تاریخ انتشار: ۰۸:۲۵ - ۲۹ اسفند ۱۳۹۹
اقتصاد ۲۴ گزارش می‌دهد:

ملی شدن نفت به مثابه یک مسابقه دوی امدادی

تلاش برای ملی کردن نفت مانند یک مسابقه دوی امدادی ۴ در ۱۰۰ بود که از زمان پهلوی اول آغاز شد، با دکتر مصدق ادامه پیدا کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۲ به نتیجه رسید. مرحوم مصدق یکی از دوندگان این مسابقه دوی امدادی بود، اما این گونه نبود که او تنها دونده این مسابقه باشد. البته در این رقابت نفس‌گیر نقشی مهم و موثر داشت.

ملی شدن نفت

اقتصاد۲۴ - مهدی الیاسی:  ۲۹ اسفند، سالروز ملی شدن صنعت نفت، مناسبتی است که به بحث‌ها، جدل‌ها و پرسش‌هایی جدی در حوزه تاریخ اقتصاد و اقتصاد سیاسی ایران، دامن می‌زند. پرسش‌هایی از این دست که آیا دکتر مصدق نفت را ملی کرد یا دولتی؟ آیا ملی شدن نفت ضرورت داشت؟ آیا مصدق نمی‌توانست به یک توافق مرضی الطرفین و برد/برد با آمریکا و انگلستان دست پیدا کند؟ آیا ملی شدن نفت یک خواست اجتماعی و ملی در ایران بود؟ آیا مرحوم مصدق شیوه و راهبرد درستی را برای ملی کردن نفت انتخاب کرد؟ نقش محمدرضا پهلوی در این ماجرا چه بود؟ ملی شدن نفت به عنوان یک مطالبه عمومی از چه زمانی در ایران شکل گرفت؟ آیا دولتی شدن نفت، اقتصاد ایران را دولتی کرد؟

این پرسش‌ها و پرسش‌هایی از این دست هر ساله در ۲۹ اسفند و سالروز ملی شدن صنعت نفت در فضای رسانه‌ای کشور و افکار عمومی مطرح و به شکل‌گیری فضای جدل‌ و چالش منتهی می‌شود.
 
در این خصوص توجه به چند نکته شایان توجه است:
 
اگر چه نزدیک به هفتاد سال از سالروز ملی شدن نفت می‌گذرد اما این موضوع هنوز به تاریخ نپیوسته است. یعنی موافقان و مخالفان دکتر مصدق به مسئله به عنوان یک سوژه تاریخی نگاه نمی‌کنند بلکه موضوع، همچنان برای آنها امری سیاسی است و نتیجه بحث را در میزان مقبولیت و حقانیت جریان سیاسی‌شان در حال حاضر، موثر می‌دانند. در نتیجه نمی‌توانند بدون حب و بغض و بدون جهت‌گیری و با نگاه بی‌طرفانه و تاریخی با موضوع، مواجه شوند و آن را مورد واکاوی قرار دهند.
 
خواست و مطالبه تغییر در وضعیت قرارداد نفتی، با از گذشت چند سال از امضای قرارداد دارسی در میان ایرانیان شکل گرفت. به دلایل عدیده‌ای که ریشه در متن قرارداد دارسی داشت، ایرانیان و دولت‌مردان ایرانی دل خوشی از قرارداد دارسی نداشتند و آن را قراردادی به زیان ایران می‌دانستند. نحوه رفتار مزورانه و متکبرانه انگلیسی‌ها در اجرای همان قرارداد یک‌طرفه و نحوه پرداخت سهم ایران به گونه‌ای بود که نارضایتی عمیقی را شکل داده بود. رضا شاه در سال 1312 با پاره کردن قرارداد دارسی برای نخستین بار به صورت جدی و عملی اعتراض ایران به قرارداد دارسی را نشان داد. نتیجه آن اعتراض، یک توافق نفتی جدید بود که سهم و میزان مبلغ دریافتی ایران را افزایش داد و قرارداد شفاف‌تری منعقد شد. رضا شاه برای اجرای برنامه‌های نوسازی ایران و همچنین ایجاد ارتش مدرن به پول و منابع مالی احتیاج داشت و قرارداد جدید نفتی تا حدودی به این هدف کمک کرد. اگر چه وی پس از پاره کردن قرارداد دارسی به دنبال قراردادی بهتر از قرارداد 1933 بود اما در آن شرایط موفق به عقد قراردادی بهتر نشد اما گامی به جلو برداشت.

