دست آورد سیاسی پاکستان یا تراژدی پاکستانی؟!

اقتصاد ۲۴- آخر هفته گذشته، فیض حمید، رئیس سازمان اطلاعات پاکستان در هتل سرنا در کابل چای نوشید و در میان گروه‌های حاکم طالبان که بر سر تقسیم قدرت در دولت بعدی افغانستان نزاع می‌کردند، میانجیگری کرد. وی در مورد آینده افغانستان گفت: همه چیز خوب پیش خواهد رفت. چند روز بعد، تعدادی از این افراد به مقامات عالی منصوب شدند. کسانی که نزدیک به دو دهه در پاکستان پناه گرفته بودند، در حالی که پاکستان چنین چیزی را تکذیب کرده است.

در ادامه این مطلب آمده است: وی که در انتخاب رهبران برتر افغانستان کمک می‌کرد، نگرانی چندانی نسبت به نظر غرب در مورد خودش نداشت و در عوض با اعتماد به نفسی که افراد پیروز دارند، در کابل راه می‌رفت. او و همکارانش به خاطر بیرون راندن هند به عنوان یکی از متحدان اصلی دولت اخیراً برکنار شده در افغانستان و تبدیل این کشور به یکی از متحدان خود، دلگرم هستند.

بیشتر بخوانید: حمله مجدد علیه طالبان در جلال آباد

به گزارش انتخاب و به نقل از فارن پالیسی، دولت پاکستان در حال حاضر در واقع دسترسی گسترده استراتژیک خود را علیه هند تضمین کرده است و مانند آخرین باری که طالبان در قدرت بودند، از خاک افغانستان به عنوان پناهگاهی امن برای گروه‌های تروریستی ضد هند استفاده خواهد کرد. پاکستان همچنین موفق شده است ارزش خود را به چینی‌ها به عنوان یک ضامن میانجی و امنیتی ثابت کند. پکن قصد دارد معادن معدنی را در کشور جنگ زده‌ی افغانستان استخراج کند و میلیارد‌ها دلار برای ساخت یک کریدور اقتصادی که از پاکستان و افغانستان به آسیای میانه می‌رسد، هزینه کند.

اما آنچه به عنوان یک دستاورد برای تشکیلات سیاسی پاکستان محسوب می‌شود، ممکن است برای مردم این کشور یک تراژدی باشد. دلایل فزاینده‌ای برای نگرانی در مورد ضربه امنیتی ناشی از روی کار بودن امارت اسلامی طالبان در همسایگی پاکستان وجود دارد. در همین حال، صدای کسانی که در تقلید از طالبان به دنبال اعمال حاکمیت همه جانبه شرعی در پاکستان هستند، بلندتر می‌شود.

در نتیجه‌ی انجام اقدامات اسلام گرایانه طی دهه ها، تعداد زیادی از پاکستانی‌ها به سمت دیدگاه مذهبی‌تر سوق داده شده اند و تغییر در آداب اجتماعی جامعه که به لحاظ فرهنگی متنوع است، ایجاده شده است. همانطور که طالبان اسلامگرایی خاص خود را در افغانستان به راه می‌اندازند، ناگزیر پاکستان نیز افراطی‌تر می‌شود.

بیشتر بخوانید: تسلط طالبان بر افغانستان؛ ۱۵۳ رسانه تعطیل و زنان خبرنگار بیکار شده‌اند

امیر رعنا، تحلیلگر امنیتی پاکستان می‌گوید: هرچه بیشتر پاکستانی‌ها از طالبان الهام می‌گیرند، ممکن است مبارزه با روایت‌هایی که دولت و جامعه مذهبی تری را تبلیغ می‌کنند، دشوارتر شود. وی گفت: طالبان تنها منبع الهام برای جوانان گیج شده پاکستانی خواهد بود. در ادامه شاهد تأثیر روزافزون طالبان بر پاکستان هستیم. افزایش محبوبیت طالبان باعث می‌شود سایر فرقه‌های [غیر سنی]نیز احساس عدم امنیت کنند. این مسائل ممکن است تنش‌های فرقه‌ای را تشدید کند و در مجموع تحمل پذیری را در جامعه کاهش دهد.

طالبان می‌تواند یک سرمایه برای تشکیلات سیاسی پاکستان در تلاش‌های ضد هند باشد، اما معلوم نیست که مزایای استراتژیک بیشتری برای اسلام آباد به دنبال داشته باشد. به گفته یک منبع پاکستانی که مایل است نامش فاش نشود، پاکستان ممکن است پایگاهی را برای مقابله با داعش خراسان به آمریکا ارائه دهد. گروه تروریستی‌ای که اخیراً به فرودگاه کابل حمله کرد و بیش از صد نفر از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی را کشت. همچنین اسلام آباد تلاش می‌کند خود را به عنوان میانجی بین غرب و طالبان معرفی کند. به عبارت دیگر، پاکستان خود را به عنوان مداخله‌ای کننده‌ای که می‌تواند طالبان را به اصلاحات بیشتر تشویق کند، مطرح می‌سازد. اما تعداد کمی در غرب به وعده‌های پاکستان اعتماد دارند. پناه دادن به طالبان توسط پاکستان، روابط اسلام آباد را تا حدی با آمریکا تیره کرده است که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از زمان جایگزینی دونالد ترامپ، حتی یکبار با عمران خان، نخست وزیر پاکستان تماس نگرفته است.

