ترور اسماعیل هنیه در تهران چه پیامد‌هایی در منطقه دارد؟

اقتصاد۲۴-در این گزارش به بیان نظرات چند کارشناس از اندیشکده امریکایی "انستیتو خاورمیانه" در مورد ترور "اسماعیل هنیه" از رهبران حماس و پیامد‌های منطقه‌ای این موضوع خواهیم پرداخت:

نتانیاهو میدان نبرد را شکل می‌دهد، اما برای صلح یا تشدید تنش در مقیاس بزرگ؟

پائول سالم، کارشناس و معاون امور تعاملات بین المللی انستیتو خاورمیانه؛ ترور اسماعیل هنیه رهبر سیاسی حماس در تهران و ترور یکی از فرماندهان ارشد حزب الله لبنان در بیروت می‌تواند به گونه‌ای طراحی شده باشد که به بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اجازه دهد برای خودش پیروزی‌هایی را اعلام کند و به سمت پایان دادن به جنگ در غزه حرکت کند یا ممکن است نشانه‌ای از اهداف او برای تشدید درگیری و احتمالا کشاندن ایالات متحده به یک رقابت منطقه‌ای گسترده‌تر با ایران و حزب الله باشد. اکنون ایران و حزب الله لبنان تحت فشار شدیدی برای واکنش نشان دادن به اقدامات اخیر اسرائیل هستند که مارپیچ عظیمی از تشدید تنش را ایجاد خواهد کرد.

دیپلمات‌ها برای رهایی از این خطر باید مدیریت بحران فوری و به دنبال آن تنش‌زدایی واقعی را انجام دهند. پس از ترور "اسماعیل هنیه" رهبر حماس در تهران و ترور "فواد شکر" فرمانده حزب الله در بیروت گمانه زنی‌های زیادی در مورد استراتژی "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل وجود دارد که حول دو توضیح احتمالی برای این اقدام ترکیب می‌شود:
تضمین قبولی در تمامی رشته‌ها و درس‌ها، شهریه اقساط، ویژه شاغلین و ...

رهبران حماس و حزب الله را ترور کنید، تا صلابت را به افکار عمومی اسرائیل نشان دهید و زمینه را برای اعلام پیروزی و پایان دادن به جنگ در غزه از موضع قدرت آماده کنید.

یا آن که در گمانه زنی دوم تشدید تنش علیه حزب الله و ایران از سوی اسرائیل به منظور آغاز یک جنگ بزرگ‌تر و امکان اقدام در مقیاس وسیع اسرائیل علیه حزب الله لبنان از جمله تهاجم زمینی محدود صورت گرفته که هم چنین سبب انتقام جویی و تشدید تنش با ایران می‌شود که امریکا را مجبور می‌سازد در کنار اسرائیل قرار گیرد.

مشخص نیست که آیا هیچ یک از این حملات در سفر هفته گذشته نتانیاهو با واشنگتن مورد بحث یا هماهنگی قرار گرفته بودند یا خیر. مقاصد نتانیاهو یا اطلاع یا عدم اطلاع امریکایی‌ها از حملات اخیر هر آن چه که باشند سیاست امریکا بر روند تحولات و تصمیمات اسرائیل برای حمله به بیروت و تهران موثر بوده است.

نتانیاهو در کنگره به مثابه یک قهرمان مورد استقبال قرار گرفت و در کاخ سفید جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را به عنوان یک متحد در قامت اردکی لنگ دارد که به زودی باید منصب اش را ترک کند. "کامالا هریس" معاون رئیس جمهور در صورت انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور بعدی با توجه به موضعی که در مورد مناقشه غزه اتخاذ کرده متحد قابل اتکایی برای اسرائیل نخواهد بود.

بیشتر بخوانید:قطعات پازل ترور اسماعیل هنیه/ بازی اسرائیل و آمریکا با حاصل جمع صفر؛ هریس در میدان مین

"دونالد ترامپ" رئیس جمهور پیشین آمریکا نیز در ماه‌های گذشته به صراحت گفته که از نتانیاهو خواهد خواست به جنگ غزه پایان دهد احتمالا در دیدار اخیر ترامپ و نتانیاهو، ترامپ به او این نکته را گفته که نمی‌خواهد جنگ ادامه یابد. نتانیاهو ممکن است تشخیص داده باشد که ظرف مدت چند ماه آینده فرصت دارد تا حساب‌های خود را با حماس، حزب الله و ایران تسویه کند و احتمالا احساس می‌کند ایالات متحده هیچ گزینه‌ای جز این ندارد که پس از آغاز شلیک‌های موشک‌ها علیه اسرائیل در کنار او بایستد.

