لازم برای حضور شرکت‌های حمل و نقل را در این منطقه ایجاد نماییم.

با توجه به اینکه شما نشست‌هایی با گروه‌های مختلف از کشور روسیه داشتید، چندی پیش در خبرها شنیدیم که روسیه ابراز علاقه کرده تا با عنایت به ظرفیت مجتمع بندری کاسپین به آب‌های آزاد اقیانوسی در جنوب کشور دسترسی پیدا کند. با در نظر گرفتن ‌لاین ایجاد شده، چه فعالیت‌ها و اقداماتی در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، مشارکتی و مباحثی که در این بخش به وجود آمده، انجام شده است؟

تقریبا از ماه‌های گذشته پیگیری‌های خاصی انجام داده‌ایم تا در کمیسیون مشترک بین ایران و روسیه منجر به امضای موافقت‌نامه میان ما و روس‌ها شد. در این راستا جلسه‌ای را با حضور روس‌ها و هندی‌ها در کشور هندوستان با انجمن حمل و نقل هند داشتیم و براساس توافقاتی که انجام شد، مقرر کردیم که بتوانیم مسیر کریدور شمال به جنوب را میان هندوستان، بندر چابهار، بندر منطقه آزاد انزلی و منطقه ویژه لوتوس آستراخان و سن‌پترزبورگ داشته باشیم.

بازدیدی هم از سوی رئیس منطقه ویژه آستراخان روسیه از انزلی داشتیم و این هماهنگی‌ها انجام شده است. پیش‌بینی این است که بتوانیم اولین محموله را در ماه‌های آینده از این کریدور عبور دهیم. با توجه به اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد هزینه‌ها و زمان کمتر است، منتهی آن چیزی که باعث شده این کریدور راه نیافتد علی‌رغم اینکه هنوز زیرساخت‌ها هم کامل نشده ولی با همین زیرساخت‌های موجود هم هزینه‌های ما نسبت به مسیر رقیب کمتر است، این بوده که در این بخش کار اجرایی خاصی صورت نگرفته است؛ خودمان سعی کردیم با کمک مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار و روس‌ها هم که خیلی تمایل دارد، این پیگیری‌ها را انجام دهیم و امید داریم که در آینده‌ای نزدیک بتوانیم اولین محموله را از این کریدور عبور دهیم. همین کار را هم در کریدور چین ـ قزاقستان ـ ایران انجام دادیم که یک کریدور بسیار ناشناخته‌ای بود و امیدوار هستیم که کارهای ما بتوانند منجر به درآمد ارزی برای کشور شود.

فضای پسکرانه مجتمع بندری کاسپین یکی از بزرگترین ظرفیت‌های این مجتمع بندری است که با توجه به افق بزرگی که شما از قبل هم به آن اشاره می‌کردید، جزء برنامه‌های اصلی بوده که بتوان فرآیند ایجاد ارزش افزوده را در بحث کالایی در این مجتمع با جذب سرمایه‌گذار‌ها و فعالین اقتصادی در مباحث تولیدی تقویت کرد. در این حوزه چه کارهایی انجام گرفته است؟

یکی از کارهایی که در مجتمع در حال انجام می‌باشد، ایجاد شهرک صنعتی جدید است که البته جزء برنامه‌های ما است که در سال‌های آینده بتوانیم ان‌شاءالله به اتمام برسانیم. در حال حاضر مشاور گرفتیم تا کارهای طراحی را انجام می‌دهد. بخش خرید زمین را بایستی انجام دهیم، چراکه منطقه آزاد انزلی، جزء مناطقی است که حتی خرید زمین هم توسط سازمان باید انجام بگیرد، زیرا زمین‌ها متعلق به سازمان نیست و این فرآیند نیز جزء برنامه‌های ماست. ضمن اینکه اکنون یک شهرک صنعتی هم در مجتمع بندری کاسپین فعال است که تقریبا بسیاری از شرکت‌های معظم در آنجا حضور دارند.

به عنوان آخرین سوال، افق مجتمع بندری کاسپین را در توسعه اقتصاد کلان کشور با توجه به اینکه پایه‌گذاری، راه‌اندازی و تمامی مباحث آن در دوران مدیریت شما به صورت عملیاتی اجرا شده و قطع به یقین نام شما در مجتمع بندری کاسپین در آینده ماندگار است، چطور می‌بینید؟

اگر همین روال ادامه پیدا کند و مدیریت خوبی صورت گیرد، فکر می‌کنم ان‌شاالله همان نقشی که بندر شهید رجایی برای کشور در جنوب دارد را، بندر کاسپین بتواند در شمال کشور داشته باشد؛ بنده حتی اعتقاد دارم که بندر کاسپین می‌تواند نقشی همانند جبل‌علی برای کشور ما داشت که متاسفانه در حال حاضر کالا در جبل‌علی اکسپورد می‌شد و وارد کشورمان می‌‌گردد؛ بندر کاسپین نیز می‌تواند همین نقش را برای ایران در قبال کشورهای آسیای میانه و کشورهای عراق، افغانستان و بسیاری از همسایگان داشته باشد که ری‌اکسپورد از بندر کاسپین صورت گیرد؛ بنابراین آینده بسیار درخشانی را برای بندر کاسپین می‌بینم.

منبع: هفته نامه اخبار آزاد مناطق