اگر زنبورها نباشند چه بلایی بر سر محصولات کشاورزی می‌آید؟

صنعت زنبور عسل از معدود صنایعی است که هیچ نوع صدمه‌ای به طبیعت وارد نمی‌کند. بهبود در صنعت گرده افشانی باعث افزایش 90 برابری محصولات کشاورزی ایران می‌شود، مسئله‌ای که تا امروز از طرف سیاستگذاران بخش کشاورزی توجه چندانی به آن نشده است.

امیرحسین احمدی، اقتصاد24- مرتضی رضایی، معاون تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی، روز دوشنبه، به مناسبت روز جهانی زنبور عسل، با بیان اینکه ایران با تولید 90 هزار تن عسل، سومین کشور تولیدکننده این محصول در جهان به شمار می رود، اظهار کرد: 90 درصد ارزش زنبور عسل به خاطر عملیات گرده‌افشانی آن است و 10 درصد ارزش آن به تولید عسل و فرآورده های آن مربوط می شود که در این زمینه در کشور ما کاری نشده است. اما اگر زنبورها نباشند چه بلایی بر سر محصولات کشاورزی می‌آید؟

وی تصریح کرد: از این تعداد زنبورستان و کلونی در کشور سالانه هزار و 460 تن موم، 122 تن گرده و سه هزار و 400 تن ژل رویال تولید می شود. قیمت خام یک کیلو ژل رویال 355 دلار است که با ارزش تر از زعفران است.

به گفته وی، اگر ژل رویال به مواد آرایشی، بهداشتی و درمانی تبدیل شود، ارزش آن چند صد برابر افزایش خواهد یافت.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه زهر زنبور عسل دارای مشتقات کاربردی است افزود: در حال حاضر قیمت هر گرم زهر زنبور عسل 80 دلار است که در بازارهای جهانی در حد میلی‌گرم مبادله می شود. در این زمینه هم کم توجهی شده و بازارهای جهانی با برند سایر کشورها اشباع شده است.

اما به راستی زنبور عسل علیرغم تمام منافع اقتصادی که می‌تواند برای تجارت هر کشوری دست و پا می‌‎کند چه منفعت اساسی می‌تواند برای حیات بشر داشته باشد که اگر این منفعت از بین رود زندگی همه ما مختل خواهد شد؟

گرچه عسل یکی از مغذی ترین غذاها در هر گوشه‌ای از جهان شناخته شده است و منافع زیادی می‌تواند داشته باشد اما بیاییم از ارتفاع بیشتری به مسئله نگاه کنیم؛ نقش زنبور در توسعه کشاورزی هر کشور چیست؟

زنبور از خانواده گرده افشانان است و مهمترین کارویژه این مخلوق، نسبتی است که با گیاهان برقرار می‌کند و باعث افزایش محصولات کشاورزی می‌شود.

عفت رییسی سرحدی، رییس کانون علم، فن و دانش زنبور عسل پیشتر در اینباره به اقتصاد 24 گفته بود: واقعیت این است که زنبورداری یک صنعت گرده افشان است که بر کشاورزی تاثیر مستقیم دارد؛ نکته ای که از دید بسیاری از برنامه ریزان کشاورزی پنهان مانده است، چرا که پرورش زنبور تنها منجر به تولید عسل نمی شود بلکه مسئله اساسی این است که فعالیت اصلی زنبور عسل گرده افشانی است که باعث افزایش ۱۴۳ درصدی تولیدات کشاورزی در کشورهای توسعه یافته شده است و رقم این افزایش محصول در کشور ما ۹۰ برابر است که در این سطح افزایش هم از ظرفیت های این حشره به خوبی استفاده نمی‌شود. در حالی که باغداران تا مدت ها اجازه چنین کاری را به زنبورداران نمی‌دادند که البته امروز اوضاع کمی بهتر شده است. در آمریکا هر کندو بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ دلار برای چند روز گرده افشانی به باغدار اجاره داده می شود و درآمد زنبوردار تنها تولید عسل یا دریافت وام نیست بلکه سعی می کند که کندوهایش را قوی کند نه اینکه به مزارع ببرد و بابت آن پول بگیرد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه آفت کش ها آفت اصلی جان زنبورها شده اند بیان کرد: صنعت زنبور عسل از معدود صنایعی است که نه تنها به محیط زیست هیچ آسیبی نمی رساند بلکه عاملی مهم برای جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش میزان گونه های گیاهی در حال انقراض است.

