توافق گازی جنجالی روسیه و آذربایجان چیست؟

اقتصاد۲۴- یک قرارداد گازی نیز اخیراً میان باکو و بروکسل بسته‌شده و آذری‌ها مشخص نکرده‌اند که این گاز از کجا می‌آید. اکنون خبر واردات گاز آذربایجان از روسیه در زمستان امسال حاکی از آن است که باکو قصد دارد از گاز روسیه برای تأمین بازار داخلی خود استفاده کند.

آذربایجان واردات گاز از روسیه را بر اساس قراردادی آغاز کرده است که باکو را قادر می‌سازد تا تقاضای داخلی خود را برآورده کند، اما سؤالات جدی در موردتوافق اخیر این کشور برای افزایش صادرات به اروپا ایجاد می‌کند.

گازپروم، تولیدکننده و صادرکننده گاز دولتی روسیه اعلام کرده که از ۱۵ نوامبر عرضه گاز به شرکت دولتی گاز سوکار آذربایجان را آغاز کرده و تا مارس ۲۰۲۳ میلادی درمجموع تا یک میلیارد مترمکعب گاز را تأمین خواهد کرد.

وزارت انرژی آذربایجان و شرکت سوکار به سؤالات اوراسیا نت که به دنبال تائید توافق بود، پاسخی ندادند. بدین ترتیب جزئیات آن هنوز مشخص نیست.

بیانیه آذربایجان

سوکار در بیانیه‌ای اعلام کرد که مدت‌هاست با گازپروم همکاری کرده و دو شرکت در تلاش هستند تا زیرساخت‌های خود را با سازمان‌دهی همکاری‌های متقابل، جریان عرضه گاز را بهینه‌سازی کنند.

این قرارداد درست پیش از دوره اوج تقاضا در اواسط زمستان امضا شد، زیرا آذربایجان به دنبال حفظ عرضه گاز به مشتریان داخلی خود و همچنین انجام تعهدات صادراتی خود به گرجستان و ترکیه و همچنین تجارت اخیر خود با اروپا است. قرار بود صادرات به اروپا از طریق کریدور جنوبی گاز در سال جاری به ۱۰ میلیارد مترمکعب برسد، اما بر اساس یادداشت تفاهم جدیدی که در ماه ژوئیه با اتحادیه اروپا امضا شد، باکو موافقت کرد صادرات خود را به ۱۲ میلیارد مترمکعب افزایش دهد.

این افزایش به‌منظور کمک به بروکسل برای جبران از دست دادن ذخایر گاز روسیه بود که توسط مسکو در تلافی تحریم‌های اتحادیه اروپا اعمال‌شده پس از حمله روسیه به اوکراین قطع شده است. درحالی‌که این قرارداد در بروکسل و باکو موردتوجه قرارگرفته است، هرگز مشخص نشد که گاز اضافی دقیقاً از کجا می‌آید.

مشکلات مربوط به این تعهدات در اوایل سپتامبر ظاهر شد، زمانی که پرویز شهبازوف، وزیر انرژی آذربایجان اعلام کرد که آذربایجان در سال جاری تنها ۱۱.۵ میلیارد مترمکعب به اروپا صادر خواهد کرد و هیچ اشاره‌ای به دلیل کاهش هدف صادراتی ارائه نکرد.

بیشتر بخوانید: توافق گازی جنجالی و سؤال‌برانگیز روسیه و آذربایجان

یک منبع نزدیک به کنسرسیوم مالک میدان گازی عظیم شاه دنیز آذربایجان که در حال حاضر تمام گاز صادراتی آذربایجان را تأمین می‌کند، به اوراسیا نت اعلام کرد که هیچ قرارداد صادرات جدیدی منعقد نشده است و این میدان در حال حاضر فقط برای تأمین ۱۰ میلیارد مترمکعب، قرارداد دارد.

اکنون اخباری مبنی بر واردات گاز آذربایجان از روسیه در زمستان حاکی از آن است که باکو قصد دارد از گاز روسیه برای تأمین بازار داخلی خود استفاده کند تا بتواند گاز خود را آزاد کرده و بتواند به تعهدات خود در قبال بروکسل عمل کند. تحریم‌های اعمال‌شده توسط اتحادیه اروپا علیه روسیه در مورد آذربایجان اعمال نمی‌شود، زیرا این کشور آزاد است تا هرچقدر که می‌خواهد گاز روسیه را وارد کند. اما توافق جدید با نیات سیاسی توافق جولای که به‌طور خاص برای افزایش حجم گاز آذربایجان به اروپا به‌منظور کمک به اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه توافق شده بود، در تضاد است.

