موانع ذخیره‌سازی گاز به روایت مرکز پژوهش‌های مجلس

اقتصاد۲۴ - مرکزپژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامۀ هفتم توسعه، ذخیره‌سازی گاز طبیعی» عنوان کرده است که باتوجه‌به اینکه در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی کشور حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب است و پتانسیل استفاده مخازن هیدروکربوری برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی تا ظرفیت بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز وجود دارد. با این توضیحات ضروری است وزارت نفت برای حل بخشی از مشکل ناترازی، نسبت به دستیابی به سهم حداقل ۱۰ درصد مصرف گاز از محل ذخیره‌سازی در طول برنامۀ هفتم توسعه، اقدام کند.

به گزارش پیام ما، ایران به‌رغم اینکه دومین کشور دارندۀ ذخایر گازی متعارف جهان است، اما با رشد فزایندۀ مصرف و محدودیت در تولید، با مشکل ناترازی تأمین فصلی گاز روبه‌رو شده است. اختلاف مصرف گاز طبیعی در فصول گرم و سرد سال به صورت متوسط ماهانه، به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد و درصورت ادامۀ روند کنونی، کشور با چالش جدی‌تری در تأمین گاز به‌ویژه در فصول سرد سال مواجه خواهد شد. حل مسئلۀ ناترازی از دریچۀ عرضه و تقاضا و مدیریت مصرف خواهد بود. یکی از مهمترین راهکار‌های حل مسئله ناترازی فصلی گاز از سمت عرضه، استفاده از ذخیره‌سازی گاز طبیعی است که علاوه‌بر حل مسئله ناترازی فصلی، به پایداری و امنیت تأمین گاز و مدیریت شبکۀ انتقال کمک می‌کند. به‌صورت متوسط ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در دنیا ۱۱ درصد از کل مصرف گاز است. این نسبت در کشور‌های اروپایی به‌صورت متوسط ۲۳ درصد و در ایران تنها ۱.۴ درصد است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: «با شروع فصل سرد، میزان مصرف در بخش خانگی و تجاری در سردترین ماه ۶.۷ برابر گرمترین ماه سال می‌شود که سهم بخش خانگی و تجاری را از ۱۰ به ۴۹ درصد می‌رساند. بنابراین، اختلاف کل مصرف در سردترین ماه سال با گرمترین ماه سال، به‌صورت متوسط به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. همچنین براساس سند پشتیبان تراز گاز طبیعی مصوب شورای‌عالی انرژی، پیش‌بینی شده است درصورت ادامۀ روند کنونی، حداکثر اختلاف مصرف در فصول گرم و سرد در سال‌های ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ به‌ترتیب به ۴۵۳ و ۵۷۹ میلیون مترمکعب در روز برسد که تأمین گاز در فصول سرد سال را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.»

راساس این گزارش: «به‌منظور مقابله با ناترازی فصلی گاز، ضمن تأکید بر افزایش تولید پایدار و بهینه‌سازی انرژی در بخش‌های مختلف، توجه ویژه به استفاده از ذخیره‌سازی گاز در مخازن زیرزمینی بسیار حائز اهمیت است. ایران به‌رغم داشتن منابع عظیم گازی و همچنین مخازن هیدروکربوری با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز، میزان ظرفیت ذخیره‌سازی آن تنها ۱.۴ درصد از کل مصرف است. در حال حاضر، ظرفیت ذخیره‌سازی کشور با وجود دو مخزن سراجه و شوریجه حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب می‌رسد و در سردترین ماه سال حدود ۳ درصد از کل مصرف را تأمین می‌کند. براساس مطالعات موجود، پتانسیل ۲۲۴ میلیون مترمکعبی در روز تولید از محل ذخیره‌سازی طی یک برنامۀ پنج‌ساله وجود دارد. به‌دلیل اختلاف مصرف گاز در فصول گرم و سرد سال ضروری است کشور باتوجه‌به پتانسیل مخازن موجود، در گام اول اقدام‌های لازم را برای رسیدن به سهم حداقل ۱۰ درصد در طول برنامۀ هفتم توسعه و در گام بعدی به سهم حداقل ۲۰ درصد مصرف از محل ذخیره‌سازی، در دستور کار قرار دهد. یکی از مشکلاتی که تاکنون مانع از توسعۀ ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در کشور شده است، ناهماهنگی شرکت‌های تابعۀ وزارت نفت بوده است. باتوجه‌به ضرورت توسعۀ ظرفیت ذخیره‌سازی کشور در سال‌های برنامۀ هفتم توسعه، باید هماهنگی لازم بین شرکت‌های تابعۀ وزارت نفت ایجاد شود.»