به گزارش اقتصاد24، سایت رسمی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد یا همان فائو (FAO) در یک گزارش بر اهمیت زنبور عسل در تولید غذا در آینده جهان تاکید و نسبت به ادامه حیات این موجود ابراز نگرانی کرده و عللی که زندگی زنبور و سایر گرده افشان ها را تهدید می کند برشمرده است.

آنچه در ادامه می خوانید گزارش فائو در این باره است:

در اوایل ماه می در یکی از عمده ترین مناطق تولید عسل اسپانیا که عسل زنبورداران آن طرفداران زیادی هم دارد، جولیو سولانا مونوز، یکی از زنبورداران این منطقه نگران زنبورهای خود است چرا که اکنون نسل سوم زنبورداری متوجه این اتفاق شده است که میزان گل ها در زمین های نزدیک شهرش نه تنها به اندازه ای که یک سال پیش وجود داشتند نرسیده است بلکه از آن مقدار نیز کمتر هم شده‌اند و غم انگیز تر اینکه کندوهای او نیز در حال از بین رفتن هستند و این در حالیست که در سال های اخیر میزان مرگ و میر زنبورها تا 35 درصد افزایش یافته است.

زنبورها برای رونق اقتصاد منطقه Fuenlabrada de los Montes، یعنی زادگاه جولیو، حیاتی هستند. عسل تولیدی جولیو و همشهریانش به عنوان یکی از بهترین عسل های تولیدی در اروپا شناخته شده و این منطقه دست‌کم 10 درصد از کل عسل اسپانیا را تامین می‌کند.

اما نکته مهم اینجاست که زنبورها تنها برای جولیو و همکارانش مهم نیستند بلکه به همان اندازه که زنبورهای گرده افشان برای زنبورداران Fuenlabrada de los Montes اهمیت دارند، برای هر نقطه دیگری از جهان نیز حیاتی هستند چرا که در سراسر جهان از چهار محصول کشاورزی، سه محصول زراعی یعنی میوه ها و دانه های خوراکی وابسته به گرده افشانی هستند یا دست‌کم می‌توان گفت که بخشی از تولید مواد غذایی و نه همه آن بستگی به گرده افشان هایی مثل زنبور عسل دارد.

جولیو در همین زمینه می گوید "زنبورها به معنای زندگی هستند و بدون آنها، تولید اکثر محصولات کشاورزی که انسان ها مصرف می‌کنند ممکن نیست".

به همان اندازه که زنبورهای Fuenlabrada de los Montes ، در معرض خطر هستند در هر نقطه دیگری از دنیا نیز خطراتی زیست زنبورها را تهدید می‌کند. میزان تلفات گونه های موجود زنبور بین 100 تا 1000 برابر بیشتر از حد طبیعی مرگ آنان است و این حجم از اتلاف زنبورها که آنها را به لبه پرتگاه انقراض می‌برد متاثر از دخالت های انسانی است.

با وجود این احتمال که حشرات از دست رفتن تنوع زیستی گونه های خود را در آینده به کمک تقریبا 40 درصد از گونه های گرده افشان نابالغ به ویژه زنبورها و پروانه ها جبران خواهند کرد اما سرعت تاثیراتی که از اقدامات انسان ها بر حشرات گرده افشان تحمیل می‌شود هر لحظه آنان را بیشتر با خطر انقراض مواجه می‌کند.

