تولید در خواب زمستانی؛ قطع برق بحران صنایع ایران!

اقتصاد۲۴- از دیروز برق صنایع قطع شد. پیامک‌های مختلفی از دیروز به دست صاحبان صنایع چه آن‌هایی که در شهرک‌های صنعتی هستند و چه آن دسته از صنایع که خارج از شهرک فعالیت دارند، رسیده است. پیام‌هایی که از قطع گسترده برق خبر می‌دهد. اوضاع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که در نامه شرکت توزیع برق مشهد به استانداری به احتمال قطع برق مشترکین مهم و حساس نیز اشاره می‌شود. وضعیت تامین برق به اندازه‌ای به بحران نزدیک شده که ممکن است برق اماکنی همچون بیمارستان‌ها نیز قطع شود.

«مشترک محترم صنعتی باسلام، پیرو اطلاع‌رسانی قبلی به مدیران‌محترم عامل شهرک‌های صنعتی مبنی بر تعطیلی روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه به‌منظور مدیریت سوخت نیروگاه‌ها، کلیه صنایع ملزم به رعایت برنامه تعطیلی روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه از امروز به‌مدت سه هفته می‌باشند، لطفا به‌منظور پیشگیری از بروز خسارت تمهیدات لازم اتخاذ گردد. شرکت توزیع برق مشهد»

این یکی از پیام‌های ارسال‌شده به صاحبان صنایع است که خبر از تعطیلی روز‌های آخر هفته در سه هفته متوالی می‌دهد. بعد از این پیام در ساعات پایانی شب پیام دیگری ارسال شد که از قطع برق در روز‌های پنج‌شنبه و جمعه نیز خبر می‌داد. به این ترتیب چهار روز در هفته و در سه هفته متوالی صنایع تعطیل خواهند شد.

شرکت توزیع نیروی برق شهرستان مشهد همچنین طی نامه‌ای به استاندار خراسان رضوی با تاکید بر اجرای مطلوب برنامه‌های مدیریت مصرف برق و مدیریت بار زمستان در بخش صنعتی و کشاورزی متذکر شد: «به منظور رعایت عدالت اجتماعی درخصوص کاهش ساعت کاری ادارات همانند سایر استان‌ها پنج برنامه محوری اجرا شود:
۱-ضرورت اجرای فاز دوم برنامه کاهش حداقل ۳۰درصدی مصرف انرژی روزانه کلیه مشترکین صنعتی بالای یک مگاوات
۲-خاموشی روزانه چاه‌های کشاورزی از تاریخ ۱۸ دی‌ماه در ساعات ۱۱ تا ۱۷ به مدت ۲ هفته
۳-تعطیلی فعالیت کلیه صنایع داخل شهرک‌های صنعتی در روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه از تاریخ ۱۹ دی‌ماه به مدت ۳ هفته
۴-کاهش مصرف برق روشنایی میادین، پارک‌ها، نورپردازی شهری، سایر المان‌های شهری و خاموش نمودن آب‌نما‌ها در سطح شهر با محوریت و هماهنگی شهرداری محترم
۵-آماده به کار بودن سیستم‌های برق اضطراری مشترکین دارای سطح طبقه‌بندی (مشترکین مهم، حساس و...) به‌منظور تامین برق مورد نیاز خود حداقل به‌مدت ۷۲ ساعت در صورت بروز هرگونه وقفه ناخواسته در شبکه برق با هماهنگی و همکاری دفاتر پدافند غیرعامل و مدیریت بحران تمامی دستگاه‌ها و سازمان‌ها»
ناترازی گاز در کشور به‌قدری بالا رفته که تامین گاز نیروگاه‌ها به نقطه بحران رسیده است. نیروگاه‌ها توان تولیدشان کاهش یافته و همانطور که در نامه شرکت توزیع برق مشهد آمده امکان قطع برق مشترکین مهم و حساس هم وجود دارد و لازم است پدافند غیرعامل وارد عمل شود.

