خطر آلودگی آب به تهران رسید

اقتصاد ۲۴- اگر تا کنون موضوع آلودگی سد ماملو به فاضلاب انسانی و صنعتی شهر پردیس مطرح بود، حالا مسئولان و کارشناسان محیط زیست، ابعاد تازه‌تری از آلودگی دیگر سد‌های کشور باز کرده‌اند. این در حالی است که پروژه تصفیه‌خانه شماره ۲ پردیس به منظور جلوگیری از پساب این شهر به سد ماملو باید هفت سال قبل آغاز می‌شد، اما اجرای این طرح در پاسکاری بین محیط زیست و شرکت عمران بر سر یک مجوز، معطل ماند؛ آنچه مسلم است این‌که حالا باید در خوردن آب سد ماملو احتیاط کرد.

اظهارنظر‌های ضد و نقیض درباره ورود فاضلاب انسانی و صنعتی از محدوده شهر پردیس به بالادست سد ماملو هر روز ابعاد تازه‌تری به خود می‌گیرد. در شرایطی که شرکت عمران شهر جدید پردیس به عنوان متولی ساخت تصفیه‌خانه شماره ۲ فاضلاب پردیس مدعی است که فقط ۱۰ درصد از فاضلاب مسکن مهر به اراضی روستای باغکمش در چند کیلومتری سد ماملو می‌ریزد، مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند که نیمی از فاضلاب تولیدی پردیس به منابع آب سد ماملو وارد می‌شود.

بیشتر بخوانید: زنگ خطر آلودگی محصولات کشاورزی

چند روز قبل، ابراهیم نظری‌نیا ـ عضو هیات مدیره شرکت عمران پردیس ـ با ابراز گلایه از سازمان محیط زیست که هفت سال با ارایه مجوز تصفیه‌خانه شماره ۲ پردیس مخالفت کرده است، گفت به دلیل آنکه روند ساخت تصفیه‌خانه حدود سه سال طول می‌کشد، به عنوان راهکار فوری، احداث دو لاگون (حوضچه) را به منظور تصفیه ۷۰ تا ۸۰ درصدی در دستور کار قرار داده‌ایم و اوایل اسفندماه امسال به بهره‌برداری می‌رسد.

نظری‌نیا که معتقد است فقط حدود ۱۰ درصد فاضلاب پردیس صرفا مربوط به جمعیت ۳۰ هزار نفری فاز ۸ وارد روستای باغکمش در نزدیکی سد ماملو می‌شود، بیان کرد: حدود ۸۳ هزار واحد مسکن مهر در شهر جدید پردیس وجود دارد که از این تعداد ۵۵ هزار واحد در فاز‌های ۳، ۵، ۹ و ۱۱ است و فاضلاب آن از طریق تصفیه‌خانه شماره یک با هزینه بالایی مدیریت شده و هیچگونه آلودگی ندارد.

این در حالی است که هدایت فهمی ـ رئیس مرکز پژوهاب‌گستر وزارت علوم ـ اخیرا با اشاره به جمعیت ۶۰۰ هزار نفری بالادست سد ماملو گفته است: فقط نیمی از جمعیت ۵۰۰ هزار نفری شهر جدید پردیس به تاسیسات جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب دسترسی دارند و نیمی از فاضلاب تولیدی پردیس به منابع آبی سد ماملو سرازیر می‌شود.

به گفته او، قبل از احداث سد نیز ورود آلاینده‌ها به سد ماملو و رودخانه جاجرود، وجود داشته که از جمله آن می‌توان به کود‌های شیمیایی و سموم کشاورزی، آلاینده‌های صنعتی، آلاینده‌های جمعیتی و فعالیت‌های دامپروری اشاره کرد.

با توجه به صحبت‌های این مقام مسئول در وزارت علوم، حتی قبل از آبگیری سد ماملو در سال ۱۳۸۶ پساب صنعتی و انسانی وارد رودخانه جاجرود می‌شده است. به گفته‌ی او بحران اصلی، کمیت آب نیست بلکه کیفیت آب است و در نقاط مختلف کشور شاهد ورود منابع آلاینده به سد‌ها و رودخانه‌ها و دیگر منابع آبی هستیم.

در عین حال حسین نایب ـ عضو هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران ـ بیان می‌کند که سالیانه ۲۰ میلیون متر مکعب، فاضلاب انسانی وارد مخزن سد ماملو می‌شود.