بیشتر بخوانید: کشتار اشتباهی کودکان کابلی بجای داعشی‌ها

علاوه بر این، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد طالبان تمایل ندارد بی، چون و چرا و به صورت کاملاً عریان از دستورات پاکستان اطاعت کند. بلکه این گروه تمایل دارد حداقل در ظاهر عدم وابستگی خود را به اسلام آباد نشان دهد. پاکستان در افغانستان محبوب نیست و طالبان‌ها مواظب هستند که به عنوان دست نشانده اسلام آباد شناخته نشوند. یکی از رهبران طالبان در کابل به فارین پالیسی گفت: ما دست نشانده پاکستان نیستیم و مستقل هستیم. بله، ما روابط بسیار خوبی با گروه تحریک طالبان پاکستان داریم، اما وابسته به آن‌ها نیستیم.

اعضای تحریک طالبان پاکستان در همان حوزه‌های علمیه که طالبان افغانستان را آموزش دادند، آموزش دیده اند. این گروه، اما از اسلام گرایان پشتون تشکیل شده است. این سازمان برخی از وحشتناک‌ترین حملات را علیه پاکستانی‌ها انجام داد، حتی دانش آموزان یک مدرسه را کشت و سرانجام توسط نیرو‌های مسلح پاکستان به افغانستان رانده شد. اما در سال گذشته، هنگامی که همتایان افغان آن‌ها کمپین بازپس گیری افغانستان را آغاز کردند، حملات گروه تحریک طالبان بار دیگر افزایش یافت. این سازمان در یک ماه گذشته ۳۲ حمله در داخل پاکستان انجام داده است. اقدامات گروه تحریک طالبان نشان دهنده‌ی ضعف سیاست‌های داخلی پاکستان است، با این حال کارشناسان مستقل می‌ترسند که ژنرال ها، کشته‌ها را صرفاً خسارت جانبی بدانند و از تغییر سیاست‌های خود در زمینه‌ی جنگ‌های نیابتی خودداری کنند.

بیشتر بخوانید: فیلم/ تصاویری جدید از جبهه مقاومت در پنجشیر

بر اساس گزارش اخیر تهیه شده برای شورای امنیت سازمان ملل متحد، طالبان افغانستان و طالبان پاکستان عمدتاً مانند گذشته روابط خود را دارند.. ناظران سازمان ملل متحد مشاهده کردند که گروه تحریک طالبان در جریان سلطه‌ی طالبان بر افغانستان از آن‌ها در مقابل نیرو‌های دولتی به لحاظ نظامی حمایت کردند. پاکستان دولت‌های منتخب افغانستان را متهم کرده است که در تمام این سال‌ها از گروه تحریک طالبان حمایت کرده اند. افراسیاب خطاک، رهبر و روشنفکر پشتون پاکستان می‌گوید: در واقع گروه تحریک طالبان در کنار طالبان افغانستان جنگید. این نشان می‌دهد سیاستی که دولت ما در پیش گرفته چقدر اشتباه است.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت، گروه تحریک طالبان موضع خود را تعدیل کرده است. این سازمان می‌گوید که اکنون خواهان خودمختاری در مناطق قبیله‌ای در امتداد مرز و در مناطق پشتون نشین است و می‌خواهد تحت قوانین اسلامی بر آن حکومت کند. طالبان افغان موضع خود را در مورد گروه تحریک طالبان روشن نکرده، اما گفته که مایل است گذرگاه‌های مرزی با پاکستان حداقل در امتداد ۱۶۴۰ مایلی که پشتون‌ها در هر دو طرف زندگی می‌کنند، باز باشند.

خطاک گفت که تمام ایده حمایت از طالبان توسط اسلام آباد بر این موضوع استوار بود که افغانستان را تحت حمایت خود قرار دهد و در بحث رهبری هویت مذهبی بر قومیت اولویت داشته باشد، به طوری که مردم خود را مسلمان بدانند و نه افغانستانی. دولت پاکستان که به واسطه‌ی ترس در مورد از دست دادن بخشی از کشورش احساس ناامنی می‌کرد، این بار بر اثر ناسیونالیسم قومی پشتون دچار پارانوئید شد، زیرا قبلاً در شرق با ناسیونالیست‌های بنگلادشی مواجه بود. اسلام آباد که از قرابت فرهنگی وحشت کرده، سیاست گسترش همگن سازی مذهبی تحت حکومت یک دیکتاتور را انتخاب کرده است. سیاست پاکستان این بود که از طالبان برای ساختن مجدد هویت افغانستان استفاده کند و از تخریب تمام چیز‌هایی که نماینده‌ی این فرهنگ بودند، بهره ببرد. اما این تردید وجود دارد که در نهایت روی کار آمدن طالبان‌ها در افغانستان به نفع پاکستانی‌ها نباشد و اسلام آباد از سیاست‌های امروزش پشیمان شود.