رد پای اوکراین در شورش شام؛ آیا زلنسکی از پوتین در زمین سوریه انتقام گرفت؟

اقتصاد۲۴-نشریه نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی با اشاره به پیشروی مخالفان در سوریه و رسیدن این گروه به استان حماه مدعی شد، به نظر می‌رسد زمان بندی مخالفان و شورشی‌ها هم حساب شده بود و هم فرصت‌طلبانه. به ادعای این نشریه به محض اینکه توافقی برای پایان دادن به جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان امضا شد، درگیری در سوریه کشوری در همسایگی لبنان آغاز شد.

شورشیان سوری مواضع دولت سوریه در شمال غربی این کشور را هدف قرار داده و کنترل بخش‌هایی از اراضی از جمله حلب را به دست گرفته و به سمت حماه پیشروی کردند. به گفته گروه‌های بشردوستانه و تحقیقاتی سوری، شورشیان همچنین نیرو‌های روسی را به ترک پایگاهی در نزدیکی حلب واداشتند.

سوریه میدان تازه رویارویی قدرت‌های بزرگ

به ادعای نیویورک تایمز، پیشروی ناگهانی شورشیان و عقب‌نشینی دولت سوریه و متحدانش، به رقابت‌های ژئوپلیتیکی دامن زده است؛ رقابت‌هایی که بیش از یک دهه پس از جنگ داخلی سال ۲۰۱۱ که به شورش تمام عیار تبدیل شد، در سوریه بار دیگر آغاز شده است. به باور ناظران شرایط به گونه‌ای است که می‌توان گفت خشونت به راحتی می‌تواند به سان آتش سراسر خاورمیانه را در نوردیده و به ناامنی‌ها دامن زند و رقابت‌های قدرت‌های بزرگ را برای افزایش نفوذشان پیچیده‌تر و غیرقابل پیش بینی‌تر کند.

ایران و روسیه، حامیان سوریه، این کشور به لحاظ نظامی حمایت می‌کنند. هواپیما‌های روسی مواضع شورشیان را بمباران کردند، در حالی که بر روی زمین، اعضای مقاومت حامی ایران مانند حزب‌الله مستقر در لبنان در حمایت از دولت سوریه رویاروی جنگجویان شورشی قرار گرفته‌اند. در مقابل ترکیه و ایالات متحده در سوریه و در مناطقی که تحت کنترل دولت نیستند از گروه‌های مختلف شورشی حمایت می‌کنند - ترکیه در منطقه شمال غربی و ایالات متحده در شمال شرق، نیروهای‌شان را در سوریه مستقر کرده‌اند. -

در حمله اخیر شورشیان، گروه‌های مختلف سوری تحت رهبری هیئت تحریرالشام، وابسته سابق گروه تروریستی القاعده، متحد شدند. هیئت تحریرالشام بیشتر مناطقی را در شمال غرب سوریه تحت کنترل گروه‌های مخالف در اختیار داشت.

بیشتر بخوانید:مشاور جلیلی: ایران هیچ معامله‌ای برای سقوط دمشق نکرده است

معز مصطفی، مدیر اجرایی گروه ویژه اضطراری سوریه، یک سازمان بشردوستانه آمریکایی- که برای دموکراسی در سوریه کار می‌کند، در این باره مدعی شد: شورشیان به وضوح از فرصتی که دولت سوریه برایشان ایجاد کرده استفاده کردند، روسیه و ایران هرکدام بر رویارویی‌های منطقه‌ای تمرکز دارند و بیش از حد تحت فشار درگیری‌های دیگر قرار گرفته‌اند.

مصطفی در ادامه ادعا کرد که شورشیان از نزدیک حملات پیجری به حزب‌الله لبنان و حملات اسرائیل به مواضع مقاومت و رویارویی تهران و تل‌آویو را رصد می‌کردند. به ادعای این تحلیلگر، با پیچیده‌تر شدن معادلات خاورمیانه، شورشیان فرصت را برای طغیان مناسب دیده‌اند. این تحلیلگر در ادامه مدعی شد که تمایل برای کمک به اوکراین یکی دیگر از عوامل تحریک حمله با هدف ضربه زدن به روسیه، دشمن متقابل- بود

تکرار تراژدی ۲۰۱۱

مصطفی مدعی است که از آمادگی‌ها برای هماهنگی یک حمله در هفته‌های اخیر آگاه بوده است. او در گفت‌وگوی تلفنی گفت: «می‌دانستم که آنها در حال برنامه‌ریزی هستند، اما چیزی که من را شگفت‌زده کرد این بود که حلب را ظرف دو روز تصرف کردند».

در این میان گروهی از تحلیلگران به تحولات داخلی سوریه در جریان جنگ داخلی اشاره کرده و در این باره نوشتند که در آن بازه زمانی و در میان هرج و مرج حاکم، اقلیت قومی کرد سوریه اسلحه به دست گرفتند و به تدریج سرزمینی را که متعلق به خود می‌دانستند، تصرف کردند. همزمان گروه تروریستی داعش نیز بخش‌هایی از سوریه و عراق را در سال ۲۰۱۴ تصرف کرد و در آن مناطق، منطقه خلافت خودخوانده‌اش را اعلام و بدین طریق به بی‌ثباتی‌ها دامن زد.

