تاریخ انتشار: ۱۰:۳۳ - ۲۱ اسفند ۱۴۰۱

توافق ایران و عربستان در غیبت وزارت خارجه! / چرا امیرعبداللهیان از مذاکرات کنار گذاشته شد؟

توافق ایران و عربستان در حالی انجام شد که ظاهرا وزارت امور خارجه در این مسئله کمترین تاثیر را داشته است. اما چرا چنین اتفاقی روی داده است؟

توافق ایران و عربستان

اقتصاد۲۴- روز جمعه خبر توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دیپماتیک با میانجی‌گری چین منطقه را تکان داد. تصویر مقامات ارشد سه کشور ایران، عربستان و چین در پکن در حالی که هر یک کنار پرچمشان ایستاده و با هم دست می‌دهند، مهمترین دستاورد سیاست خارجی سال‌های اخیر بوده است، اما این دستاورد ظاهرا ربطی به دستگاه سیاست خارجی دولت نداشته و دستور کار و موارد آن از مرجعی بالاتر بوده است.

صبح روز جمعه سایت خبری نورنیوز نزدیک به شورای عالی امنیت ملی از «سفر بسیار مهم» علی شمخانی خبر داد. ساعاتی بعد مشخص شد هدف سفر توافق با عربستان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بوده است. در این توافق، یک طرف علی شمخانی و طرف دیگر «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر ایالتی و مشاور امنیت ملی عربستان حضور داشتند.

نکته جالب توجه اینجاست که این توافق در سطحی به جز سطح وزیر خارجه انجام شده است. این اتفاق یک معنای مشخص دارد و آن اینکه ظاهرا سیاستگذاران اصلی کشور به این نتیجه رسیده‌اند که در دولت رئیسی موارد حساسی همچون مذاکرات ایران و عربستان به نهادهای فراقوه‌ای سپرده شود.

علی شمخانی در گفتگویی با صدا و سیما که بعد از توافق در پکن انجام داده توضیح داده که از شش روز پیش برای ایجاد مقدمات توافق در چین حضور داشته است. او گفته زمینه توافق در سفر ابراهیم رئیسی به پکن چیده شده است. به گفته شمخانی «شی‌جین پینگ» رئیس جمهور چین در جریان سفر رئیس جمهور ایران به پکن در ماه گذشته پیشنهاد از سرگیری روابط تهران و ریاض به میانجی‌گری چین را به ایران داده و این وظیفه بعد از موافقت رئیس جمهور ایران، به دبیر شورای عالی امنیت ملی سپرده شده است.

با وجود تاکید شمخانی بر نقش رئیسی در این توافق، به نظر می‌رسد که حضور شمخانی به عنوان امضاکننده توافق از سرگیری روابط دیپلماتیک به معنای تصمیم‌گیری در سطحی بالاتر از دولت است. دبیران شورای امنیت ملی قانونا منصوب رئیس جمهورند و حق رای ندارند، اما مطابق روال مرسوم در اغلب موارد، همزمان رهبری او را به نمایندگی رهبری در شورا نیز منصوب می‌کند تا حق رأی داشته باشد.

استمرار حضور شمخانی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بعد از پایان دوران ریاست جمهوری روحانی بار‌ها با مخالفت جریان‌های نزدیک به ابراهیم رئیسی مواجه شده است. این مخالفت به حدی جدی بود که گفته می‌شد افشای جزییات پرونده علیرضا اکبری معاون پیشین شمخانی به اتهام جاسوسی با هدف برکناری شمخانی کلید خورده بود.


بیشتر بخوانید: پایانی بر بن بست ۷ ساله؛ اعلام توافق ایران و عربستان برای احیای روابط دوجانبه!


همزمان با سفر شمخانی به چین، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در حال بازدید از مناطق زلزله‌زده ترکیه بود. عدم حضور او در تهران به این معناست که او حتی در جریان ریز مذاکرات شش روزه در چین هم به دلیل فشردگی سفر به ترکیه قرار نمی‌گرفت. هرچند علیرضا عنایتی مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه در سفر شمخانی به پکن او را همراهی می‌کرد، اما رئیس او نقش امضا کننده توافق از سرگیری روابط را برعهده نداشت و این عدم حضور معنادار است.

امیرعبداللهیان در حالی از پیگیری مذاکرات کنار گذاشته شده که حوزه «عربی و آفریقایی» تخصص او در حوزه سیاست خارجی بوده است. زمانی که محمدجواد ظریف در دوران وزارتش، امیرعبداللهیان را از سمت معاونت عربی و آفریقایی وزارت خارجه برکنار کرد، رسانه‌های نزدیک به دولت کنونی، حمله همه‌جانبه‌ای را به وزارت خارجه حسن روحانی کلید زدند. استدلال آن‌ها در ان زمان این بود که امیرعبدللهیان تخصص منحصربه فردی در حوزه منطقه دارد و برکناری او به معنای بی‌توجهی دولت به همسایگان عربی است.

