کاهش تولید نفت اوپک چقدر بر صادرات نفت ایران تاثیر دارد؟/ بازی الاکلنگی اوپک با قیمت و عرضه نفت

اقتصاد۲۴- میرا قربانی‌فر - نشست کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (ائتلاف اوپک‌پلاس) امروز، چهارشنبه ۱۳ مهر، برگزار می‌شود و حالا گفته شده است که روسیه به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی این سازمان تصمیم دارد عرضه نفت را تا یک میلیون بشکه کاهش دهد. تصمیمی که ممکن است با استقبال اعضای اوپک پلاس و به‌ویژه عربستان نیز مواجه شود.
در این میان برخی تحلیل‌گران کاهش قیمت نفت را یکی از محرک‌های اصلی در این تصمیم بیان کردند و البته شروع مجدد فعالیت پتروشیمی‌های چین که به‌تبع با افزایش تقاضا همراه است در ترغیب روسیه برای اجرای این تصمیم بی‌تاثیر نیست.

افزایش قیمت نفت در آستانه اوپک

در همین میان و در آستانه مذاکرات اوپک پلاس درباره کاهش عرضه، قیمت نفت افزایش یافت و در آستانه جلسه تولیدکنندگان اوپک پلاس برای بحث در مورد کاهش شدید تولید در بازار انرژی با عرضه محدود، قیمت نفت افزایش یافت. قیمت هر بشکه نفت برنت در ساعت ۳:۳۶ صبح به وقت تهران، پس از افزایش قبلی با ۱۱ سنت افزایش به ۹۱ دلار و ۹۱ سنت رسید. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت آمریکا پس از افزایش ۲.۸۹ دلاری قبل، با ۵ سنت افزایش به ۸۶.۵۷ دلار در هر بشکه رسید.

این شرایط در حالی است که یک منبع اوپک به رویترز گفته است که اوپک پلاس، در جلسه‌ای که اواخر روز چهارشنبه در وین برگزار می‌شود، درباره کاهش تولید تا ۲ میلیون بشکه در روز بحث می‌کنند. این بزرگ‌ترین کاهش تولید این گروه از زمانی است که حد تقاضا با کرونا در سال ۲۰۲۰ شکسته شد.
هم چنین تحلیل گران حوزه انرژی نیز می‌گویند که، کاهش تولید در این مقیاس به طور قابل توجهی بازار را محدود خواهد کرد. یک منبع آگاه به رویترز گفت، در حالی که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به دنبال جلوگیری از افزایش قیمت بنزین در ایالات متحده است، ایالات متحده تولیدکنندگان اوپک پلاس را تحت فشار قرار می‌دهد تا کاهش را ادامه ندهند.

پیام کاهش تولید در اوپک

در واقع تاثیر واقعی بر عرضه از تولید کمتر محدود خواهد بود، زیرا در حال حاضر هم چند کشور اوپک پلاس بسیار کمتر از سهمیه‌های موجود خود تولید می‌کنند. در ماه آگوست، اوپک پلاس به میزان ۳.۵۸ میلیون بشکه در روز به هدف تولید خود دست یافت.
کارشناسان حوزه انرژی نیز در این باره معتقد هستند که با این شرایط، توافق برای کاهش‌های بزرگ، پیامی قوی را ارسال می‌کند که این گروه مصمم به حمایت از بازار است. در حالی که با توجه به تحریم‌های اتحادیه اروپا بر نفت روسیه که در ماه دسامبر در پیش گرفته است، بازار در حال تشدید بیشتر است و چشم‌انداز تقاضا هم به دلیل ترس از رکود جهانی مبهم است.
به گزارش بازار، ویوک دار، که از تحلیلگران حوزه بازار سرمایه است نیز می‌گوید که «دلار آمریکا، نگرانی‌های رشد جهانی و تحریم‌های اتحادیه اروپا که قرار است در ۵ دسامبر اعمال شود، همگی محرک‌های مهم قیمت نفت در کوتاه مدت هستند.»
این در حالی است که در روز‌های اخیر شاهد نوسانات جدی در بازار نفت هستیم و این مساله حکایت از این دارد که با نزدیک شدن به فصل سرما این افزایش قیمت ادامه پیدا می‌کند و به طور قطع نفت در بالای ۱۰۰ دلار جا خشک می‌کند و اگر آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه نفت ایران تشدید کند این افزایش قیمت می‌تواند حتی بیشتر اتفاق بیفتد و بار دیگر قیمت نفت به محدوده‌ای ۱۲۰ دلار هم برسد و هیچ محدودیتی برای این موضوع وجود ندارد، هرچند برخی تحلیل گران معتقدند با عمیق شدن رکود اقتصادی تقاضا برای نفت به روند نزولی خود ادامه می‌دهد و در این حالت کاهش عرضه هم می‌تواند پاسخگوی نیاز مصرفی باشد.