تبعات ۲۰۰ میلیون مترمکعب ناترازی

از مجموع یک میلیارد و ۹۵ میلیون مترمکعب گاز مصرفی روزانه در پیک مصرف، بخش خانگی ۷۲۰ میلیون مترمکعب، نیروگاه‌ها ۱۳۵ میلیون مترمکعب، صنایع عمده ۱۲۰ میلیون مترمکعب، CNG ۲۰ میلیون مترمکعب، صادرات ۶۰ میلیون مترمکعب و تزریق به میادین نفتی ۴۰ میلیون مترمکعب سهم دارند.
در مقابل ۹۳۰ میلیون مترمکعب گاز غنی‌شده در کشور تولید می‌شود که ۸۳۰ میلیون مترمکعب گاز متان بوده که به شبکه خطوط لوله گاز طبیعی تزریق می‌شود. به‌این‌ترتیب حدود ۲۰۵ میلیون مترمکعب کسری گاز باید از سهم بخش‌ها کاسته شود که این محدودیت عمدتا نصیب صنایع مختلف مانند سیمان، فولاد و پتروشیمی و همچنین نیروگاه‌ها می‌شود.
۲۷۰ هزار میلیارد تومان سرمایه صنعت سیمان خوابید

۷۰ کارخانه فعال سیمان در کشو با ظرفیتی حدود ۹۰میلیون تن در حال فعالیت است. تعطیلی این واحد‌ها به منزله راکد شدن ۲۷۰هزار میلیارد تومان سرمایه در این حوزه است. علاوه بر زیانی که تعطیلی‌ها به صنایع وارد می‌کند، تعطیلی مستمر کارخانه‌ها سبب می‌شود این محصول در بازار کمیاب شده و قیمت‌ها افزایش یابد. همان‌طور که دو سال قبل به دلیل محدودیت‌های تامین برق صنایع سیمان در تابستان این اتفاق افتاد. به محض کاهش تامین برق این صنایع، عرضه سیمان در بازار کاهش یافت و قیمت‌ها از ۳۵ هزار تومان در هر کیسه تا ۱۰۰ هزار تومان افزایش یافت.

علی‌محمد بُد، فعال بازار سیمان در گفتگو با هم‌میهن عنوان کرد: «این اقدام کل موجودی کشور را پایین می‌آورد و اگر این رویه در تابستان نیز ادامه پیدا کند، دچار کمبود سیمان خواهیم شد و قیمت آن افزایش پیدا خواهد کرد. ضمن آنکه پروژه‌های عمرانی به‌عنوان یکی از مصرف‌کنندگان اصلی سیمان، دچار وقفه خواهند شد.»
او همچنین درباره گران شدن سیمان درگذشته به دلیل قطعی برق، گفت: «در آن زمان به ناگهان برق قطع شد، ما آمادگی نداشتیم و ذخیره‌سازی نشده بود. اگر قرار باشد برق به صورت طولانی‌تر قطع شود، دچار مشکل می‌شویم. قطعی برق در گذشته باعث شده بود ما نتوانیم حتی سیمان روزانه را تحویل دهیم.»

بیشتر بخوانید: دومینوی تعطیلی؛ افزایش ۴۰ درصدی نرخ خورام پتروشیمی‌ها پس از قطع گاز

بُد، در خصوص میزان سرمایه‌گذاری در حوزه سیمان نیز عنوان کرد: «با قیمت‌هایی که اکنون وجود دارد هیچ توجیهی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد. کمتر فردی پیدا می‌شود که در سیمان سرمایه‌گذاری کند.»
او درباره اینکه به واسطه قعطی گاز و برق چه میزان سرمایه غیرفعال شده است، گفت: «حدود ۹۰ میلیون تن ظرفیت داریم، اگر هر یک میلیون تن را ۳ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم با در نظر گرفتن استهلاک رقمی حدود ۲۷۰ هزار میلیارد تومان خواهد شد.»

گاز صنایع از سه‌شنبه به‌طور کامل قطع شد

رضا جمالی، یکی دیگر از فعالان بازار سیمان در تهران در گفتگو با هم‌میهن تاکید کرد: گفت: «گاز از سه‌شنبه شب به‌صورت کامل قطع شده است و اعلام نشده که تا چه زمانی این قطعی ادامه خواهد داشت. در گذشته محدودیت بود، اما از این بار به صورت کامل گاز را قطع کردند و برای برق نیز محدودیت‌های شدیدی گذاشته‌اند.» او عنوان کرد: «برق را طبق یک فرمول و جدول به ما می‌دهند که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد حالت عادی است. این رویه باعث شده تا کارخانه‌ها نتوانند فعالیت داشته باشند و رسما تعطیل هستند.»

