بن سلمان و بن زاید؛ رفیق یا رقیب؟

اقتصاد ۲۴-تایمز هند نوشت: شیخ زاید آل نهیان، موسس امارات متحده عربی، سال‌ها پیش در یکی از سفر‌های عمره خود به مکه، رابطه بین کشورش و عربستان سعودی را اینگونه توصیف کرد: رابطه‌ی امارات با عربستان قلبی و روحی است و ما معتقدیم که ما یک سرنوشت داریم و باید مانند یک کل واحد عمل کنیم و در کنار هم باشیم.
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: چنین اظهاراتی هرازگاهی بیان می‌شود و بر روابط نزدیک تاریخی بین دو پادشاهی همسایه تأکید می‌کند، اما این سخنان تمام حقیقت را منعکس نمی‌کند، زیرا عربستان سعودی و امارات در مسائل منطقه‌ای کاملاً همسو نیستند، اما مدل‌های اقتصادی آن‌ها به طور فزاینده‌ای با یکدیگر همپوشانی دارند، بنابراین باعث رقابت شدید آن‌ها شده است.

می‌توان گفت که این دو کشور، هر دو اعضای اصلی شورای همکاری خلیج فارس و بزرگترین اقتصاد‌های عربی در خلیج فارس به شمار می‌رود و به طور همزمان متحدان نزدیک و همسایگان رقیب هستند. حاکمان واقعی دو کشور، ولیعهد محمد بن سلمان در عربستان سعودی و ولیعهد محمد بن زاید در ابوظبی روابط نزدیکی با یکدیگر برقرار کرده اند و در واقع، محمد بن زاید مربی محمد بن سلمان به شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: تلاش‌های پشت پرده چین برای احیای برجام

با این حال، این رابطه نزدیک، آن‌ها را از پیروی از سیاست متضاد در زمانی که منافع کشور‌های شان متفاوت است، باز نمی‌دارد. ژوئیه گذشته شکاف علنی شدیدی بین امارات و عربستان سعودی بر سر سهمیه‌ی تولید نفت به وجود آمد. امارات پیشنهاد عربستان و روسیه را برای تمدید محدودیت‌های نفتی به مدت ۸ ماه دیگر رد کرد. ابوظبی برای توسعه ظرفیت تولید خود سرمایه گذاری زیادی کرده است و می‌خواست فروش نفت را افزایش دهد، زیرا تقاضا در حال افزایش بود.

مخالفت‌های امارات جلوی تصمیم گیری اوپک را برای چند روز گرفت. در واکنش به این موضوع، پادشاهی سعودی به دلیل نگرانی از شیوع ویروس کرونا، پرواز‌های خود به امارات را به حالت تعلیق درآورد. همچنین اعلام کرد که واردات از مناطق آزاد یا مرتبط با اسرائیل مستثنی خواهد شد و این نشان دهنده نارضایتی محمد بن سلمان از عادی سازی روابط بین امارات و اسرائیل بود.

لازم به ذکر است که عربستان سعودی در ۱۶ فوریه اعلام کرد که شرکت‌ها در صورت عدم انتقال مقر منطقه‌ای خود به عربستان سعودی، به زودی با خطر از دست دادن دسترسی به قرارداد‌های دولتی مواجه خواهند شد.
ولیعهد سعودی همچنین اعلام کرد که قصد دارد حدود ۱۴۷ میلیارد دلار برای تبدیل عربستان به قطب اصلی لجستیک هوایی و دریایی منطقه هزینه کند. طرح محمد بن سلمان شامل ایجاد یک راه آهن پرسرعت، خدمات بندری توسعه یافته و همچنین یک خط هوایی جدید است. این یک چالش مستقیم برای دبی به شمار می‌رود که در حال حاضر قطب تجاری منطقه است و به صادرات نفت متکی نیست. دبی بزرگترین بندر ساخت بشر در جهان را دارد و مرکز صنایع خدماتی مانند امور مالی و فناوری اطلاعات است. فرودگاه این کشور نیز شلوغ‌ترین فرودگاه جهان برای مسافران بین المللی است.

بیشتر بخوانید: سه دیپلمات ایرانی پس از شش سال عازم جده عربستان شدند

ظاهراً هر دو کشور متوجه شده اند که قبل از اینکه جهان به سمت انرژی سبز حرکت کند، باید به سمت آینده پسا هیدروکربنی پیش بروند. واقعیت این است که تقاضای جهانی برای سوخت‌های فسیلی در حال کاهش است و فشار فزاینده‌ای برای جایگزینی سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد.
بنابراین، عربستان سعودی و امارات تصمیم گرفته‌اند که تلاش‌های خود را به سمت توسعه منابع درآمدی دیگر، مانند گردشگری که عمدتاً شامل گردشگری لوکس می‌شود و جذب سرمایه‌گذاری خارجی هدایت کنند.