علی مریدی ـ مدیرکل دفترحفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ـ محدودیت منابع را یکی از مسائل مهم در برنامه پایش کیفیت آب دانسته و گفته است که متاسفانه آسفالت کردن و ساخت جاده در اولویت قرار دارد.

فدایی‌فرد ـ کارشناس مدیریت منابع آب ـ نیز به ابعاد تازه‌ای از آلودگی آب دیگر سد‌های تهران علاوه سد ماملو اشاره کرده و مشکل سد قشلاق را به مراتب بدتر از سد ماملو دانسته است. بنا بر ادعای فدایی‌فرد، سد ژاوه در پایین دست شهر سنندج قرار دارد و تصفیه خانه آن ۵۰ درصد از پساب را تصفیه می‌کند.

اگرچه شرکت عمران شهر جدید پردیس می‌گوید که به طور ذاتی وظیفه‌ی احداث تصفیه‌خانه را از نظر تخصیص منابع در سازمان برنامه و بودجه بر عهده ندارد، صحبت‌های نظری‌نیا ـ عضو هیات مدیره عمران پردیس ـ با حرف‌های مسئولان محیط زیست و کارشناسان، تفاوت‌های آشکاری دارد.

به طور مثال، نظری‌نیا می‌گوید آبی که برای شرب شهر استفاده می‌شود مطلقا آلودگی ندارد و بار‌ها آزمایش می‌شود. در حالی که مسئولان و کارشناسان زیست محیطی از آلودگی تا ۵۰ درصدی برخی سد‌های کشور خبر می‌دهند.

به هر ترتیب، ظاهرا آنچه که مورد غفلت قرار گرفته کیفیت آب بسیاری از سد‌های کشور از جمله سد ماملو است که آب شرب بخش‌هایی از جنوب تهران و شهر‌های ورامین، پیشوا، قرچک و پاکدشت و آب مورد نیاز صنایع این محدوده را تامین می‌کند. تا سه سال آینده هم نمی‌توان به احداث تصفیه‌خانه امیدوار بود و باید به دو حوضچه موقت که ممکن است تا حدودی از شدت آلودگی بکاهد، بسنده کنیم.

حدود یک سال قبل بود که عزیز میکائیلی ـ رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پردیس ـ اعلام کرد ۳۰ تا ۴۰ درصد فاضلاب شهرستان پردیس تصفیه می‌شود و مابقی آن که عمدتا مربوط به مسکن مهر است وارد رودخانه جاجرود و حوضه آبریز سد ماملو می‌شود و در نهایت پشت تاج این سد - که تامین کننده بخش عمده آب شرب کلان‌شهر تهران است - جمع می‌شود که می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را به‌همراه داشته باشد. پیش از آن هم در سال‌های ۹۷ و ۹۸ موضوع آلودگی آب سد ماملو به گوش رسید، اما ظاهرا اقدامات عاجل آن‌طور که باید و شاید با سرعت پیش نرفت. نهایتا تیرماه سال ۱۴۰۰ مناقصه احداث پروژه تصفیه‌خانه شماره ۲ شهر جدید پردیس برگزار شد که پس از تعیین پیمانکار، مدت اجرای پروژه دو ساله در نظر گرفته شد، اما این زمان‌بندی بعدا به سه سال افزایش پیدا کرد.

سد ماملو آب بخشی از رینگ تهران یعنی جنوب و جنوب شرقی تهران را تامین می‌کند. سدی که از جاجرود و دماوند آب می‌گیرد و در بین راه میزبان فاضلاب بخشی از مسکن مهر پردیس و دیگر پساب‌های منطقه می‌شود.

گفته می‌شود احداث تصفیه‌خانه حدود ۵۵۰ میلیارد تومان هزینه در بر دارد؛ در حالی که اگر سال ۹۱ که این پروژه تعریف شد، کار‌ها انجام می‌گرفت هزینه‌ها حدود ۵۰ میلیارد تومان بود. شرکت عمران می‌گوید که هفت سال با محیط زیست برای گرفتن مجوز کلنجار رفته؛ محیط زیست هم می‌گوید اراضی در نظر گرفته شده برای احداث تصفیه‌خانه در نزدیکی منطقه حفاظت شده جاجرود بوده است. حالا، اما ظاهرا محیط زیست چراغ سبز احداث تصفیه‌خانه را صادر کرده و این وسط فقط هفت سال از عمر مردم تلف شده است.