چرا ایجاد بازار متشکل بیمه‌ خواهانی ندارد؟/ صنعت بیمه هم به سرنوشت صنعت خودرو دچار خواهد شد؟

اقتصاد۲۴ - ایجاد بازار متشکل بیمه ای، عنوان پرطمطراقی است که در ماه های واپسین دولت دوازدهم برای اطلاق یکی از سیاست های بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران انتخاب شده است اما از زمان رونمایی تاکنون این سیاست با واکنش سرد و منفی فعالان حوزه بیمه های بازرگانی روبرو شده است.

از روی گفته های مسئولان بیمه مرکزی اینطور پیداست که طرح ایجاد بازار متشکل بیمه ای نسخه گرته برداری شده است که مدیران دولتی بیمه کشور آن را از روی سندیکاهای پیشرو صنعت بیمه جهان نظیر لویدز لندن انجام داده اند؛ طرحی که قرار است از طریق ایجاد شفافیت در شرایط نرخ گذاری، مدیریت ریسک و تنظیم مفاد بیمه نامه های اتکایی کمک حال صنعت بیمه کشور باشد؛ صنعتی که در نتیجه تحریم های اقتصادی بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری در داخل کشور محبوس شده و نیاز دارد تا هرچه سریعتر خود را با استانداردهای روز دنیا تطبیق دهد.

اما جملاتی از این دست که بیشتر تاکیدشان بر ضرورت شکل گیری چنین بازاری است تنها یک روی سکه است و در برابر این نگاه های خوشبینانه و خوش باورانه روی دیگری هم هست که بیشتر در میان کارشناسان صنعت بیمه رواج دارد و در آن کوچکترین ردی از خیرخواهی به سختی دیده می شود.

بیمه اتکایی یعنی چه؟

برای اینکه بدانیم که فحوای کلام موافقان و مخالفان ایجاد بازار متشکل بیمه ای چیست لازم است ابتدا تعریفی حداقی از بیمه اتکایی داشته باشیم: در صنعت بیمه مرسوم است که شرکت ها ریسک بیمه های پذیرفته شده را نزد شرکت ثالث دیگری مجددا بیمه کنند تا از این طریق به صورت همزمان از منافع خود و مشتریانشان نهایت محافظت را به عمل آورند. در اصلاح رایج و عامیانه تر اما بیمه اتکایی بیشتر در رابطه با قبول ریسک های کلانی کاربرد دارد که شرکت های بیمه در ارتباط با پروژه های صنعتی و عمرانی بزرگ آن را متقبل شده اند. فرض کنید در فلان گوشه از کشور قرار است یک مرکز پالایشگاهی دایر شود؛ قطع یقین ریسک ساخت، راه اندازی و بهره برداری از چنین پروژه هایی آنقدر بالاست که یک شرکت بیمه نتواند به تنهایی همه آن را پوشش دهد و برای همین در چنین مواقعی چند شرکت بیمه در قالب بیمه های اتکایی به صورت مشترک بخشی از ریسک را متقبل می شوند.

میان این تعاریف شاید تفاوت هایی وجود داشته باشد اما در کل ماهیت بیمه های اتکایی همان بیمه مجدد بیمه نامه های صادر شده قبلی توسط یک شرکت دیگر از طریق قبول بخشی از ریسک محسوب می شود؛ براین اساس دور از ذهن نخواهد بود که اگر یک شرکت بیمه برای تضمین منافع خود و خریداران بیمه های شخص ثالث خودروی آنها را نزد یک شرکت بیمه ای دیگر به صورت اتکایی بیمه نکند.

بیشتر بخوانید: افزایش تعداد شرکت‌های بیمه؛ تقویت صنعت یا ورود به گرداب حبس‌شدگی

طرح بازار متشکل بیمه چه حرفی برای گفتن دارد

با دانستن ماهیت بیمه اتکایی و کارکردش نوبت آن است تا بدانیم حرف مدیران بیمه مرکزی در دفاع از ضرورت ایجاد بازار متشکل بیمه ای در کشور چیست؟ در این رابطه نقل قولی هست مربوط به یک ماه و نیم پیش از غلامعلی جهانگیری، معاون اتکایی بیمه مرکزی ایران که جان کلامش از این قرار است: در صورت راه‌اندازی بازار متشکل بیمه‌ای، تمامی بیمه‌گران اتکایی می‌توانند از نرخ و شرایط اعلام شده تبعیت کنند تا اختلالی در امر بیمه‌گری رخ ندهد. در این بازار خریدار و فروشنده، نرخی را با شرایط خاصی تعیین و توافق می کنند.