جمالی در پاسخ به این سوال که این روند بر روی افزایش قیمت سیمان تاثیر خواهد داشت یا خیر، گفت: «به نظر من حتی اگر شرکت‌ها نیز بتوانند سیمان مورد نیاز را تامین کنند، حداقل این قطعی گاز و برق یک جو روانی را بر روی قیمت‌ها ایجاد می‌کند. بحث دیگر نیز این است که برخی کارخانه‌ها در شرایط قطع گاز و برق اجازه استفاده از مازوت را دارند، اما سیمان تهران به دلایل زیست‌محیطی نه اجازه استفاده از مازوت را دارد و نه گازوئیل. این در شرایطی است که ما حدود دو هزار نفر پرسنل داریم که به‌صورت مستقیم و حدود پنج هزار نفر نیز به صورت غیرمستقیم با ما کار می‌کنند.»

همین چند روز پیش علی‌اکبر لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در گفت‌وگویی از زیان یک هزار میلیارد تومانی قطع گاز در صنایع فولاد استان خبر داده بود. حالا به این زیان باید خسارتی که از محل قطع برق صنایع مختلف اتفاق می‌افتد را نیز اضافه کرد.
براساس اعلام قبلی حسن افتخاری، مدیرعامل شرکت گاز خراسان رضوی جریان گاز ۵۸ دستگاه اجرایی استان در روز‌های ۱۵ و ۱۶ دی‌ماه امسال به دلیل عدم رعایت الگوی مصرف بهینه قطع شده است و آن‌طور که منابع خبری گزارش داده‌اند کمبود گاز در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، قم، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، اردبیل، گلستان، گیلان، اصفهان، زنجان، بوشهر و چند استان دیگر به‌مرحله هشدار و تعطیلی ادارات و بعضا مدارس رسیده است.

نگاه صنعتگر ۱

سیدمحمد بحرینیان صنعت‌گر و پژوهشگر توسعه: مال‌ها روشن است و صنایع تاریک


وزیر نفت با افتخار از تامین برق خانگی و تجاری خبر می‌دهد. این نشان می‌دهد که تولید برای این کشور اولویت نیست. سیدمحمد بحرینیان، صنعت‌گر و پژوهشگر توسعه در گفتگو با هم‌میهن می‌گوید: «رستوران‌ها با نصب گرماتاب در هوای آزاد مقابل مغازه انرژی را به‌معنی واقعی هدر می‌دهند. امروز چراغ مال‌ها روشن است و صنایع در تاریکی به سر می‌برند.»

‌در قبال زیانی که صنایع می‌بینند چه تمهیدات جبرانی اندیشیده شده است؟
شعار‌ها ۱۰ سالی است روی تولید است و تشخیص هم در خصوص اهمیت تولید درست است، اما نه در جهت تحقق این شعار‌ها گام برداشته شده و نه حتی قانونی که داریم اجرا می‌شود. قانونی در سال ۱۳۹۰ تصویب شده با عنوان قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار. ماده ۲۵ این قانون می‌گوید: «در مواردی که با کمبود برق و گاز مواجه هستید، نباید اولویت قطع گاز و برق با صنایع و کشاورزی باشد. دولت موظف است نحوه جبران خسارت وارده به شرکت‌ها ناشی از تصمیم بحرانی، تعیین و اعلام شود.» به‌رغم وجود این قانون نه‌تن‌ها در مواقع بحران اولویت قطع برق و گاز با صنایع است بلکه هیچ بحثی در خصوص جبران زیان‌ها نیز مطرح نمی‌شود.

در همین دورانی که برق و گاز قطع می‌شود آیا کنتور سود بانک‌ها از کار می‌افتد؟ آیا مالیات نیز در این مدت قطع می‌شود؟ می‌توان دستمزد نیروی انسانی را پرداخت نکرد؟ صنعتگران با زجر تولید می‌کنند. زیان‌هایی هم که می‌بینند در هیچ مقطعی جبران نمی‌شود.

