کاهش وابستگی ایران به دلار با پیمان‌های منطقه‌ای

اقتصاد۲۴ - امروزه، فرهنگ دلاریزه شدن اقتصاد به درست یا غلط باعث شده تا افزایش قیمت ارز سریعا منجر به افزایش تورم در کالا‌ها و خدمات مورد استفاده عموم مردم شود. امری که در دوره تحریم و کاهش تولید داخلی، منجر به افزایش قیمت‌ها و رکود تورمی می‌شود و حجم سنگین نقدینگی را به بازار‌های مالی تحمیل می‌کند. در چنین شرایطی، تا زمانی که حجم نقدینگی خارج شده از سیستم بانکی، به سمت تولید هدایت نشود و از طرف دیگر بورس کارکرد خود را به درستی انجام ندهد، شاهد رشد انفجاری نرخ طلا و دلار، زمین، مسکن و خودرو به عنوان کالا‌های سرمایه‌ای خواهیم بود. اما برای گریز از این فرهنگ (دلاریزه شدن اقتصاد) چه باید کرد و اساساً قدرت‌های اقتصادی دیگر مانند چین و روسیه در مواجهه با وابستگی اقتصادشان به دلار و سلطه این ارز بر اقتصاد جهانی چه راهکاری در پیش گرفته‌اند؟ این سوالی است که در سال ۱۴۰۰ و همزمان با عقد تفاهم‌نامه همکاری ۲۵ ساله بین ایران و چین، پیش روی اقتصاد ایران قرار دارد.

حسین محمودی اصل، کارشناس ارشد اقتصادی در این باره معتقد است: میزان سلطه هر ارزی بر نظام‌های اقتصادی دیگر کشورها، بر پایه قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی پشتوانه آن ارز است. یعنی مجموعه‌ای از آیتم‌ها کنار هم قرار می‌گیرد و باعث می‌شود قدرت نفوذ ارز یک کشور بر سایر اقتصاد‌ها شکل بگیرد.

وی با ذکثر مثالی گفت: برای مثال، در حال حاضر، ارز یوآن چین با وجود سهم چین از اقتصاد جهان، اما نفوذ متناسبی ندارد و دلیل آن هم به همین مفهوم نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی در مقابل دیگر اقتصاد‌ها بازمی‌گردد.

محمودی اصل در خصوص توسعه سبد ارزی ایران اظهار کرد: با توجه به اینکه آمریکا نفوذ زیادی در اکثر کشور‌های جهان دارد، حتی اگر یورو هم به تنوع سبد ارزی در مبادلات ایران اضافه شود، همانطور که در موضوع برجام دیدیم که اروپایی‌ها هماهنگ با آمریکایی‌ها عمل کردند و حتی چینی‌ها هم پس از تحریم در خرید نفت ایران همکاری مناسبی نداشتند و همین باعث شد ما افت شدید فروش نفت را داشته باشیم، این موضوع کماکان مبتلابه توسعه روابط خارجی و دیپلماسی اقتصادی ایران است.

کشور‌های زیادی به دنبال جایگزینی دلار هستند

این کارشناس اقتصادی اذعان کرد: این واقعیتی است که ما باید آن را لحاظ کنیم. اگر سبد ارزی کشور تغییر کند به هرحال، تغییر این رویه باید در مبادلات ما خود را نشان دهد. یعنی اگر ما با چین ۱۹ میلیارد مبادلات داشته باشیم باید متناسب با آن در سبد ارزی ما یوآن باشد. البته تحریم‌ها باعث شده هم اکنون هم با اینکه در کشور‌های مختلف پول داریم، ولی اجازه استفاده از آن‌ها نداشته باشیم.

وی ادامه داد: مهم‌تر از تشکیل سبد ارزی این است که پیمان‌های منطقه‌ای و مبادلات پولی چندجانبه را با کشور‌هایی که مبادلات اقتصادی داریم و در حجمی که ما صادرات داریم جایگزین کنیم. از این طریق، ما می‌توانیم بر اساس آن با ارز کشور‌های طرف قرارداد، مبادله کنیم و حداقل صرفاً برای مابه‌التفاوت آن ارز‌های واسطه‌ای مثل دلار و یورو استفاده کنیم.

محمودی اصل خاطرنشان کرد: البته کشور‌های مختلف در تلاش هستند که میزان وابستگی خود را نسبت به دلار کاهش دهند. مثل چین و روسیه که درصدد جایگزینی ذخایر دلاری با ذخایر طلا هستند. اما چالشی که آن‌ها دارند این است که اگر این کشور‌ها بخواهند ذخایر خود را به طلا تبدیل کنند، طبیعی است که این حجم از طلا برای‌شان موجود نیست. بنابراین، قیمت طلا نیز چندین برابر می‌شود؛ لذا باید این چنین کاری هم به آرامی انجام شود و حتی دهه‌ها این کار طول بکشد.

این کارشناس اقتصادی افزود: برای مثال، بیش از ۶۰ درصد از ذخایر چین دلار است؛ بنابراین این کشور باید به صورت معقولانه و در میان‌مدت و بلندمدت راهکاری در این باره بیاندیشد.

محمودی اصل در ادامه گفت: شما می‌بنید که چالش‌های این کار در حال حاضر حتی برای قدرت اقتصادی، چون چین هم دشوار است. همانطور که گروه بریکس که از کشور‌های برزیل، هند، روسیه، آفریقای جنوبی و چین تشکیل شده است دنبال این بود که ارز مشترکی را تاسیس کنند، ولی نفوذ و قدرت آمریکا اجازه این کار را نداد.

پیمان‌های پولی و منطقه‌ای، راهکار تنوع سبد ارزی

این کارشنای اقتصادی تصریح کرد: به نظر من، پیمان‌های پولی و منطقه‌ای و افزایش صادرات و ایجاد ارزش افزوده در صادرات مواد معدنی و مواد پتروشیمی می‌تواند منابع ارزی ما را افزایش دهد و با یک تنوع سبد ارزی، معادل آن ما بتوانیم با کشور‌های منطقه و مخصوصاً اوراسیا که بستر مناسبی برای توسعه اقتصادی ایران است، مبادلات بیشتری داشته باشیم.

وی افزود: در کل این اتفاقات و کاهش تاثیر دلار بر اقتصاد در کوتاه مدت اتفاق نمی‌افتد و این امر نیاز به برنامه بلندمدت دارد چرا که همین الان هم که پایه بسیاری از معاملات ما بر یورو است و وقتی می‌خواهیم در کشوری مبادله کنیم خود قیمت یورو هم بر اساس قیمت ایندکس دلار تعیین می‌شود.

محمودی اصل در پایان گفت: بنابراین، مبادلات مستقیم منطقه‌ای و پایاپای بر اساس پیمان‌های پولی دو و چند جانبه راهکار مناسب‌تری است. ضمن آنکه باید سبد ارزی خود را تغییر دهیم و این امر متناسب با منابع صادراتی و وارداتی مان از کشور مبدا و مقصد انجام شود.