اقدامات دکتر محمد مصدق در ملی کردن نفت نیز گامی دیگر در مسیر تلاش ایرانیان برای احقاق حق حاکمیت ایران بر نفت و بهبود قراردادهای نفتی بود. کما این که محمدرضا پهلوی نیز پشتیبان این ایده بود و اساسا ماموریت دولت دکتر مصدق را ملی کردن نفت می‌دانست. نهضت ملی شدن نفت یک گام بزرگ در چارچوب تلاشی بود که تحقق کامل آن چند دهه به درازا انجامید. پس از دولت دکتر مصدق نیز تلاش‌ها با شیوه‌هایی دیپلماتیک ادامه پیدا کرد و سرانجام در سال 1352 به نتیجه رسید و عملا حق ایران بر فرایند اکتشاف، استخراج و فروش نفت تحقق پیدا کرد.
 
در واقع در مسئله ملی شدن نفت، اختلافی استراتژیک و راهبردی میان پهلوی دوم و مصدق وجود نداشت. اختلاف میان شاه و مصدق در واقع اختلاف در نحوه تحقق ملی کردن نفت بود. مصدق با جنبشی توده‌ای و خیابانی  به دنبال ملی کردن نفت بود و محمدرضا پهلوی با شیوه‌‌ای دیپلماتیک و استفاده از ابزارها و بازی‌های سیاست خارجی همان هدف را پیگیری کرد و سرانجام در سال‌های ابتدایی دهه پنجاه، این مطالبه ملی، به نتیجه رسید.
 
تلاش برای ملی کردن نفت مانند یک مسابقه دوی امدادی ۴ در ۱۰۰ بود که از زمان پهلوی اول آغاز شد، با دکتر مصدق ادامه پیدا کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۲ به نتیجه رسید. مرحوم مصدق یکی از دوندگان این مسابقه دوی امدادی بود، اما این گونه نبود که او تنها دونده این مسابقه باشد. البته در این رقابت نفس‌گیر نقشی مهم و موثر داشت.
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

قیمت پسته، تخمه، آجیل و خشکبار + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت انواع دوربین‌های عکاسی + جدول

قیمت تبلت اپل امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز سه‌شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

جزییات تازه از تعطیلی مدارس و ادارات تهران در روز چهارشنبه ۸ اسفند

تعطیلی گسترده مدارس و ادارات استان‌های کشور در روز سه‌شنبه ۷ اسفند

عکس/ روحانی افغان: افغان‌ها در ایران حق مالکیت دارند!

عکس/ شباهت شوکه کننده امین حیایی به مادرش

قیمت دلار و یورو امروز سه‌شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ استایل متفاوت مازیار لرستانی و خسرو شکیبایی ۳۳ سال پیش با اکسسوری و عینک لاکچری

اینفوگرافی/ تنها ۴ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس حامی استیضاح همتی

عکس/ نقشه با جزییات ایران ۲۷۸ سال پیش در زمان سلسله افشاری

عکس/ لامبورگینی میورا ۵۳ سال پیش در خیابان فردوسی تهران

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

کنترل کلسترول با مصرف این نوشیدنی پرطرفدار ایرانی

جایزه تمشک طلایی به این سریال صداوسیما رسید!