تصور این که ایران و حزب الله هدفی جز حمله به یک هدف با ارزش در تل آویو برای نشان دادن تقارن پس از حملات در تهران و بیروت داشته باشند دشوار است. در ننیجه، چنین وضعیتی به صورت خودکار و عمده باعث تشدید تنش خواهد شد. در واکنش به این وضعیت دیپلمات‌ها باید مدیریت فوری و موثر بحران و به دنبال آن تنش زدایی واقعی را انجام دهند. این درگیری می‌تواند خیلی سریع بزرگ‌تر و گسترده‌تر شود و پیامد‌هایی برای کشور‌های بیش تری در منطقه و هم چنین برای اقتصاد جهانی به همراه داشته باشد.

برای اسرائیلی‌ها یک تحول و به دنبال آن یک دوره انتظار پرتنش و فرصتی برای ارزیابی مجدد استراتژیک

مرود گورن، عضو ارشد امور اسرائیل در انستیتو خاورمیانه؛ حمله علیه یکی از رهبران حماس در تهران فراتر از آن چیزی بود که بسیاری پیش بینی می‌کردند.

علیرغم آن که بسیاری از اسرائیلی‌ها مشتاق اقدام قاطعی هستند تا اسرائیلی‌های آواره شدن بتوانند به خانه‌های شان در شمال اسرائیل بازگردند نگرانی گسترده‌ای درباره چشم انداز یک جنگ تمام عیار با حزب الله وجود دارد که ممکن است پیامد‌های ویرانگری به دنبال داشته باشد. ترور اسماعیل هنیه رهبر سیاسی حماس به عنوان یک خبر غافلگیرکننده صبحگاهی برای اسرائیلی‌ها در ۳۱ جولای محسوب می‌شد. این اولین بار در طول ماه‌های طولانی جنگ نیست که در آن یک دوره انتظار پرتنش بین حمله و ضد حمله وجود دارد. همین اتفاق در مورد تبادل حملات بین اسرائیل و ایران در آوریل ۲۰۲۴ میلادی رخ داد.

غافلگیری عمومی بیش‌تر در مورد زمان ترور هنیه بود که احتمالا تحت تاثیر قرار گرفتن او در خارج از قطر و ترکیه بود یعنی کشور‌هایی که اسرائیل نمی‌خواست چنین حمله‌ای در آنجا انجام شود. شاید در ابتدا انتشار اخبار ترور توسط اسرائیل در بیروت و تهران یک پیروزی نظامی برای اسرائیل قلمداد شده باشد، اما اکنون ورق در شرف برگشتن است.

اسرائیلی‌ها وارد دوره انتظار دیگری می‌شوند تا ببینند حزب الله و شاید دیگر بازیگران محور مقاومت چگونه واکنش نشان خواهند داد و چه اتفاقی ممکن است رخ دهد. علیرغم آن که بسیاری از اسرائیلی‌ها مشتاق اقدام قاطع هستند که آرامش را بازگرداند و آوارگان را قادر به بازگشت کند نگرانی گسترده‌ای در مورد چشم انداز جنگ تمام عیار با حزب الله وجود دارد که ممکن است عواقب ویرانگری به همراه داشته باشد.

ترور‌های هدفمند لزوما مسیر استراتژیک رویداد‌ها را تغییر نمی‌دهند اگرچه ترور‌های اخیر احتمالا تأثیر طولانی مدت خواهند داشت. نتانیاهو برای بهره مندی راهبردی از ترور‌های اخیر اکنون باید مسیر خود را تغییر داده و توافق آزادی گروگان و آتش بس با حماس که اکثریت اسرائیلی‌ها خواستار آن هستند را امضا کند. با این وجود، با در نظر گرفتن اقدامات و پیام‌های نتانیاهو در چند ماه گذشته بعید به نظر می‌رسد که دستیابی به چنین توافقی در راس برنامه‌های او باشد. در هر صورت ترور هنیه احتمالا مذاکرات را بیش‌تر متوقف خواهد کرد تا زمانی که چرخه تلافی جویانه پیش بینی شده به پایان برسد.