از بررسی ترازنامه انرژی ۱۳۹۷ به دو شاخص از بین ده‌ها شاخصی که در این حوزه وجود دارد، اشاره می‌کنم که نشان می‌دهد چه تفاوت‌های بزرگی بین ما و کشور‌های توسعه‌یافته در رویکرد به تولید وجود دارد. در این ترازنامه قیمت هرکیلووات ساعت برق صنعت و خانگی براساس سنت عنوان شده است. در انگلستان برق صنعت ۱۳ سنت فروخته می‌شود، اما برق خانگی ۲۲ سنت است. در آمریکا برق صنعت ۶ سنت و برق خانگی ۱۲ سنت عرضه می‌شود. برق صنعت در دانمارک ۹ سنت و برق خانگی در این کشور ۳۵ سنت محاسبه می‌شود. در سوئد هم برق صنعت ۷ سنت و برق خانگی ۱۹ سنت است.
قیمت گاز نیز به همین روال است. در سال ۲۰۱۶ قیمت هر واحد گاز صنعت در آلمان ۸ سنت و خانگی ۲۲ سنت بوده است. انگلستان برق صنعت را ۷ سنت و خانگی را ۱۷ محاسبه می‌کند. در ایتالیا گاز صنعت ۱۰ سنت و خانگی ۲۵ سنت فروخته می‌شود. دانمارک نیز گاز صنعت را ۸ سنت و خانگی را ۲۶ سنت عرضه می‌کند. سوئد نیز گاز صنعت را ۱۱ سنت و خانگی را ۳۶ سنت محاسبه می‌کند. در کشور ما وزیر محترم نفت به صداوسیما می‌آید و می‌گوید؛ ما مدیریت کردیم که گاز خانگی قطع نشود. ما بر ضد تولید عمل می‌کنیم.

‌ابتدای دی‌ماه یکی از مسئولان در خراسان رضوی اعلام کرد؛ فولاد این استان از محل قطع گاز ۱۰۰۰ میلیارد تومان خسارت دیده است. اگر همه صنایع در تمام استان‌های کشور را در نظر بگیریم چه زیانی متوجه اقتصاد مولد کشور خواهد شد؟
زیان بسیار هنگفتی است که قطعا اقتصاد را وارد مرحله جدیدی از افت خواهد کرد. در این شرایط وزیر نیرو می‌گوید مدیریت کردیم که برق قطع نشود. برق کجا قطع نشود؟ صنعت یا برق خانگی؟ آیا صنعت هیچ اولویتی برای کشور ندارد؟ پیش از این هفته‌ای یک روز برق را قطع می‌کردند از روز سه‌شنبه ابتدا اعلام کردند که سه‌شنبه و چهارشنبه‌ها طی سه هفته برق قطع خواهد شد، سپس آخر شب طی پیامی دوباره اعلام کردند در روز‌های پنج‌شنبه و جمعه نیز برق قطع می‌شود.

اگر جی‌دی‌پی بخش صنعت را داشته باشیم و به تعداد ۳۶۵ روز تقسیم کرده و در روز‌های قطع برق ضرب کنیم مشخص می‌شود که چه زیانی متوجه اقتصاد خواهد شد.
‌در این سال‌ها نه‌تن‌ها برای افزایش تولید گامی برداشته نشده بلکه جلوی اتلاف انرژی هم گرفته نشده است.

طبق ترازنامه وزارت نیرو تلفات انرژی در بخش تولید و توزیع ۲۳ درصد بوده که با یک بهبود به ۱۵ درصد رسیده است. من به شخصه وقتی میزان تلفات انرژی در کره‌جنوبی و عربستان را با ایران مقایسه کردم، خجالت کشیدم. در عربستان ۶ درصد و کره‌جنوبی ۴ درصد تلفات انرژی وجود دارد.

جالب اینکه وزیر نیرو در حالی از افزایش کمی مصرف برق صنایع می‌گوید که حساب‌های ملی ایران نشان می‌دهد میزان رشد سرمایه‌گذاری ماشین‌آلات نزدیک به صفر بوده است و میزان استهلاک از سرمایه‌گذاری جلو زده است. این موضوع حیرت‌آور است. در این وضعیت آیا افزایش کمی مصرف برق صنایع شاخصی قابل افتخار است؟
آمار وام‌های پرداختی کشور نشان می‌دهد که بخش صنعت ۱۶ درصد وام‌ها را سهم گرفته است و بیش از ۵۰ درصد به بخش بازرگانی پرداخته شده است. در گزارشی که روزنامه هم‌میهن تهیه کرده بود، لیست دریافت‌کنندگان تسهیلات و ارز دولتی درج شده بود که نشان می‌داد عده‌ای مونتاژکننده هم از ارز دولتی استفاده کردند و هم تسهیلات ریالی دریافت کرده‌اند. یعنی مونتاژ را جزو تولید قلمداد کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: یخبندانی با چاشنی قطع گاز؛ زمستانی که برای خودمان سخت شد

وزیر نفت افتخار می‌کند که گاز واحد‌های مسکونی و تجاری قطع نمی‌شود. در این خصوص می‌خواهم به گزارشی که روزنامه خراسان منتشر کرده و به مصرف گاز روی باد هوا پرداخته بود، اشاره کنم. در این گزارش به نصب گرماتاب مقابل رستوران‌ها در هوای آزاد پرداخته شده بود. جای شرمندگی است که به‌جای توجه به صنعت، انرژی‌ها در واحد‌های تجاری به‌معنی واقعی کلمه هدر می‌رود. امروز چراغ‌مال‌ها روشن است و صنایع در تاریکی به‌سر می‌برند.