عدم تسلط امیرعبداللهیان به زبان انگلیسی از روز نخست وزارتش با تسلط او به زبان عربی توجیه می‌شد (هرچند تسلط او به زبان عربی هم در نشست بغداد زیر سوال رفت)! و به این ترتیب عدم حضور فردی با این سابقه و این حجم از حمایت اصولگرایان در یکی از مهمترین مسائل سیاست خارجی کشور یک پیام مهمی دارد؛ و آن اینکه دولت قادر به مذاکره نیست.

یک مقام وزارت خارجه در گفت‌گو با رویداد۲۴ درباره حذف وزارت خارجه از مذاکرات ایران و عربستان و عدم حضور امیرعبداللهیان در پکن گفته «طبیعتا دو پادشاه در یک اقلیم نمی‌گنجند!» او گفته البته از وزارت امور خارجه، آقای عنایتی مدیرکل خلیج فارس حضور داشته است.

این منبع آگاه گفته «مشورت‌ها با وزارت خارجه انجام شده و این‌طور نبوده که کامل حذف شده باشد، اما در این داستان وزارت خارجه از ابتدا هم مسئول مذاکره نبود بلکه ارگان‌های دیگر مسئول بودند و آقای عنایتی در کنار آن‌ها در مذاکرات شرکت می‌کرد.

این مقام آگاه دلیل این عدم حضور وزارت خارجه در راس مذاکرات را محوریت «مسائل امنیتی» در مذاکره با عربستان خوانده و گفته به همین دلیل مقامات امنیتی مدیریت مذاکرات را بر عهده داشتند.

او درباره شیفت مدیریت سیاست خارجی کشور از وزارت خارجه به سمت ارگان‌های امنیتی، برخلاف جریانی که در دولت حسن روحانی شکل گرفته بود گفت: «این تصمیم گیری با مقامات بالاست که چه کسی مسئولیت چه چیزی را برعهده بگیرد.»

این مقام در مورد انفعال وزارت خارجه امیرعبداللهیان در برابر حذف وزارت خارجه از مذاکرات استراتژیک برخلاف رویه ظریف گفته «متاسفانه این فراز و نشیب‌ها وجود دارد. گاهی اوقات وزارت خارجه در برخی برهه‌ها قوی ظاهر شده گاهی اوقات نه.»

توافق روز جمعه تنها نشانه حذف وزارت خارجه از مذاکرات مهم نبود. عدم حضور علی باقری کنی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای در نشست هفته گذشته رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تهران هم نشان داد به تیم مذاکره‌کننده وزارت خارجه اعتمادی برای به سرانجام رساندن موضوعات حساس کشور نیست. این یک واقعیت است چرا که گروسی رسما اعلام کرد «در صورتی که وعده دیدار با ابراهیم رئیسی به او داده نمی‌شد، به تهران سفر نمی‌کرد.»

در پایان هم آنچه سفر مدیرکل به تهران را مثمر ثمر کرد، دیدارش با رئیس جمهور و اعلام تعهد ایران از زبان ریاست جمهوری برای مجوز به آژانس جهت بازرسی‌های وسیع‌تر بود؛ موضوعی که اگرچه با تکذیب سازمان انرژی اتمی ایران مواجه شد، اما در نشست شورای حکام آژانس با قاطعیت از زبان مدیرکل آژانس طرح شد و مانع از تصویب قطعنامه ضد ایرانی کشور‌های غربی علیه ایران شد.

یک سال و نیم مذاکرات دولت رئیسی برای رسیدن به حتی یک توافق در حوزه‌های مختلف از عربستان گرفته تا آژانس و برجام کافی بود تا مقامات تصمیم‌گیر به این اطمینان برسد که دولت قادر به مذاکره نیست؛ موضوعی که محمدجواد ظریف در ماه‌های پایانی وزارتش آن را پیش‌بینی کرده بود و گفته بود «اگر روزی از این بهتر را نوشتند، بنده دستشان را می‌بوسم.»