عربستان سعودی در تلاش است تا از موفقیت بزرگ دبی در گردشگری تقلید کند، بنابراین شروع به توسعه استراحتگاه‌های بسیاری در دریای سرخ، ساخت هتل‌های مجلل، ده‌ها مرکز خرید و ایجاد پارک‌ها و امکانات تفریحی کرده است.
حتی عربستان در حال ساخت برج ۱۰۰۰ متری جده است که ۷۲ متر بلندتر از برج نمادین خلیفه در دبی خواهد بود. با این حال، تکمیل برج جده که هزینه آن بیش از ۱.۴ میلیارد دلار برآورد شده است، به دلیل بروز مشکلات کارگری با یک پیمانکار به تعویق افتاده است. برج جده پس از اتمام، تبدیل به جواهری بر روی تاج شهر اقتصادی جده خواهد شد.

پادشاهی سعودی در تلاش برای تقویت گردشگری، در حال ساخت شهر قیدیه، یک مرکز تفریحی بزرگ در ریاض است که دارای زمین‌های گلف، پارک‌های آبی، ترن هوایی و سایر امکانات خواهد بود.

بیشتر بخوانید: آیا عربستان بزودی از اسرائیل گنبد آهنین می‌خرد؟

لازم به ذکر است که عربستان سعودی از گردشگری حج بهره‌مند است، زیرا سالانه میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان به شهر‌های مقدس مکه و مدینه مشرف می‌شوند. اکنون دولت پادشاهی در تلاش است تا انواع دیگری از گردشگران را نیز جذب کند. اما برای رسیدن به این هدف ابتدا باید آرامش را در عربستان برقرار کند. قوانین مذهبی و سایر قوانین در این کشور بسیار سختگیرانه است که باید برای آن‌ها چاره‌ای بیندیشد. از سوی دیگر، عربستان باید کیفیت زندگی بهتری را ارائه کند تا بتواند به جذب گردشگران بپردازد.

دبی سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود جذب می‌کند. Dubai Expo بزرگترین رویداد جهانی است که از زمان شیوع بیماری همه گیر برگزار شده است. از زمان شیوع بیماری کرونا تا ۲۷ دسامبر ۲۰۲۱ بیش از هشت میلیون نفر از آن بازدید کردند.

در میان کشور‌های عربی، دبی کیفیت بی نظیری از زندگی را به هزاران نفری که برای تجارت در آنجا هستند، ارائه می‌دهد، زیرا این شهر یک مرکز سرمایه گذاری جهانی است. علاوه بر این، دبی ابتکاراتی را برای کاهش موانع ورود مسافران تجاری و تفریحی به کار می‌گیرد.
بدیهی است که عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در حالی که تلاش می‌کنند اقتصاد خود را به دور از هیدروکربن‌ها متنوع کنند، از مدل‌های اقتصادی مشابهی پیروی می‌کنند و خود را در زمینه‌های گردشگری، سرمایه‌گذاری‌های جهانی و کارگران و مدیران بسیار ماهر رقیب یکدیگر می‌بینند.

بیشتر بخوانید: آیا چین بزرگ‌ترین بازیگر خلیج فارس می‌شود؟

این دو کشور متحدان نزدیکی هستند که در اکثر مسائل با یکدیگر همکاری می‌کنند، اما در سایر مسائل رویکرد‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، امارات از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی که با حوثی‌ها در یمن می‌جنگد خارج شده و روابط خود را با اسرائیل عادی کرده است.
امارات با وجود اندازه و ثروت بسیار کمتر از عربستان ثابت کرده است که یک دارایی سیاسی و نظامی ارزشمند برای ایالات متحده است. به همین دلیل، این کشور اولین کشور عربی بود که هواپیمای F-۳۵ را به عنوان پیشرفته‌ترین جت جنگنده آمریکا دریافت کرد، در حالی که دولت آمریکا فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی را به دلیل نگرانی از نقض حقوق بشر توسط ریاض در جنگ یمن به حالت تعلیق درآورده است. البته این امر به کاهش اقدامات ریاض در یمن منجر نشد.