بازی روسیه و آمریکا در زمین اوپک

هم چنین با توجه به این که ذخایر نفت استراتژیک آمریکا نیز کاهش یافته بار دیگر قیمت نفت روندی صعودی پیدا کرده است، زیرا این ذخایر برای ادامه زمستان نمی‌تواند جوابگوی نیاز این کشور باشد.
در این میان اعلام روسیه که قصد دارد تا یک میلیون بشکه از صادرات نفتی خود را کاهش می‌دهد و از طرف دیگر عربستان اعلام کرده که قیمت نفت باید بالای ۱۰۰ دلار باشد از این رو پیش بینی می‌شود که قیمت نفت دوباره افزایش پیدا کند.

بیشتر بخوانید: تورم، گیر کرده در گلوگاه تحریم‌ و کاهش صادرات نفت/ چگونه تحریم‌های نفتی به بزنگاهی برای نرخ دلار و تورم در ایران تبدیل شدند؟

این شرایط در حالی است که اخیرا خبرگزاری فرانسه نیز در تحلیلی نوشته است که تولیدکنندگان بزرگ نفت به رهبری عربستان وروسیه قرار است امروز چهارشنبه با یکدیگر دیدار کنند، زیرا گزارش‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها در حال بررسی کاهش تولید نفت تا دو میلیون بشکه در روز هستند.
خبرگزاری فرانسه در این زمینه نوشته است که اگر این تصمیم گرفته شود این اولین کاهش چشمگیر تولید نفت از زمان محدودیت‌های اعمال شده در تولید در آغاز همه گیری بیماری کووید خواهد بود.
این رسانه هم چنین در ادامه نیز افزوده است که، قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال جاری افزایش یافت و تورم را به بالاترین سطح در چند سال گذشته رساند که بر اقتصاد‌های سراسر جهان فشار وارد کرد. اما در ماه‌های اخیر به دلیل نگرانی از کاهش تقاضا و کاهش رشد اقتصاد جهانی، قیمت‌ها کاهش یافته است.