وی می‌افزاید: منظور از بازار متشکل فضایی است که بازیگران آن با تکیه بر اصول بیمه ای و قواعد بیمه گری، مناسب ترین نرخ و شرایط را کشف می کنند که این موضوع هیچ ربطی به تعرفه‌گذاری ندارد. بیمه مرکزی از تاسیس این بازار استقبال می کند اما هیچ نقشی را در اداره آن بر عهده نخواهد گرفت.

به گفته معاون اتکایی بیمه مرکزی ایران، بازار متشکل بیمه ای در چند فاز راه‌اندازی خواهد شد و نهادهایی نظیر سندیکای بیمه‌گران ایران در انسجام آن نقشی اساسی را بر عهده خواهند داشت و کارگزاران بیمه‌ای و شرکت‌های بیمه بازیگران اصلی این بازار خواهند بود. بیمه‌نامه‌های اشخاص، مسئولیت، درمان، زندگی و نظایر آن در بازار متشکل عرضه نمی‌شوند و فقط نرخ و شرایط بیمه‌نامه‌هایی احصا می‌شود که از حجم و ریسک بزرگی برخوردارند که کمتر از ده درصد بازار بیمه (از نظر حجم حق بیمه تولیدی) کشور را تشکیل می دهند. در بازار متشکل است مشخص می شود که تعیین نرخ گذاری و شرایط بیمه نامه ها با چه روش هایی انجام شود.

جهانگیری معتقد است: وجود بازار متشکل بیمه ای می تواند در شرایط تحریمی کمک حال صنعت بیمه کشور باشد؛ از این طریق است که می توان با تجزیه و تحلیل فنی، به نرخ و شرایط نزدیک به استانداردهای بین المللی دست پیدا کرد؛ در سایه این بازار هم بیمه‌گر موفق است و هم بیمه‌گذاران منتفع خواهند شد؛ بازار متشکل بیمه‌ای باید به گونه‌ای بومی‌سازی شود که بتواند نیازهای مشترک بیمه‌گران و بیمه‌گذاران را با بهترین کیفیت ممکن پوشش دهد. نابسامانی در نرخ و شرایط ریسک‌های متوسط به بالا از انگیزه‌های اصلی راه‌اندازی بازار متشکل بیمه‌ای است و ان‌شاء‌الله بعد از رفع تحریم‌ها، صنعت بیمه کشور به بازارهای جهانی برمی‌گردد و به همین خاطر باید استانداردهای بین‌المللی را در رفتار این بازار نهادینه کنیم تا از بازارهای جهانی عقب نمانیم. تاسیس این بازار می تواند علاوه بر کمک به رشد و شکوفایی صنعت بیمه، راه ورود بیمه گران را به بازارهای بین المللی هموارتر کند؛ این بازار منافاتی با چابک‌سازی در صنعت بیمه و تربیت نیروهای متخصص ندارد و با تاسیس آن شکاف زمانی بین صدور بیمه‌نامه و پوشش اتکایی برطرف شود؛ هیچ ریسکی نباید حتی برای چند ساعت بدون پوشش اتکایی باقی بماند و اگر این بازار نرخ و شرایط را به شکل حرفه‌ای تعیین کند، این فاصله زمانی خطرناک بین صدور و پوشش اتکایی برداشته خواهد شد.

ایراد منتقدان ایجاد بازار متشکل بیمه چیست؟

از زمان بالا گرفتن ایده تشکیل بازار بیمه متشکل اشخاص متعددی یا در نقد آن زبان به سخن گشوده اند و یا علیه آن موضع گیری کرده اند؛ مثلا سندیکای بیمه گران ایران در شورای عمومی اخیر خود تشکیل این بازار را مبهم دانست.

در ادامه چنین دیدگاه‌هایی حمیدرضا حاجی اشرفی، کارشناس و تحلیلگر ریسک‌های بیمه‌های بازرگانی به اقتصاد۲۴ می‌گوید: تشکیل بازار متشکل بیمه تنها محملی است برای به عقب برگرداندن تمام اتفاقاتی که از زمان خصوصی سازی صنعت بیمه در ایران اتفاق افتاده است. بعد از انقلاب همه شرکت‌های بیمه، دولتی شدند و این روالی بود که برای حدود ۲۵ سال ادامه داشت. با چراغ سبزی که حاکمیت در ابتدای دهه ۸۰ به فعالیت موسسات بانکی و بیمه‌ای خصوصی و غیر دولتی نشان دادند مانند بانک‌های خصوصی برای شرکت‌های بیمه خصوصی هم مجوز صادر شد.