پیامد‌های بلندمدت این واقعیت که بخشی از این واردات از آذربایجان با کمک مسکو تسهیل می‌شود، نشان می‌دهد که تلاش‌های بروکسل برای متنوع کردن منابع ممکن است بیهوده باشد.

بر اساس قراردادی که در ماه ژوئیه امضا شد، باکو همچنین موافقت کرد که صادرات از طریق کریدور گاز جنوبی را تا سال ۲۰۲۷ میلادی به ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال و دو برابر افزایش دهد.

این افزایش هزینه زیادی خواهد داشت و تحقق آن به زمان نیاز دارد و نیازمند افزودن کمپرسور‌های جدید به خطوط لوله فعلی و همچنین سرمایه‌گذاری عظیم در میادین گازی آذربایجان برای تولید گاز موردنیاز است.

هنوز هیچ تصمیم سرمایه‌گذاری برای توسعه سه خط لوله که کریدور گازی جنوبی را تشکیل داده و گاز آذربایجان را به اروپا منتقل می‌کند، اتخاذ نشده است. درحالی‌که این سؤال باقی است که ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز اضافی در سال از کجا تأمین می‌شود؟

بریتیش پترولیوم در اوایل سال جاری تائید کرد که میدان گازی غول‌پیکر شاه دنیز که در حال بهره‌برداری است، قادر به تأمین ۱۰ میلیارد مترمکعب اضافی موردنیاز نیست.

آذربایجان میادین کوچک گاز دیگری نیز دارد، اما انتظار نمی‌رود که تولید از این میادین برای پاسخگویی به تعهدات باکو در بروکسل کافی بوده و این چشم‌انداز را افزایش می‌دهد که گاز باید از کشور‌های دیگر منطقه تأمین شود.

امید به ترکمنستان

این شرایط امید‌های دیرینه را زنده کرد که آذربایجان بتواند گاز ترکمنستان به‌عنوان ششمین دارنده ذخایر بزرگ گاز روی کره زمین را از طریق دریای خزر ترکمنستان، ترانزیت کند.

روابط بین باکو و عشق‌آباد طی سال‌های اخیر به میزان قابل‌توجهی بهبودیافته است و به توافق پیشگامانه مبادله گاز سه‌جانبه با ایران در دسامبر ۲۰۲۱ میلادی ختم شد که بر اساس آن ترکمنستان متعهد شد سالانه بین ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز به شمال شرق ایران صادر کند. به همین میزان گاز از شمال غرب ایران به آذربایجان صادر خواهد شد.

این توافق که به‌طور گسترده به‌عنوان نمونه‌ای نادر و قابل‌توجه از همکاری منطقه‌ای مورد استقبال قرار گرفت. به‌عنوان یک منبع احتمالی کوتاه‌مدت گاز اضافی برای اروپا در نظر گرفته شد. با این‌ حال، وضعیت فعلی این توافق، نامشخص است. نیاز غیرمنتظره آذربایجان به واردات گاز روسیه این شائبه را ایجاد می‌کند که این توافق ممکن است با بدتر شدن روابط بین باکو و تهران مواجه شده باشد.

گزینه‌های دیگری نیز برای انتقال گاز ترکمنستان به اروپا وجود دارد. مقامات ترکیه در ماه ژوئیه تائید کردند که آنکارا در حال بررسی سه گزینه برای انتقال گاز ترکمنستان است که از آذربایجان از طریق کریدور گاز جنوبی به اروپا تحویل داده می‌شود.

این احتمال افزایش می‌یابد که همانند تعهد باکو برای تحویل ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز به اروپا در سال جاری، آذربایجان نیز نتواند به وعده خود مبنی بر دو برابر کردن صادرات به اروپا برابر با ۲۰ میلیارد مترمکعب تا سال ۲۰۲۷ میلادی عمل کند.

منبع : میز نفت