نگاه صنعتگر ۲

علیرضا کلاهی رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران: بازی برد - برد را خراب کردند

قطع گاز و برق و تداوم آن چقدر می‌تواند برای صنایع ما زیان‌بار باشد؟ علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران در گفتگو با «هم‌میهن» به این پرسش پاسخ می‌دهد و می‌گوید سوءمدیریت است که ما را به اینجا رسانده است. او معتقد است، این رویه زیان مالی و حیثیتی برای کشور دارد و در نهایت باعث خواهد شد بازار را به‌رقیبی مثل ترکیه واگذار کنیم.

‌وضعیت تامین برق برای کارخانه‌ها در استان‌های مختلف چگونه است؟
باید افسوس بخوریم در کشوری که مزیت مطلق آن انرژی است، دومین ذخیره گاز جهان را دارد و یک صنعت برق بومی توانمند دارد با سوءمدیریت و بی‌برنامگی کار به جایی رسیده است که یک روز گاز صنایع قطع می‌شود و یک روز دیگر برق آنها. گاهی گاز نیروگاه‌ها قطع می‌شود که هم برق کشور افت می‌کند و هم باعث می‌شود مازوت بسوزانند.
‌پایین بودن قیمت گاز سبب شده سرمایه‌گذار بخش خصوصی رغبتی به ورود به این حوزه نداشته باشد.

درست است که قیمت گاز پایین است که آن هم به مسائل سیاسی و اجتماعی ربط دارد، ولی به این نکته نیز باید توجه کرد که ما بیش از ۱۰ سال است که قانون رفع موانع تولید را داریم که می‌گوید اگر سرمایه‌دار خصوصی بیاید و در کاهش تلفات برق و مصرف انرژی تاثیر مثبت بگذارد در زمان بازپرداخت چه از نظر بیلان انرژی و چه از نظر بیلان اقتصادی این رشد لحاظ می‌شود. متاسفانه وزارت نفت نیز آئین‌نامه ماده ۱۲ را به‌گونه‌ای نوشته است که اتفاقی نیفتد. ما اتلاف زیادی در گاز و برق داریم که می‌توانستیم کاهش دهیم، به علاوه اینکه یک بخشی از این اتلاف از ضعف برنامه‌ریزی و سوءمدیریت است. چه دلیلی داشته که ما با مسیر‌های خیلی طولانی به هر روستایی گاز ببریم و باعث افزایش تلفات و هزینه‌ها شویم.

‌این تعطیلی‌ها چه زیانی به صنایع وارد خواهد کرد؟
ما در کمیسیون صنایع اتاق و کمیسیون انرژی از تمام اتاق‌های استانی و تشکل‌های صنفی خواستیم یک آمار از برآورد زیان در هر استان را به ما اعلام کنند، البته این فارغ از صنایع انرژی است، چون ما صنایعی داریم مانند پتروشیمی و فولاد که خیلی مستقیم به انرژی وابسته هستند که باید آن‌ها را کنار بگذاریم، چون آمار آن‌ها و میزان وابستگی به انرژی آن‌ها متفاوت است. ما در صنایع دیگر هنوز آماری نداریم و درخواست کردیم برای ما بفرستند. اما این رویه هم زیان مالی دارد و هم زیان حیثیتی. شرکت‌ها تعهد به مشتری‌های صادراتی دارند و این قطعی باعث تاخیر می‌شود که در نهایت موجب می‌شود بازار را به رقبایی مثل ترکیه واگذار کنیم.

‌اتاق برای همکاری با دولت جهت حل بحران برنامه‌ای دارد؟
دوستان کمیسیون انرژی چندین سال است در رابطه با موضوع ماده ۱۲ با دولت‌های قبلی مذاکره کرده بودند. موضوع قانون رفع موانع و ماده ۱۲ ظرفیت‌های عجیبی دارد و بازی برد-برد برای کشور، سرمایه‌گذار و برای مردم می‌توانست داشته باشد. اما مسکوت مانده و هیچ مرکز نظارتی به این ترک فعل‌ها ورود پیدا نمی‌کند.