ابعاد مالی و دریافتی‌های کشور‌های رابط از پناهجویان/ کدام کشور‌ها از بحران پناهجویی سود می‌برند؟

اقتصاد ۲۴-میرا قربانی فر- اروپا یک بار دیگر در یک دهه اخیر با دلهره مضاعف و نگران‌تر از پیش به آسیا چشم دوخته است. مساله افغانستان فارغ از همه بحران‌هایی که با به قدرت رسیدن طالبان می‌تواند برای جهان غرب به همراه داشته باشد، اما برای اروپا یادآور خاطره تلخی است که به یکی از بزرگ‌ترین بحران هایش تبدیل شد و حتی تاثیر مستقیمی بر سیاست داخلی بسیاری از کشور‌ها گذاشت، بحران پناهجویان در سال ۲۰۱۵!

بحرانی که در نهایت حتی منجر به قدرت گرفتن برخی احزاب دست راستی در تعدادی از کشور‌های اروپا نیز شد.

ماجرای بحران پناهجویی سال ۲۰۱۵ چه بود؟

طبق آمار سازمان ملل، تعداد مهاجران از ١٧٣ میلیون نفر در سال ٢٠٠٠، به ٢٤٤ میلیون نفر در سال ٢٠١٥ رسید که این رقم بعد از جنگ جهانی دوم، بی‌سابقه بود. در حقیقت در سا ۲۰۱۵ از هر ٢٨ انسان، یک نفر مهاجر بود.

طبق گزارش کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، در این سال حدود ٦٥ میلیون انسان به علت جنگ و آزار و شکنجه از موطن خود آواره شدند که در حقیقت از هر ١١٣ نفر یک نفر آواره شده است.

طبق بررسی‌های سازمان‌های جهانی، آمار بی‌‎جاشدگان در سال ٢٠١٥ با جمعیت سه کشور کانادا، استرالیا و نیوزلند برابری می‌کند که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی ایجاد‌شده در عرصه جهانی است و این تعداد، در حقیقت به اندازه جمعیت بیست‌ویکمین کشور جهان از نظر جمعیت است.

جلوه بحران در مدیترانه

بحران مهاجرتی سال ۲۰۱۵ اروپا با افزایش تعداد پناهنده و مهاجران اقتصادی، از مناطقی، چون خاورمیانه، خصوص سوریه آفریقا و حتی اروپای شرقی به اوج رسید. این پناهجویان بیشتر از طریق دریای مدیترانه و اروپای جنوب شرقی به اتحادیه اروپا رفتند. به گفته کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان، تا پایان آگوست۲۰۱۵، ۷۰٪ پناهندگان از سوریه، افغانستان و اریتره بوده‌اند.

اصطلاح سیاسی بحران مهاجرتی پناهجویان، اما در آوریل ۲۰۱۵ و هنگامی که پنج قایق حامل دو هزار پناهجو به اروپا در دریای مدیترانه غرق و بیش از ۱۲۰۰ نفر کشته شدند، فراگیر شد.

مساله در اروپا، اما تنها حرکت پناهجویان و آوارگان جنگ سوریه و هزینه‌های بسیار آن برای کشور‌های اروپایی نبود، بلکه تغییر بافت فرهنگی نیز از دیگر بحران‌های این کشور‌ها محسوب می‌شد.

بسیاری از کشور‌های اروپایی از جمله اتریش در کنار احزاب دست راست اروپا مثل حزب لوپن در فرانسه معتقد بودند این پناهجویان در حالی از کشور خود گریخته اند که هیچ احترامی برای آزادی‌ها و بنیان‌های فرهنگی کشور مبدا قائل نیستند و در نهایت نیز نمی‌توانند در کشور‌های مقصد خود را پیدا کنند.

سال ۲۰۱۸، کابوس دوباره پناهجویان برای اروپا

بحران پناهجویی سال ۲۰۱۵ اروپا، اما به شکل عجیبی سه سال بعد نیز تکرار شد. در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۸، ششصد پناهجوی سرگردان در آب‌های مدیترانه که پذیرش آن‌ها باعث اختلاف رهبران اروپا شده بود، به ساحل اسپانیا رسیدند. این گروه حدود ۲ هفته در دریا سرگردان بودند. در ادامه این سرگردانی بود که دو قایق دیگر به آنان اضافه شد و مهاجران بیشتری را به ساحل آورد.