در مقابل دولت سوریه از حمایت‌های نظامی ایران و روسیه و همچنین کمک‌های حزب‌الله برخوردار بود. هرچند در مقابل بازیگرانی، چون ایالات متحده و پادشاهی‌های نفت خیز، چون عربستان حمایت می‌شدند. ترکیه نیز در آن بازه زمانی برای جلوگیری از پیشروی شورشیان با ایران و روسیه هم‌صدا شد.

سوریه امروز پس از بیش از یک دهه جنگ، بخش عمده‌ای از مناطق را در اختیار دارد، اما قادر به حراست از مواضعش نیست. از همین رو این نگرانی وجود دارد که بزرگترین حمله در سال‌های اخیر توسط شورشیان ضددولتی سوریه بتواند جنگ داخلی را دوباره شعله‌ور کند. افزایش درگیری‌ها برای اولین بار پس از سال‌ها پرسش‌هایی را در مورد اینکه شورشیان تا چه حد می‌توانند پیش بروند، مطرح کرده است. این احتمال وجود دارد که روند تدریجی تنش‌ها موجب شود تا پذیرش دوباره دولت سوریه میان کشور‌های عرب به تعویق افتاده و همزمان رویکرد اروپا در ارتباط با این بازیگر تغییر کند.

به ادعای این نشریه روسیه و ایران هر دو حمایت‌شان از دولت سوریه را اعلام کرده‌اند، اما فراتر از چندین حمله هوایی روسیه به شهر‌های ادلب و حلب که هر دو در دست شورشیان است، تحلیلگران این سوال را مطرح می‌کنند که این دو بازیگر در میان مدت تا چه اندازه قادرند مشارکت داشته باشند.

هم‌صدایی آنکارا و واشنگتن در خفا؟

در این میان کشور‌های عربی در باب حاکمیت ارضی سوریه نگران هستند. به گفته تحلیلگران، راهی دیپلماتیک برای انتقاد از نقش مستمر ترکیه در حمایت از گروه‌های شورشی برای منافع خود فعلا وجود ندارد. حسن الحسن، روزنامه‌نگار برجسته سوری و سردبیر مجله نیو لاین در شبکه‌های اجتماعی ایکس نوشت: «نگرانی در امارات، عربستان سعودی، اردن، عراق و اسرائیل در مورد فروپاشی احتمالی دولت سوریه و نفوذ ترکیه در سوریه افزایش یافته است».

همزمان مرکز مطالعات استراتژیک عمران، یک گروه تحقیقاتی مستقل مستقر در حلب مدعی است، موفقیت شورشیان در تامین امنیت نقاط مهم نظامی در داخل و اطراف حلب در چند روز گذشته، از جمله یک آکادمی نظامی در حومه شهر، به این گروه اجازه داد تا کنترل خود را بر جغرافیای اشغال شده تثبیت کنند.

بیشتر بخوانید:عکس/ مخالفان مسلح سوری به ۱۱ کیلومتری دمشق رسیدند

در این گزارش ادعایی آمده که به طور بالقوه راه برای عملیات تهاجمی جدید شورشیان هموار شده است. این مرکز در ادامه مدعی شد: «روسیه به دلیل چالش‌های فزاینده و عدم انطباق با واقعیت‌های در حال تحول میدان نبرد با یک مخمصه واقعی مواجه است که توانایی این کشور برای ارائه حمایت مؤثر از دولت سوریه پیچیده‌تر می‌کند».

در این میان ترکیه و ایالات متحده هر دو از گروه‌های مسلح در سوریه حمایت می‌کنند که علیه گروه‌های مورد حمایت روسیه و ایران جنگیده‌اند.

ترکیه از ارتش ملی سوریه که بخشی از نیرو‌های شورشی است که در حلب می‌جنگند، حمایت می‌کند. این بازیگر مدت‌هاست که بر گسترش منطقه حائل در امتداد مرز خود با سوریه متمرکز شده تا از فعالیت‌های شبه‌نظامیان کرد مستقر در منطقه که به‌عنوان یک تهدید می‌بیند، محافظت کند. همچنین می‌خواهد منطقه‌ای ایجاد کند که بتواند برخی از سه میلیون پناهنده‌ای را که از سوریه فرار کرده‌اند و در ترکیه زندگی می‌کنند، اسکان دهد.

نیرو‌های آمریکایی در سوریه با کرد‌ها همکاری می‌کنند و یک گروه شبه نظامی عمدتاً کرد به نام نیرو‌های سوریه دموکراتیک را برای مبارزه با داعش، گروه افراطی که در منطقه نیز فعال است، مسلح و تجهیز کرده‌اند. نیرو‌های ترکیه و آمریکا هر از گاهی در سوریه با نیرو‌های روسی درگیر شده‌اند. ترکیه و ایالات متحده علیرغم اختلاف بر سر حمایت آمریکا از نیرو‌های کرد، موفق شده‌اند از درگیری مستقیم بین عملیات خود در سوریه اجتناب کنند.

مصطفی مدعی است که هماهنگی بین شورشیان و اوکراین در مورد موضوعاتی مانند مقابله با اطلاعات غلط روسیه و ارائه کمک‌های پزشکی وجود داشته و ادامه دارد. او ادعا کرد: دو ملت برای رهایی از عامل بیرونی می‌جنگند. این طبیعی است که آنها هماهنگ شوند. مقامات اوکراینی درباره حمله سوریه اظهار نظری نکرده‌اند، اما کایرلو بودانوف، رئیس سازمان اطلاعات نظامی اوکراین، بار‌ها گفته است که نیروهایش به دنبال حمله به نیرو‌های روسیه در هر نقطه از جهان هستند.