اجلاسی مهم پس از سال ۲۰۲۰

حالا در حالی چشم اروپا برای زمستان سختش به اوپک دوخته شده است که سیزده عضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) به رهبری عربستان سعودی و ۱۰ متحد آن‌ها به ریاست روسیه، اولین نشست حضوری خود بعد از سال ۲۰۲۰ را در مقر این گروه در وین برگزار خواهند کرد.
باید توجه کرد که این ائتلاف که در مجموع «اوپک پلاس» نامیده می‌شود، در آوریل ۲۰۲۰ تولید نفت خود را به تقریباً ۱۰ میلیون بشکه در روز کاهش داد تا کاهش شدید قیمت نفت خام ناشی از قرنطینه بیماری کووید-۱۹ را معکوس کند.
هم چنین اوپک پلاس سال گذشته پس از بهبود وضعیت بازار افزایش تولید را آغاز کرد. تولید نفت امسال به سطح قبل از همه‌گیری بازگشت، اما فقط روی کاغذ، زیرا برخی از اعضا نتوانستند به تعهد خود عمل کنند. این گروه ماه گذشته نیز بر سر کاهش کوچک و نمادین تولید به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز از ماه اکتبر به توافق رسید که برای اولین بار در بیش از یک سال گذشته بود. به نوشته خبرگزاری فرانسه بسیاری از وزرای نفت با آغاز ورود به وین برای شرکت در نشست روز چهارشنبه، تمایلی به افشای اطلاعات در مورد کاهش احتمالی تولید نداشتند.
هم چنین در این وضعیت سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی، روز سه شنبه گفته است که این گروه همچنان در حال بررسی داده‌های بازار است. اما با این حال شبکه خبری بلومبرگ گزارش داده که مقامات در حال بررسی حذف حدود دو میلیون بشکه در روز از بازار از ماه نوامبر هستند که دو برابر بیشتر از پیش‌بینی‌های قبلی است.

بیشتر بخوانید: فرصت دوگانه بازگشت ایران به برجام و بازار‌های انرژی اروپا/ بازی روسیه با مهره برجام و نفت ایران در بازار‌های اروپا

از سوی دیگر به نظر می‌رسد کاهش قابل توجهی روی میز مذاکره است، سؤال این است که آیا این کاهش به اندازه کافی بزرگ خواهد بود تا بتواند آسیب کاهش تقاضای ناشی از رکود اقتصادی قریب الوقوع را جبران کند یا خیر.
پس از افزایش بهای نفت به نزدیک ۱۴۰ دلار در هر بشکه در دوران حمله روسیه به اوکراین در اواخر فوریه، اما قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار نیز کاهش یافت. در همین حال به گفته بانک «یو بی اس» کاهش دست کم ۵۰۰ هزار بشکه در روز برای جلوگیری از افت قیمت ضروری است.

در خواست غربی‌ها برای افزایش تولید و تمایل اوپک برای کاهش

این شرایط در حالی است که کشور‌های مصرف کننده نیز بر اوپک پلاس فشار آورده اند تا شیر‌های نفتی را به طور گسترده تری باز کند تا قیمت‌ها را کاهش دهند؛ تقاضایی که به طور مداوم توسط این گروه نادیده گرفته شده است.
در همین حال نیز سفر بایدن؛ رئیس جمهوری آمریکا در ماه ژوئیه سفری جنجالی به عربستان سعودی شد تا شاید مقامات این کشور را برای افزایش تولید متقاعد کند و در این سفر بایدن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی ملاقات کرد. این دیدار در حالی انجام شد که بایدن وعده داده بود ریاض را پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد عرب در سال ۲۰۱۸ «منزوی» کند. اما ناظران بازار درباره این که اوپک پلاس چه مقدار بیشتر می‌تواند تولید کند، تردید دارند، زیرا برخی از اعضای آن در حال حاضر برای رسیدن به سهمیه تولید خود تلاش می‌کنند و هم چنان انتظار می‌رود که تولیدکنندگان اوپک پلاس در این جلسه، با کاهش چشمگیر تولید نفت موافقت کنند که عرضه در بازار را با وجود فشار آمریکا برای تولید بیشتر، محدودتر خواهد کرد.
نمایندگان این گروه نیز اظهار کرده اند که «وزیران اوپک پلاس درباره کاهش حداکثر دو میلیون بشکه در روز تولید، مذاکره خواهند کرد. با این حال، چنین اقدامی تاثیر کمتری روی عرضه جهانی خواهد داشت، زیرا هم اکنون اعضای متعدد اوپک پلاس، پایین‌تر از سهمیه تعیین شده، نفت تولید می‌کنند. همچنین، وزیران اوپک پلاس ممکن است درباره کاهش تولید بین یک تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز مذاکره کنند.»
کاهش بزرگ تولید اوپک پلاس ممکن است شوک دیگری بر اقتصاد جهانی وارد کند که در حال حاضر با تورم ناشی از هزینه‌های بالای انرژی، دست به گریبان است. همچنین احتمالا خشم آمریکا را برخواهد انگیخت. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، چندی قبل برای متقاعد کردن ریاض و تولیدکنندگان دیگر خلیج فارس برای تولید بالاتر نفت، به عربستان سعودی سفر کرده بود.