تغییرات همه جانبه در زمین های کشاورزی، شیوه های کشاورزی متمرکز ، یکپارچه سازی و آفت کش ها همه زیستگاه های گرده افشانان را محدود کرده است.

علاوه بر همه اینها، جهانی شدن، انتقال و شیوع بیماری ها را تسهیل می کند که این انتقال بیماری، برای گرده افشان ها تهدیدی جدی به حساب می‌آید. همچنین وضعیت فعلی آب و هوا که به علت تغییرات اقلیمی متاثر از عوامل انسانی، اعتدال خود را از دست داده است با تهیه ناهنجار تقاضا یعنی تقاضای گل در شکوفه با عرضه ارائه دهندگان یعنی جمعیت گرده افشانان مانع گرده افشانی می شود.

کاهش گرده افشان ها می تواند تاثیرات فاجعه باری برای امنیت غذایی آینده داشته باشد. نبود گرده افشان‌ها می تواند سه چهارم محصولات زراعی جهان را که دستکم تحصیل بخش از آنها توسط گرده افشان ها انجام می‌شود و شامل محصولاتی چون سیب، آوکادو، گلابی و کدو تنبل هستند را به خطر اندازد. افزایش گرده افشان صرفا در کاهش فاجعه تاثیرگذار نیست بلکه افزایش گرده افشانی منجر افزایش عملکرد و همچنین بهتر شدن کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود.

گرده افشانان می‌توانند، به بهبود زراعت بسیاری از کشاورزان خرده مالك كه محصولاتی مثل کاکائو و قهوه پرورش می‌دهند كمك كنند چرا که گرده افشانی باعث افزایش عملکرد محصولات آنان می‌شود اما کاهش جمعیت گرده افشانان به این معناست که کشاورزان خرده پا درآمد کمتر و نسبت به گرسنگی و سوء تغذیه آسیب پذیری بیشتری خواهند داشت.

فائو به رسمیت شناختن نقش حیاتی گرده افشانان در تولید مواد غذایی و امنیت غذایی را ترویج می‌کند و شیوه‌های گرده افشانی که اتفاقا صلح آمیز هستند را در مدیریت کشاورزی ارتقا می دهد.به عنوان مثال، سازمان غذا و مواد غذایی " FAO " برای کشورها کمک های فنی در زمینه های مختلفی اعم از پرورش ملکه، تلقیح مصنوعی و ارائه راه حل های پایدار برای تولید عسل و بازاریابی صادراتی این محصول فراهم می‌کند.

سازمان فائو هماهنگ کننده برنامه بین المللی گرده افشانی است که این ناظر بر کاهش غیر طبیعی گرده افشان ها، شناسایی راه حل ها و ایجاد ظرفیت برای مدیریت گرده افشان برای کشاورزی پایدار است.

اما بقیه ما مردم جهان نیز نقش مهمی در اینباره داریم تا آن را ایفا کنیم. به عنوان شهروند، ما باید از دولت هایمان درخواست کنیم که همکاری بین سازمان های ملی و بین المللی، موسسات و شبکه های علمی و تحقیقاتی را برای نظارت، تحقیق و ارزیابی گرده افشان ها و خدمات گرده افشانی افزایش دهند. کشاورزان می توانند به حفظ میزان فراوانی، تنوع و سلامتی گرده افشان ها کمک کنند تا مزارع دارای منابع غذایی کافی و دسترسی مستمر به گرده افشان ها تضمین شود.

در Fuenlabrada de los Montes و هر نقطه دیگری از جهان، حفاظت از گرده افشان هایی مانند زنبورها، به حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم های پر جنب و جوش کمک می کند و همچنین محصولات غذایی و معیشت را که برای آینده #ZeroHunger مهم هستند، محافظت کند. بیایید نقش مرکزی را که گرده افشان‌ها در تأمین امنیت غذا در سراسر جهان بازی می کنند، شناسایی کنیم.