بیشتر بخوانید: ده‌ها مهاجر در راه رسیدن به جزایر قناری اسپانیا ناپدید شدند

ایتالیا در همان زمان این پناهجویان را از سواحل خود دور کرده بود، اما اسپانیا به پیشنهاد فرانسه در نهایت تعدادی از ۶۲۹ مسافر کشتی آکواریوس را پذیرفت. فرانسه نیز قبول کرد تا شماری از این پناهجویان را در خاکش پذیرا شود. سرنوشت مسافران این کشتی، به بحرانی دیپلماتیک میان ایتالیا و فرانسه تبدیل شده بود و شاید جالب باشد بدانید ریشه اولین اختلافات در روز‌های اول انتشار کرونا که بین فرانسه و ایتالیا رخ داد بر سر همین جدال قدیمی در سال ۲۰۱۸ بود.

پناهجویان ابزار سیاسی در دست دولت‌ها

برای اروپا و کشور‌های این قاره سبز، پناهجویان در یک دهه اخیر به بحرانی تبدیل شده اند که گاه بیش از به قدرت رسیدن گروهی تروریستی در افغانستان باعث نگرانی آن‌ها می‌شود. نگرانی که بسیاری، اما مسولیت آن را بر عهده خود همین کشور‌ها می‌دانند. نتیجه رفتار کشورهایی، چون فرانسه، انگلستان، اسپانیا و حتی ایتالیا در طول حداقل ۲۰۰ سال گذشته، انگار با آوارگی مردمی پیوند خورده که در بازگشت مستقیم به سراغ همین سرزمین‌ها خواهند رفت.

روش‌های اروپا نیز در این سال‌ها ساختن سد‌های از کشور‌ها درمقابل موج پناهجویان بوده است. در یک دهه اخیر یکی از اصلی‌ترین کشور‌ها که از این موضوع منفعت‌های مالی و سیاسی برده است، ترکیه است. فارغ از کمک‌های مالی که این کشور دریافت کرده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، در بیشتر جدل‌های سیاسی رخ داده بین ترکیه و اروپا، این کشور از پناهجویان به عنوان اهرم فشار به اروپا استفاده کرده است. در مواردی هم، چون اختلافات سال ۲۰۲۰ در یک اقدام عجیب دست به بازکردن مرز به صورت یک طرفه زد که منجر به آوارگی و آسیب به هزاران پناهجو شد.

ایجاد دیوار خاکی برای مقابله با ورود پناهجویان به اروپا

یکی دیگر از این کشور‌های واسط یونان است و اخیرا اروپا تلاش می‌کند از کشورهایی، چون، لیتوانی، صربستان و بوسنی و هرزگوین نیز به عنوان دیوار‌های جغرافیایی برای ممانعت از حضور و حرکت پناهجویان به سوی غرب اروپا استفاده کند.

در مرداد ماه سال جاری (آگوست ۲۰۲۱) مقام‌های اتحادیه اروپا به لیتوانی قول میلیون‌ها یورو کمک برای رویارویی با بحران پناهندگان و پناهجویان دادند که این کشور به بلاروس به رهبری الکساندر لوکاشنکو در همسایگی خود نسبت می‌دهد.

یلوا یوهانسون کمیسیونر امور داخلی اتحادیه اروپا که یک روز پس از ورود ۲۸۷ پناهجو از بلاروس به خاک اتحادیه اروپا، به لیتوانی سفر کرده بود نیز در همان زمان گفت که: ما باید نشان دهیم که دسترسی آزاد به سرزمین اتحادیه اروپا وجود ندارد و لیتوانی، اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو شنگن باید از دسترسی غیرقانونی به این منطقه جلوگیری کنند.

ترکیه رکورددار گرفتن کمک مالی پناهجویی

این کمک‌های مالی در حالی پرداخت می‌شود که دولت‌هایی هم، چون صربستان و ترکیه و یونان هیچ گاه از ارقامی که بابت نگهداری و جلوگیری از ورود پناهجویان به آنان پرداخت شده است، آمار دقیقی ارائه نداده‌اند.