بیشتر بخوانید: دلار قدرت گرفت؛ نفت زمین خورد

این گزارش تأکید می‌کند: «تا سال ۱۴۲۰، کشور در چهارماه سرد سال، دچار کسری ۶۱۶ میلیون مترمکعبی گاز طبیعی در روز خواهد بود. این مسئله، علاوه‌بر اینکه تأمین گاز کشور را با دشواری بسیاری روبه‌رو می‌کند، باتوجه‌به بالابودن وابستگی بخش‌های مختلف کشور به گاز طبیعی، فارغ از مسائل اقتصادی، امنیت انرژی کشور را دچار مخاطره می‌کند. باتوجه‌به اینکه میزان مصرف در فصول سرد و گرم سال بسیار متفاوت است، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی و تزریق گاز به این مخازن در فصول گرم سال، کمک شایانی به تأمین پایدار گاز در فصول سرد خواهد کرد. اختلاف مصرف گاز در گرم‌ترین و سردترین ماه سال به‌صورت متوسط روزانه، حدود ۲۲۰ میلیون مترمکعب است که علت عمدۀ آن مصرف بخش خانگی و تجاری است که میزان مصرف آن در سردترین ماه سال ۶.۷ برابر گرمترین ماه سال است. در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب است که تنها ۱.۴ درصد از کل مصرف گاز طبیعی در کشور است. بررسی کشور‌های تولیدکننده و مصرف‌کنندۀ گاز طبیعی نشان می‌دهد برای تأمین پایدار در عرضه و مصرف گاز و همچنین رفع ناترازی فصلی، ذخیره‌سازی یکی از اولویت‌های کشورهاست. هرچقدر میزان وابستگی گاز کشور‌ها به واردات بیشتر باشد، ظرفیت ذخیره‌سازی این کشور‌ها نیز بیشتر بوده است. کشور‌های اروپایی به‌صورت متوسط وابستگی ۴۰ درصدی به گاز طبیعی روسیه دارند و میزان ذخیره‌سازی آن‌ها سهم ۲۳ درصدی از کل مصرف را نشان می‌دهد. این مسئله برای روسیه که به‌عنوان صادرکنندۀ گاز شناخته می‌شود نیز به‌دلیل ایجاد صادرات پایدار اهمیت دارد و دارای سهم ۱۸.۴ درصدی ذخیره‌سازی از کل مصرف است که نشان از اهمیت ذخیره‌سازی در رویکرد‌های مختلف سیاستگذاری انرژی دارد.»

در این گزارش پتانسیل‌های تأمین گاز به‌میزان ۲۲۴ میلیون مترمکعب در روز در فصول سرد سال با استفاده از ذخیره‌سازی گاز طبیعی مورد بررسی قرار گرفت و پیشنهاد شد طی برنامۀ هفتم توسعه باید این موضوع به‌عنوان یکی از راهبرد‌های اصلی برای حل ناترازی فصلی گاز پیگیری شود و وزارت نفت باید سهم ذخیره‌سازی از مصرف گاز کشور را به حداقل ۱۰ درصد برساند. در این بین ضروری است وزارت نفت با ایجاد هماهنگی بین شرکت‌های تابعه خود، زمینه سرمایه‌گذاری به‌منظور دستیابی به این هدف را فراهم کند.