آیا منافع تجاری مشترک ایران و عربستان، روابط دو کشور را احیا می‌کند؟

اقتصاد ۲۴-الخلیج آنلاین در مطلبی به قلم کامل جمیل نوشت: با افشای مبادلات تجاری بین ریاض و تهران، کورسوی نوری از انتهای تونل تاریک روابط سعودی-ایرانی دیده می‌شود، تا پس از سال‌ها قطع رابطه، شاهد برقراری روابط تجاری بین دو کشور باشیم.
به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: این مهم زمانی روشن شد که سخنگوی گمرک ایران، روح الله لطیفی در تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۲۱ از از سر گیری صادرات به عربستان سخن گفت و تصریح کرد: دو محموله از کالا‌های ایرانی به عربستان صادر شده است. وی خاطر نشان کرد که این اقدام، نشان دهنده اراده دو طرف برای بهبود روابط و در واقع ثمره مذاکرات آن‌ها در عراق است.

لطیفی البته تاکید کرد که هنوز حجم صادرات کم است و کافی نیست، اما می‌تواند آغازی برای تقویت روابط اقتصادی باشد، ضمن اینکه عربستان ذیل دولت‌های همسایه‌ای قرار می‌گیرد که بیشترین صادرات از ایران را دریافت می‌کنند، همانطور که ارزش کالا‌های ایرانی خریداری شده توسط عربستان، به ۳۹ هزار دلار رسیده است.

حجم مبادلات تجاری

این در حالی است که ارزش مبادلات تجاری بین ریاض و تهران پیش از قطع رابطه آنها، نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار بود. ۶۰ درصد از کالا‌های ایرانی مورد استفاده در عربستان، مصرفی و ۴۰ درصد از آن‌ها واسطه‌ای بود و صادرات عربستان به تهران در سال ۲۰۱۴، نزدیک به ۳۸۳ میلیون ریال، معادل ۱۰۲ میلیون دلار بود. اما پس از قطع رابطه دو کشور، حجم مبادلات تجاری بین ایران و عربستان به صفر رسید.

رقابت سیاسی

رقابت سیاسی بین عربستان و ایران، بر طبیعت روابط بین دو کشور حاکم است. نمر ابو کف، کارشناس مسائل اقتصادی ضمن بیان این مطلب در گفتگو با الخلیج آنلاین گفت: روابط بین دو کشور به دلیل رقابت‌های عقیدتی میان دو طرف پیچیده شده، چرا که ایران خود را رهبر جهان شیعه و عربستان خود را رهبر جهان سنی می‌داند. قدرت و حضور در منطقه، تاثیر زیادی روی رابطه دو کشور دارد و دخالت ایران در امور دولت‌های منطقه نظیر عراق، بحرین، سوریه، لبنان و یمن، از دیدگاه عربستان، موجب تهدید منافع آن می‌شود.
بر همین اساس، ابوکف معتقد است که برای شروع روابط عادی بین ایران و عربستان، لازم است بسیاری از مسائل و مشکلات نظیر مساله یمن، حکومت عراق، مساله شیعیان در بحرین و نیز تنش‌ها در لبنان حل شود.

کفه ترازو به سمت منافع مایل است

ارقام مبادلات تجاری و روابط همکاری اقتصادی بین ایران و دولت‌های عربی حاشیه خلیج فارس به جز عربستان نشان می‌دهد قطع روابط بین کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس و همسایه شرقی که پیوند‌های مشترکی با آن‌ها دارد، دشوار است. براساس آمار، صادرات ایران به عمان، در شش ماه اول سال جاری، ۲۷۷ میلیون دلار، صادرات ایران به قطر، ۷۵ میلیون دلار، صادرات به کویت، ۵۶ میلیون دلار و صادرات به بحرین، ۳ میلیون دلار است. در مقابل، واردات ایران از امارات، ۷ میلیارد و ۳۰۵ میلیون دلار و از عمان، ۲۷۰ میلیون دلار است، اما کویت، بحرین، قطر و عربستان، هیچ کالایی به ایران نفروخته اند.

به عقیده نمر ابوکف، عربستان و ایران، دو دولت محوری در منطقه هستند که از اقتصاد و جمعیت بزرگی برخوردارند و در تمام مقیاسها، این دو کشور تا حدی ثروتمند و از تولید کنندگان نفت هستند، اما رابطه بین آن‌ها به دلایل زیادی کش و قوس‌هایی به خود دیده است، گاه در ابعاد عقیدتی و در قالب جنگ سرد و گاه از طریق جبهه گیری‌هایی در منطقه.
بازگشت روابط بین دو دولت، قطعا به نفع هر دو دولت است، چرا که از اقتصاد بزرگی بهره مندند و همین امر می‌تواند انعکاس خوبی روی روابطشان داشته باشد.

بیشتر بخوانید: چرا توافق ایران و عربستان، بهترین خبر برای منطقه است؟

ابوکف خاطر نشان کرد که افزایش مبادلات تجاری روی بازگشت روابط دیپلماتیک و تبادل سفرای دو کشور تاثیر دارد، بویژه آنکه نزدیکی جغرافیایی آن‌ها و فراهم شدن راه‌های حمل و نقل دریایی مبادلات تجاری را برایشان آسان می‌کند و این در صورتی است که اراده سیاسی این کار را داشته باشند.
صادرات ایرانی به عربستان، با اینکه ذیل لیست صادرات ایران جای می‌گیرد، اما اینطور که به نظر می‌رسد، تهران قصد دارد همکاری اقتصادی خود با سعودی‌ها را افزایش دهد.

این نکته‌ای بود که روح الله لطیفی بر آن تاکید کرده و گفت از سر گیری روابط سیاسی بین ایران و عربستان قطعا تاثیر مثبتی روی بهبود روابط اقتصادی آن‌ها خواهد داد و بازار‌های دو کشور، تاجران ایرانی و سعودی را جذب می‌کند.

در این میان، سعودی‌ها هم تمایل زیادی به رابطه با ایران دارند، همانطور که، ولی عهد سعودی ایران را یک دولت همسایه خواند که عربستان می‌خواهد روابط ممتازی با آن داشته باشد. دیگر مسئولان سعودی از جمله عادل الجبیر و فیصل بن فرحان هم نظری مشابه بن سلمان دارند.

بیشتر بخوانید: جان تازه در روابط تجاری ایران و عربستان

این تحلیلگر اقتصادی معتقد است که به طور خاص، بازگشت روابط بین دو کشور، بیشتر به نفع ایران است، بویژه آنکه افغانستان، همسایه شرقی ایران هم تبدیل به پایگاه بزرگی برای سنی‌ها شده و به این شکل به عربستان نزدیکتر است تا ایران.
از سوی دیگر، ابوکف بر این عقیده است که بازگشت روابط بین ایران و عربستان، نقش مهمی در بازگشت روابط بین تهران و واشنگتن دارد و موجب رفع جزئی از دشواری‌ها برای اقتصاد ایران می‌شود، که این موارد در نهایت به نفع ایران است. علاوه بر اینکه بازگشت این رابطه، منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی مهمی برای عربستان هم دارد.