آن موقع ظریف گفته بود: «توافق و نوشتن یک متن یعنی هم شما و هم طرف مقابل باید راضی باشید. شما نمی‌توانید به طرف مقابل بگویید من این متن را می خواهم او هم نمی‌تواند به شما بگوید. آقایانی که این صحبت‌ها را می‌کنند به من نشان بدهند دو صفحه با یک نفر توافق نوشتند نه ۲۰۰ یا ۱۵۰ صفحه. آقایانی که می‌گویند ما این توافق را نخوانده‌ایم چیزی که دو صفحه است و خودشان هم نخواندند و امضا کردند را نشان دهند. توافق یعنی اینکه و آنچه که شما می‌خواهید و آنچه که طرف مقابل می‌خواهد این یعنی توافق در غیر این صورت تسلیم می‌شود.

دوستان ما اگر بخواهند چنین توافقی انجام بدهند، خیلی باید زحمت بکشند نمی‌گویم نمی‌توانند ولی خیلی باید زحمت بکشند اگر روزی از این بهتر را نوشتند بنده در مقابل آنها تعظیم می کنم و دستشان را می‌بوسم و برای خدمتی که به مردم ایران کردند تشکر خواهم کرد. امیدوارم آنها هم اگر نمی‌خواهند ما را تحسین کنند از پشت به ما خنجر نزنند.»

با روی کار آمدن ظریف سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری درباره موضوع هسته‌ای که پیش از آن در شورای عالی امنیت ملی دنبال می‌شد، به وزارت خارجه محول شد. حسن روحانی، علی لاریجانی و سعید جلیلی در دوره‌های مختلف به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکرات هسته‌ای را طی بیش از یک دهه برعهده داشتند.

بسط ید وزارت خارجه در حوزه سیاست خارجی در دوران ظریف تنها محدود به هسته‌ای نماند. برکناری امیرعبداللهیان از معاونت عربی آفریقایی در واقع تلاش ظریف برای به دست گرفتن سکان سیاست خارجی کشور در حوزه کشور‌های عربی بود که پیش از آن در بخش‌های دیگر تصمیم‌گیری می‌شد.

سفرای ایران در عراق، سوریه، لیبی و تونس به طور سنتی نزدیک به نهادهای نظامی بوده‌اند. علی‌اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران در گفتگویی با روزنامه خراسان در دومین سالگرد ترور سردار سلیمانی گفته بود «سپاه قدس در انتصاب سفرای ایران در کشور‌های شمال آفریقا و منطقه عربی شرق مدیترانه، نقش تعیین‌کننده‌ای داشت و برای تعیین سفرای ایران در لیبی و تونس باید با سردار سلیمانی هماهنگی می‌شد.»

نقش نهاد‌های نظامی در سیاست خارجی، موضوع مورد مناقشه ظریف در دوران وزارتش بود. ظریف در مصاحبه‌ای با سعید لیلاز که فایل صوتی آن قبل از انتخابات ۱۴۰۰ فاش شد، از تسلط سپاه بر سیاست خارجی ایران انتقاد کرده و گفته بود که حکومت ایران «میدان» را بر «دیپلماسی» ترجیح داده است.

ناراحتی ظریف از عدم هماهنگی سفر بشار اسد به تهران با وزارت خارجه، او را تا پای استعفا برد. رویکرد ظریف در مقابله با اثرگذاری دستگاه‌های امنیتی و نظامی بر تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی سبب شده بود وزارت خارجه در بسیاری موارد دست بالا را در سیاست‌گذاری‌ها و مذاکرات داشته باشد.

آنچه مسلم است این است که این رویکرد با یک‌دست شدن حاکمیت در دست اصولگرایان از وزارت خارجه رخت بر بسته و با قدرت گرفتن نهاد‌های امنیتی، این وزارت کلیدی از عرصه بازی‌سازی در روابط خارجی ایران کنار گذاشته شده است. فقدان تخصص در نیرو‌های حاکم بر وزارت خارجه هم مانع از اعتراض آن‌ها به رویه جدید شده است.

منبع: رویداد24
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

قیمت پسته، تخمه، آجیل و خشکبار + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت تبلت اپل امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز سه‌شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

تعطیلی گسترده مدارس و ادارات استان‌های کشور در روز سه‌شنبه ۷ اسفند

عکس/ روحانی افغان: افغان‌ها در ایران حق مالکیت دارند!