تحریم‌های بیشتر برای روسیه و تحریم‌هایی که تاثیری بر ایران ندارد

همزمان با دیدار وزیران اوپک پلاس در وین، سران اروپا و آمریکا سرگرم کار برای محدود کردن درآمد‌های نفتی مسکو هستند. اتحادیه اروپا قرار است بسته تحریم‌های جدیدی علیه روسیه تصویب کرد که توانایی مسکو برای فروش نفت را به شدت محدود خواهد کرد. آمریکا هم سرگرم همکاری با همپیمانانش برای اجرای مکانیزم سقف قیمت برای نفت روسیه است.
اقدام اوپک پلاس، خلاف این مسیر خواهد بود و گویای تنش در روابط میان آمریکا و عربستان و روابط محکم سعودی‌ها با مسکو، با وجود جنگ اوکراین است. الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه، قرار است در جلسه حضوری اوپک پلاس در وین شرکت کند که دردسر دیپلماتیکی برای اتحادیه اروپا خواهد بود.

از سوی دیگر مساله تشدید تحریم‌های ایران نیز مساله‌ای است که نباید آن را نادیده گرفت. محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در این باره به تجارت نیوز گفته است که «بر اساس آخرین آمار، ایران ۱۲ تا ۱۳ درصد در این سازمان سهم دارد. تحریم‌های جدید اعمال‌شده از سوی آمریکا تاثیری بر بازار نفت ایران در سازمان و دیگر بازار‌ها ندارد. چراکه تاکنون نیز فروش نفت کشور در فضای تحریم‌ها صورت می‌گرفت. به‌عبارتی تحریم‌های پیشین ضربه نهایی را به این بازار وارد کرد و بیش از این آسیبی برای عرضه نفت وجود ندارد.»

بیشتر بخوانید: بازی بزرگ روسیه و اروپا در زمین انرژی خلیج فارس/ آیا ایران می‌تواند به بازی صادرات گاز بازگردد؟

اوپک در حال حاضر قادر به تامین نفت بازار با توجه به هدف‌گذاری تعیین‌شده نیست. ضمن آنکه تقاضا از سوی بازار‌های بزرگ مصرف‌کننده روند نزولی دارد. البته احتمال ورود دوباره چین به بازار تقاضای انرژی همچنان به قوت خود باقی است. از طرفی با توجه به تصمیم روسیه مبنی بر کاهش عرضه یک میلیون بشکه‌ای نفت، به نظر می‌رسد این تصمیم تحت تاثیر دو عامل کاهش قیمت نفت و ورود احتمالی چین به بازار قرار دارد. حال باید دید با احتساب عدم توانایی اوپک برای تولید نفت در سقف تعیین‌شده و اتفاقاتی که در تقاضای بازار تقاضا رخ داد چه چشم‌اندازی در انتظار بازار نفت خواهد بود؟ هرچند برخی کارشناسان آینده قیمت نفت را صعودی پیش‌بینی می‌کنند.
با توجه به شرایط موجود و افزایش قیمت نفت در آستانه نشست اوپک پلاس می‌توان این گونه ارزیابی کرد که نظر کارشناسانی که تصمیم برکاهش تولید اوپک را باعث افزایش بیشتر قیمت در بازار خواهد شد را درست ارزیابی کرد.
نشست امروز اوپک پلاس در میانه ادامه جنگ روسیه و اوکراین و زمستان اتحادیه اروپا و افزایش تحریم‌های ایران و روسیه باید یکی از مهم‌ترین نشست‌های اوپک در سال‌های اخیر دانست.