این امر به جامعه بین‌المللی فرصت می‌دهد تا در مورد این که چرا تاکنون به توافقی دست نیافته اند و در آینده چه کاری را می‌توان به شکلی متفاوت و بهتر انجام داد فکر کند. علاوه بر حمایتی که متحدان اسرائیل از آن رژیم برای مقابله با هرگونه حمله آتی خواهند کرد آنان هم چنین باید مسیر‌های دیپلماتیک جدیدی را برای پایان دادن به جنگ در غزه و کاهش تنش میان اسرائیل و حزب الله لبنان ترسیم کنند. جو بایدن متعهد شده که این کار را در ماه‌های باقی مانده انجام دهد و این وظیفه‌ای است که روز به روز ضروری‌تر می‌شود.

اسرائیل برای تشدید همه جانبه تنش از طریق ترور هنیه فشار می‌آورد

خالد الگیندی، مدیر برنامه اسرائیل – فلسطین در انستیتو خاورمیانه؛ به نظر می‌رسد ترور رهبر سیاسی حماس در پایتخت ایران تنها چند ساعت پس از ترور فرد شماره دو حزب الله در بیروت تصمیمی حساب شده برای تشدید همزمان تنش در هر سه جبهه حماس، ایران و حزب الله لبنان بوده است. ترور اسماعیل هنیه یک ضربه مهم البته نه مرگبار به حماس است، اما به سختی می‌توان دید که مذاکرات بر سر آتش بس و توافق برای آزادی گروگان‌ها چگونه از این امر بهبود می‌یابد.

جدای از قحطی ایجاد شده توسط عامل انسانی، کشتار جمعی و تقریبا ویرانی کامل غزه ترور اسماعیل هنیه ممکن است بزرگترین تحول در جنگ تا این لحظه باشد و پیامد‌های گسترده‌ای برای غزه و منطقه همراه خواهد داشت. از دیدگاه حماس، ترور هنیه یک ضربه مهم هرچند نه کُشنده برای آن گروه است. حماس از ترور‌های قبلی توسط اسرائیل جان سالم به در برده و تقریبا به طور قطع از این ترور جان سالم به در خواهد برد. از سوی دیگر، دشوار است که ببینیم مذاکرات آتش بس که تحت نظارت آمریکا، مصر و قطر انجام می‌شود چگونه از این وضعیت بهبود می‌یابد. همانطور که شیخ "محمد بن عبدالرحمن آل ثانی" نخست وزیر قطر اخیرا گفته بود: "وقتی یکی از طرفین مذاکره کننده طرف دیگر را ترور می‌کند چگونه میانجی گری موفق خواهد شد؟ "؟

اکنون پرسش این است که ایالات متحده به بحران اخیر چگونه پاسخ خواهد داد؟ به گفته "آنتونی بلینکن" وزیر امور خارجه ایالات متحده آن کشور از قبل از این عملیات مطلع نشده بود که مایه شرمساری بزرگی برای دولت امریکاست و احتمالا به تنش بیش‌تر در روابط بین نتانیاهو و دولت بایدن منجر خواهد شد. این واقعیت که اسرائیلی‌ها واشنگتن را در یک عملیات بزرگ با چنین پیامد‌های گسترده برای کل منطقه در تاریکی رها می‌کنند آن هم علیرغم میلیارد‌ها کمک نظامی ارائه شده توسط ایالات متحده و حمایت تقریبا بی قید و شرط دولت بایدن از اسرائیل در طول جنگ موضوعی تلخ برای واشنگتن است.

بیشتر بخوانید:ترور شهید هنیه با چراغ سبز آمریکا انجام شد

پرسش‌های جدی در مورد ماهیت رابطه ویژه امریکا و اسرائیل و هم چنین این که آیا نتانیاهو ممکن است تلاش کند دست رئیس جمهور فعلی ضعیف و اردک لنگ ایالات متحده را تحت فشار قرار دهد یا خیر وجود دارد. علاوه بر این، پرسش‌هایی درباره میزان کارایی رابطه بایدن با اسرائیل نیز وجود دارد و آن را مورد تردید قرار می‌دهد رابطه‌ای که نه تنها نتوانسته جنگ را مهار کند یا از تشدید آن جلوگیری نماید بلکه در نهایت می‌تواند آمریکا را وارد یک درگیری گسترده‌تر در منطقه به ویژه با ایران کند.