عاملان انفجار ساختمان بنیاد، اتباع بودند

عکس/جمله عجیب عراقچی درباره مذاکره با آمریکا سوژه شد

اعلام وضع هوای تهران در روز چهارشنبه ۸ اسفند

پزشکیان: دولت چهاردهم عمیقا باور دارد که توسعه پایدار فقط در وضعیت صلح و آرامش ممکن است

شرایط پیش‌فروش مرحله دوم سکه اعلام شد

تصویب نقشه جامع دفاعی امنیتی ایران

توضیح استقلال درباره وضعیت مذاکره با ماتزاری؛ پیام‌هایی که دردسرساز شدند!

خانواده‌ای در زعفرانیه ۳۴۴ میلیون تومان قبض گاز دریافت کرد

ممنوعیت ازدواج مهاجران فاقد مدرک

تک و پاتک رسایی و قالیباف در جلسه علنی

تعداد تماشاگران دربی مشخص شد

اعتراض جامعه صنفی تهیه کنندگان سینما به توقیف تاسیان

یاوه گویی جدید نتانیاهو علیه ایران

هاشمی‌نسب قید حضور در استقلال را زد!

بررسی بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۴ کل کشور به پایان رسید

عکس/ تجلیل از پیشکسوتان ورزشی خراسان رضوی

مدارس و ادارات این استان‌ها فردا (۸ اسفند) تعطیل شد/ اسامی در حال تکمیل است

مرد دندان‌پزشک چطور پسر ۲۹ ساله‌اش را به قتل رساند؟

وزارت بهداشت هشدار داد

پیش بینی بورس فردا چهارشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۳

طرز تهیه حلوای به؛ حلوای خوشمزه و سنتی گیلانی

دستگیری زوج سارق در ماه عسل

ادعای قاتل دو زن مسافرکش: از زن‌ها کینه به دل داشتم

طرز تهیه مرغ لبویی؛ مرغ خوشرنگ و خوشمزه

گره گشایی تجاری از مسیر چابهار

اینفوگرافی/ ۱۰ شغل پردرآمد آینده که جهان را تسخیر می‌کند

زمان جدید دور دوم پیش فروش سکه+شرایط

معرفی هواپیمای نظامی سی-۲۷جی اسپارتان

عکس/ نمایی بی نظیر از حرم امام رضا ۶۳ سال پیش از فراز آسمان

عکس/ ساختمان موج؛ نمادی از معماری فرانسه در شهرک اکباتان

معرفی جاذبه های گردشگری برج میلاد تهران

لاوروف: به همکاری با ایران ادامه می‌دهیم

اینفوگرافی/ رکورد دو ساله تورم خوراکی‌ها شکست

با بیماری جنون دزدی بیشتر آشنا شوید

روش محاسبه حقوق کارگران ۱۴۰۴ تغییر کرد

عکس/ زیبایی خیره کننده یک روز برفی در دالاهوی کرمانشاه

عجیب‌ترین خواص ازگیل که باید بدانید

استقلال وکلا؛ سنگ بنایی که عدالت را زنده نگه می‌دارد

درخواست افزایش قیمت خودرو روی میز شورای رقابت

مرگ ۱۵ نفر بر اثر مسمومیت با الکل در آذربایجان

ارزش سهام عدالت امروز ۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ تیپ گنگ شهرام صولتی ۵۳ سال پیش در پارک ملت

بازگشت امید عالیشاه به تمرین پرسپولیس

سال ۱۴۰۴ چند روز تعطیلی داریم؟ + عکس و جزییات

عکس/ ژست صمیمی عمو پورنگ و نعیمه نظام دوست با سفیر ژاپن

عکس/ اتوبوس‌های برقی زاکانی دود می‌کند

لاوروف و عراقچی دیدار کردند

کسری ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی در بودجه ۱۴۰۴/ تورم بالا و دخل و خرج دولت از موانع اصلاح بودجه!