عکس/ شباهت شوکه کننده امین حیایی به مادرش

اینفوگرافی/ تنها ۴ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس حامی استیضاح همتی

عکس/ استایل متفاوت مازیار لرستانی و خسرو شکیبایی ۳۳ سال پیش با اکسسوری و عینک لاکچری

عکس/ نقشه با جزییات ایران ۲۷۸ سال پیش در زمان سلسله افشاری

عکس/ لامبورگینی میورا ۵۳ سال پیش در خیابان فردوسی تهران

عکس/ استایل گنگ النازشاکردوست و لیلا اوتادی با دستمال سر و کلاه جنگی

عکس/ جولان خودرو‌های خارجی ۷۲ سال پیش در خیابان‌های تهران

عکس/ چشم انداز شگفت انگیز از مقبرۀ کوروش کبیر ۹۷ سال پیش

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

لیست شعب کشیک مؤسسه اعتباری ملل در تهران – ۷ اسفند ۱۴۰۳

فیلم/ لاوروف به تهران رسید

بانک ملی ایران برنده جایزه مشتری مداری در جشنواره ملی معیار شد

چکاد؛ راهکار امن و نوین بانک ملی ایران برای صدور چک

عکس/ پلمپ ۱۵۰ بوتیک در تهران ۴۰ سال پیش توسط کمیته

استقبال پر شور بازدید کنندگان از غرفه شرکت نفت ایرانول در سومین نمایشگاه اختصاصی تجارت با اوراسیا/توسعه صادرات پایدار اولویت اساسی ایرانول

دستیابی به دانش طراحی و ساخت شیر‌های کنترلی پیشرفته با حمایت شرکت پتروشیمی اروند

عکس/ چهره خاص نیوشا ضیغمی قبل از عمل زیبایی

استقلال در به در سرمربی برای دربی

امضای تفاهم‌نامه اولین میزبانی مسابقات مقدماتی جام جهانی فوتبال خیابانی در کیش

خط و نشان پلیس برای چهارشنبه آخر سال

بیمه نوین حامی اصلی اولین مسابقه هوش مصنوعی دانشگاه تهران

آیا قیمت طلا اصلاح می‌شود؟

گزارش عملکرد چشمگیر بیمه نوین در دوره یک ماهه منتهی به پایان بهمن ماه

نماینده ولی فقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران: خدمت به جامعه ایثارگری باید همراه با اخلاص باشد

فیلم/ ناپدید شدن کوهنورد ۴۷ ساله در توچال

عوامل روشن نشدن موتور سیکلت و روش‌های تعمیر آن

عکس/ بازار آستارا در گیلان حدود ۵۴ سال پیش

گزارش بورس امروز سه شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳

عیدی بازنشستگان ۱۴۰۴ برابر با قیمت یک جفت کفش

تنها غایب قطعی پرسپولیس برای دربی ۱۰۵

عکس/ تغییر باورنکردنی چهره زیبا بروفه با استایل زمستانی

بیمه ابزار کلیدی در مدیریت ریسک مطلوب

صدور حکم نهایی ۴۴ متهم پرونده چای دبش

همسران دردسرساز علیه استقلال و پرسپولیس

فیلم/ حمله تند یک نماینده به جلیلی در صحن مجلس

اعلام شعار دربی ۱۰۵ از سوی سازمان لیگ

زمستان رویایی در آستارا

زیدآبادی: روسوفیل‌های وطنی احساس شرم نمی‌کنند؟

دستگیری عده‌ای در پی فراخوان تجمع ۲۵ بهمن برای رفع حصر

عکس/ نمایی خارق العاده از دروازه شمیران ۹۳ سال پیش در یک روز برفی

واعظی: در جهان امروز سیاست در خدمت اقتصاد است

تهران _ مسکو؛ بزنگاه دوباره برای وزن کشی روابط

خطر جدی فرونشست زمین در تهران

جاده چالوس تا اطلاع بعدی مسدود است

قیمت جدید آپارتمان در مناطق ۴ و ۵ تهران از تهرانپارس تا جنت آباد+ جدول

واکنش تند و صریح پزشکیان به استیضاح همتی

احتمال فروش دوباره دلار به هر ایرانی؛ هر شهروند ۲۱۰۰

پیش‌بینی هولناک از روند افزایش قیمت مسکن در سال ۱۴۰۴

عکس/ موتورسواری داریوش با دخترش ۳۳ سال پیش

مصرف ساعتی ۳.۵ میلیون مترمکعب گاز در تهران

جدیدترین قیمت خانه در شهریار اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت نفت بعد از تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران جهشی شد

پشت پرده پتروشیمی تبریز؛ زنگ خطر یا یک نوسان طبیعی؟

معرفی خودرو پژو ۵۰۸ L با جعبه دنده ۸ سرعته اتوماتیک AT + عکس

سایه سهمگین دلار و طلا بر سر مسکن

فیلم/ زن میانسال زورگیر خیابان پیروزی با بخشید

فیلم/ ریزش پل در کره جنوبی قربانی گرفت

عکس/ رستوران گردی شبنم قلی خانی با کت ساتن چندرنگ

١۵ مربی ایرانی استقلال در تاریخ دربی