ترور هنیه در تهران پرسشی اساسی ایجاد می‌کند

الکس وطن خواه، مدیر برنامه ایران و همکار ارشد برنامه دریای سیاه در انستیتو خاورمیانه؛ گمانه زنی‌های زیادی در مورد معنای این ترور وجود دارد. آیا این لحظه‌ای است که سرانجام ایران همه مهماتی را که در اختیار دارند به سوی اسرائیل پرتاب می‌کنند؟ آیا این آغاز یک جنگ منطقه‌ای خواهد بود که آمریکایی‌ها و دیگر بازیگران را وارد یک درگیری گسترده‌تر با ظرفیت بالقوه مخرب‌تر از هر چیزی که خاورمیانه پیش به خود دیده خواهد کرد؟

فقط زمان مشخص خواهد کرد که پاسخ این پرسش‌ها چه خواهند بود. موساد سابقه‌ای طولانی در ترور دارد و هنیه قطعا در فهرست افراد مورد هدف اسرائیل قرار داشت. با این وجود، ترور او در تهران بنا بر گزارش‌ها در محوطه‌ای که تحت کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار داشته و انجام این کار یک روز پس از تحلیف رئیس جمهور جدید ایران صورت گرفته زمانی که تهران در حالت آماده باش امنیتی بالا قرار داشته می‌تواند گویای نفوذ باشد.

نتانیاهو امید‌های خود را برآورده ساخت و امید‌های بایدن را از بین برد

جرالد فایر استاین، سفیر سابق امریکا در یمن و کارشناس انستیتو خاورمیانه؛ ترور اسماعیل هنیه چشم انداز آتش بس غزه و توافق بر سر آزادی گروگان‌ها را برای آینده قابل پیش بینی از بین برده است. حمله اسرائیل به خاک ایران بنیامین نتانیاهو نخست وزیر را تقویت می‌کند و پیامد‌های مهمی برای جو بایدن رئیس جمهور و کامالا هریس معاون رئیس جمهور دارد. حمله گستاخانه اسرائیل که اسماعیل هنیه را در تاریخ ۳۱ جولای در حالی که او برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور جدید ایران به تهران سفر کرده بود ترور کرد بدون تردید هرگونه چشم انداز موفقیت آمیز برای آتش بس جاری غزه و مذاکرات برای آزاد سازی گروگان‌ها در آینده قابل پیش بینی را از بین برد.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با انجام این کار پروژه کلیدی خود را برای حفاظت از آینده سیاسی اش را پیش برده است. اکنون شاخه نظامی حماس با هزینه و به ضرر شاخه سیاسی آن تقویت می‌شود و تداوم درگیری در غزه تضمین خواهد شد. از سوی دیگر احتمال حملات ایران و نیرو‌های نیابتی علیه اسرائیل افزایش می‌یابد. این موضوع با افزایش احتمالی حملات حزب الله لبنان احتمال رویارویی خشونت آمیزتر در مرز شمالی اسرائیل را افزایش دهد.

حذف هنیه تنها چند روز پس از سفر نتانیاهو به واشنگتن باعث شرمساری جو بایدن نیز شده که اعلام کرده بود پایان دادن به مناقشه غزه اگر نگوییم بالاترین بلکه یکی از اولویت‌های او برای باقی مانده دوره ریاست جمهوری اش می‌باشد. دولت بایدن نمی‌تواند در موقعیتی باشد که حمله اخیر علیه هنیه را محکوم کند. با توجه به همه دلایل پیش‌تر ذکر شده دولت بایدن نگران خواهد بود که خطرات یک درگیری منطقه‌ای همه جانبه به طور قابل توجهی افزایش یافته و این احتمال را به همراه خواهد داشت که ایالات متحده به یک درگیری نظامی دیگر کشانده شود.

به طور مشابه این حمله یک معضل برای "کامالا هریس" معاون بایدن ایجاد می‌کند، زیرا او اکنون در تلاش برای ایجاد یک ائتلاف برنده در کارزار انتخاباتی است. او نیز مانند رئیس جمهور فعلی امریکا مطمئنا نیاز به تکرار حمایت ایالات متحده از دفاع از خود اسرائیل را خواهد دید، اما همان طور که او در دیدار با نتانیاهو انجام داد باید نسبت به پیامد‌های اقدامات اسرائیل برای فلسطینیان از جمله افزایش احتمالی مرگ و میر و ویرانی در غزه که آن حمله به همراه خواهد داشت ابراز نگرانی کند. این که او چگونه بین دو الزام رقیب تعادل برقرار می‌کند بر چشم انداز انتخاباتی اش در آینده و هم چنین بر اجرای سیاستگذاری‌های دفاعی و خارجی ایالات متحده در خاورمیانه در صورت پیروزی اش در انتخابات تاثیر خواهد گذاشت.