بیشتر بخوانید: رکورد عبور روزانه پناهجویان از کانال مانش شکست

برای مثال در خرداد ماه سال جاری رهبران اتحادیه اروپا یک پرداخت سه میلیارد یورویی به ترکیه را طی سه سال آتی برای کمک به مهاجران سوری تصویب کردند. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان با تائید این خبر در همان زمان گفت که گفت که توافق پرداخت ۳میلیارد یوروی تکمیلی به ترکیه، علاوه بر پرداخت کمک‌های مشابه به اردن و لبنان، دو میزبان بزرگ میلیون‌های آواره جنگ داخلی سوریه صورت می‌گیرد. به گفته خانم مرکل، بازوی اجرایی اتحادیه اروپا این پروژه را تعریف کرده و به‌زودی اجرایی خواهد شد.

پناهجویان ابزاری برای بازی‌های سیاسی پشت پرده

در عین حال که کمک‌های مالی به سوی ترکیه برای نگهداری پناهجویان سرازیر می‌شود، اتحادیه اروپا و بسیاری از سازمان‌های مدافع حقوق پناهجویان، ترکیه را به استفاده ابزاری از پناهجویان برای اعمال فشار بر اروپا متهم می‌کنند. بروکسل در سال ۲۰۱۹ نیز تلاش کرده بود تا با کمک ۶ میلیارد یورویی، پیشنهاد تسریع روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و آزادی سفر شهروندان ترکیه، دولت اردوغان را به نگهداری پناهجویان پرشمار در مرز‌های این کشور تشویق کند.

این در حالی است که در تیرماه سال جاری نیز رسانه ترکیه‌ای «دیلی صباح» نیز خبر داد که سران اتحادیه اروپا در نشست اخیر خود از رایزنی جهت تخصیص کمک مالی ۳.۵ میلیارد یورویی به ترکیه به منظور نگهداری از حدود ۴ میلیون پناهنده ساکن در این کشور خبر داده اند.

کمک‌های بشردوستانه و بازی با کارت پناهجویان

بر اساس این گزارش هم چنین اتحادیه اروپا قرار است در صورت تصویب کمک مالی مذکور، در مجموع رقمی حدود ۵.۷۷ میلیارد یورو به کشور‌های ترکیه، اردن، لبنان و سوریه در راستای کمک‌های بشر دوستانه و همچنین جلوگیری از روانه شدن سیل عظیم مهاجران سوری به سمت مرز‌های اتحادیه اروپا تخصیص دهد.

دولت ترکیه می‌گوید که این کشور در حال حاضر پذیرای بیش از ۴ میلیون پناهنده سوری بوده و تاکنون بیش از ۴۰ میلیارد یورو صرف هزینه‌های مربوط به نگهداری این تعداد پناهجو کرده است.

بیشتر بخوانید: سازمان ملل خواستار توقف استرداد پناهجویان به افغانستان شد

اگر به جستجو در ارقام ادامه دهیم متوجه می‌شویم در سال ۲۰۲۰ نیز اتحادیه اروپا اعلام کرده که به دلیل شیوع کرونا ۴۸۵ میلیون یورو دیگر را برای بهبود وضعیت پناهجویان در ترکیه اختصاص خواهد داد. در اوایل سال ۲۰۲۰ نیز اتحادیه اروپا برای حمایت از پناهجویان شش میلیارد یورو دیگر به ترکیه کمک کرده بود.

به نظر می‌رسد به طور میانگین و حداقل پس از سال ۲۰۱۵، سالیانه بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد یورو کمک از سوی اتحادیه اروپا برای نگهداری پناهجویان در اختیار ترکیه قرار می‌گرفته است. حال می‌توان تصور کرد که با تلاش‌های سران اتحادیه اروپا برای جلوگیری از ورود پناهجویان جدید این کمک‌ها به ترکیه چقدر ممکن است افزایش یابد و البته باید توجه کرد که چه تعداد کشور نیز به این لیست برای جلوگیری از ورود پناهجویان به اروپا اضافه خواهند شد.

