قدرت‌گیری طالبان در افغانستان و افول قدرت منطقه‌ای هند

اقتصاد ۲۴-تحلیلگران بازگشت طالبان به قدرت را یک شکست دیپلماتیک بزرگ برای هند می‌دانند که روابط نزدیکی با دولت پیشین افغانستان داشت.

فرار اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان که دهلی‌نو روابط دوستانه‌ای با او داشت و سقوط ناگهانی دولت مورد حمایت غرب در کابل در ۱۵ اوت (۲۴ اسد/مرداد) که خروج سریع و بی‌سابقه دیپلمات‌ها و امدادگران خارجی را در پی داشت، باعث گردید که هند به «متضررترین» بازیگر منطقه‌ای تحولات افغانستان تبدیل شود.

در پی این تحولات، هند نیز مانند بسیاری از کشور‌ها مجبور شد اتباعش را از افغانستان خارج کند و بر این اساس، دهلی نو در چهارچوب عملیات «دیوی شاکتی» بیش از ۸۰۰ نفر را از افغانستان تخلیه کرد. این عملیات همچنان بصورت محدود ادامه دارد.

سرمایه‌گذاری هند در افغانستان

دهلی نو ۳ میلیارد دلار در پروژه‌های عمرانی افغانستان سرمایه‌گذاری کرده بود و بورسیه تحصیلی به دانشجویان افغان ارائه می‌داد.

هند همچنین با کمک به احداث ساختمان پارلمان افغانستان آنهم با بودجه‌ای ۹۰ میلیون دلاری، توانسته بود جایگاه خوبی در این کشور ۳۸ میلیون نفری برای خود ایجاد کند.

گستردگی سرمایه‌گذاری‌های هند در افغانستان تا به آنجا بود که سال گذشته سوبرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند در جریان کنفرانس بین‌المللی افغانستان اعلام کرد که هیچ بخشی در این کشور دیده نمی‌شود که با برنامۀ «۴۰۰ پروژه» که هند آن را در ۳۴ استان افغانستان به اجرا گذاشته، «دست نخورده» باقی مانده باشد.

علاوه بر این سطح از سرمایه‌گذاری، تجارت دو جانبه دو کشور نیز طی سال‌ها به میزان قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰میلادی به ۱.۵ میلیارد دلار رسیده بود.

هند که طالبان را جنگجویانی می‌دید که به نیابت از پاکستان در میدان هستند، همواره روابط نزدیکی با ائتلاف شمال داشت که توانسته بودند در سال ۲۰۰۱ میلادی با کمک نیرو‌های ناتو به رهبری آمریکا، حکومت طالبان یا همان «امارت اسلامی افغانستان» را شکست دهند.

بیشتر بخوانید: توجه سرمایه گذاران به استارتاپ‌های هندی

اما اکنون به گفته مایکل کوگلمن، معاون برنامۀ آسیا در مرکز ویلسون، مستقر در ایالات متحده «هند از نزدیکترین شریک منطقه‌ای کابل به یکی از محروم‌ترین بازیگران منطقه در تحولات اخیر افغانستان تبدیل شده است.»

هاپیمون جاکوب، از دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو نیز با اشاره به نقش مثبت هند در تحولات بیست سال گذشته افغانستان می‌گوید: «به نظر من هند از صحنه بازی در افغانستان خارج شده است.» به گفته او در افغانستان تقریبا دیگر چیزی به نام «دیپلماسی هند» وجود ندارد.

برای ارتباط با طالبان دیر شده است

تحلیلگران همچنین با اشاره به دیدار مقامات هندی با نمایندگان طالبان در قطر در ماه ژوئن می‌گویند که این ملاقات بسیار دیر انجام شده و احتمالا نمی‌تواند باعث تامین منافع دهلی نو در خاک افغانستان شود.
طالبان از سال ۲۰۱۳ میلادی در دوحه، پایتخت قطر دفتر سیاسی دارد.

از نظر کوگلمن، در حال حاضر دو عامل مهم بر ضد دهلی نو است: «اولین عامل، عدم تمایل هند برای برقراری ارتباط با طالبان تا آخرین دقایق بوده و عامل دوم، به نتیجه نرسیدن تلاش‌های هند در پروسه آشتی ملی در افغانستان آنهم به دلیل روابط نزدیک طالبان با پاکستان.»

به نظر مایکل کوگلمن، اولین عامل باعث پایان نفوذ هند در افغانستان شده و عامل دوم، دهلی نو را در یک موقعیت ژئوپئلیتیکی نامطلوب قرار داده است.

او می‌افزاید: «افغانستان اکنون دارای یک دولت حامی پاکستان است و این شرایط به پاکستان همچنین دیگر رقیب اصلی هند یعنی چین فرصت می‌دهد تا نقش بیشتری در این کشور ایفا کنند.»

وضعیت جدید، خطرات امنیتی بیشتری نیز برای هند بوجود می‌آورد، زیرا تسلط طالبان بر افغانستان، موقعیت همۀ شبه‌نظامیان در منطقه از جمله گروه‌های تروریستی ضد هند را تقویت می‌کند.

چه باید کرد؟

طالبان در اولین دورۀ حکومتداری یعنی در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی با انزوای بین‌المللی روبرو شد و تنها سه کشور پاکستان، عربستان سعودی و امارات عربی متحده آن را به رسمیت شناختند.

اما به نظر می‌رسد که این بار اوضاع متفاوت است؛ زیرا قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین، روسیه و ایران اعلام کرده‌اند که ممکن است با طالبان برای تأمین منافع خود همکاری کنند.

اگرچه برخی سیاستمداران هند پیشنهاد داده‌اند که چنانچه طالبان به عنوان یک «دولت مسئول» عمل کند، بهتر است که دهلی نو با آن‌ها روابط دیپلماتیک داشته باشد، اما برخی دیگر از جمله گوتام موخوپادایا، سفیر پیشین هند در افغانستان می‌گویند که اوضاع در افغانستان همچنان در حال تغییر و تحول است و به ثبات نرسیده؛ و در این شرایط، بهتر است که «منتظر ماند و تماشا کرد».

به نظر مایکل کوگلمن، معاون برنامۀ آسیا در مرکز ویلسون مستقر در ایالات متحده، تنها گزینه پیش‌روی هند در حال حاضر برقراری ارتباط با طالبان است «هرچقدر هم که این انتخاب نامطلوب باشد».

او می‌گوید: «دهلی نو می‌تواند دست‌کم با ایجاد روابط غیررسمی با طالبان، موقعیت خود را بهتر کند تا اطمینان حاصل شود که دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های این کشور در افغانستان به خطر نمی‌افتد.»

یورونیوز