پناهجو‌ها در کشور‌های اروپایی چقدر دریافت می‌کنند؟

مساله دیگر در اتحادیه اروپا، به خصوص پس از بحران اقتصادی فراگیر سال‌های اخیر و بحران کرونا در دو سال اخیر حقوق مستقیم و هر چند ناچیزی است که در اختیار پناهجویان قرار می‌دهد. هر چند در کشور‌های مختلف این ارقام با هم تفاوت دارد، اما به نظر می‌رسد بسیاری از کشور‌های اروپا می‌خواهند از افزایش این ارقام و هزینه‌ها کم کنند. برخی از پرداختی‌ها تا پیش از همه گیری ویروس کرونا به پناهجویان در کشور‌های مختف به شرح زیر گزارش شده است.
آلمان
در آلمان برای هر پناهجو ۳۵۴ یورو در ماه در نظر گرفته شده است. به این ترتیب پناهجویان از شهروندان آلمانی که حداقل کمک بیکاری (هارتس فیر) دریافت می‌کنند، ۷۰ یورو کمتر می‌گیرند.
ایتالیا
در این کشور باید تا زمان تصمیم گیری راجع به تقاضای پناهندگی، آوارگان را اسکان دهد. به آن‌ها در این دوره زمانی مواد خوراکی، لوازم بهداشتی و لباس تعلق می‌گیرد. پناهجویانی که بیکار هستند، ۷۵ یورو در ماه دریافت می‌کنند.
سوئد
هر فرد مجرد حدود ۷۰ یورو در ماه جیب خرج دریافت می‌کنند، در قبال هر طفل ۵۵ یورو به این مبلغ اضافه می‌شود.
فرانسه
از سال ۲۰۱۵ هر پناهجو ۲۰۴ یورو در ماه دریافت می‌کند. هر فرد دیگری که جزو خانواده پناهجو است، ۱۰۲ یوروی دیگر برای تامین هزینه‌های زندگی اش دریافت می‌کند.
بریتانیا
پناهجویان در بریتانیا نمی‌توانند راجع به محل زندگی شان تصمیم بگیرند. به آن‌ها یک سرپناه اختصاص می‌یابد و هر فرد برای خوراک، لباس و لوازم بهداشتی ۱۷۰ یورو در ماه دریافت می‌کند.
اسپانیا
در اسپانیا پذیرش و ادغام پناهجویان به سه مرحله تقسیم شده است. هر کدام از این مراحل شش ماه به طول می‌انجامد. در مرحله نخست پناهجویان در سرپناه دسته جمعی آوارگان زندگی می‌کنند و غذا دریافت می‌کنند. آن‌ها در این مرحله ماهانه حدود ۵۰ یورو دریافت می‌کنند. برای هر کودک، ۱۹ یوروی دیگر به آن اضافه می‌شوددر مرحله دوم پناهجویان در خانه‌های یا آپارتمان‌های خصوصی زندگی می‌کنند. هزینه کرایه را دولت برعهده می‌گیرد و با توجه به این که ازدواج کرده اند یا نه و یا چند طفل دارند، بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ یورو دریافت می‌کنند. در مرحله سوم پناهجویان اجازه کار دارند و فقط در شرایط بسیار استثنایی می‌توانند از کمک‌های اجتماعی بهره‌مند شوند.
اتریش
در این کشور پناهجویان در مراکز پذیرش آوارگان اسکان داده می‌شوند و غذای خود را در این مراکز دریافت می‌کنند. به هر کدام از آن‌ها ۴۰ یورو جیب خرج در ماه تعلق می‌گیرد. اگر آن‌ها در سرپناهی زندگی می‌کنند که خودشان باید خرید و آشپزی کنند، ماهانه بین ۱۵۰ و ۲۰۰ یورو دریافت می‌کنند.
یونان
پناهجویانی که در سرپناه‌های دولتی زندگی می‌کنند، ۹۰ یورو در ماه دریافت می‌کنند. برخی اوقات این پول به صورت کوپن پرداخت می‌شود. پناهجویانی که در جزایر زندگی می‌کنند در بسیاری موارد از این کمک محروم می‌مانند.