دوگانه دولت و مجلس در بحران انرژی کشور

اقتصاد۲۴- با شروع قطع برق‌های پاییزه از آبان امسال، وزارت نیرو اعلام کرد مشکل نه در تولید برق بلکه در تأمین نشدن سوخت برای نیروگاه‌ها، ناشی از مصرف بالای گاز است. همچنین، این وزارتخانه برنامه‌های متعددی را اعلام کرد که انجام آنها پیش از پیک مصرف تابستانه در دست اقدام است و ناترازی برق تا تابستان سال ۱۴۰۴ تا حدود زیادی رفع خواهد شد. بااین‌حال، در‌آستانه پایان نخستین ماه زمستان، وزیر نیرو در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اعلام کرده است ناترازی برق احتمالاً در تابستان به بیش از ۲۵ هزار مگاوات خواهد رسید و در این‌صورت تابستان سخت، پس از زمستان سخت از راه خواهد رسید. پس از گفته‌های «عباس علی‌آبادی»، «محمدباقر قالیباف» اعلام کرد به‌نظر آنچه گریبان انرژی کشور را گرفته است، ناترازی مدیریت است نه ناترازی انرژی.

وزیر نیرو اعلام کرد ناترازی بزرگ و تابستان سخت در راه است: «پیش‌بینی می‌شود ناترازی به ۲۵ هزار مگاوات برسد؛ خدا کند که نرسد. عبور از تابستان به این سادگی نیست.»

وزیر نیرو: تابستان سال گذشته و امسال بیش از ۲۰ هزار مگاوات ناترازی داشتیم، پیش‌بینی می‌شود ناترازی به ۲۵ هزار مگاوات برسد؛ خدا کند نرسد

«عباس علی‌آبادی»، وزیر نیرو، روز شنبه در جلسه کمیسیون انرژی مجلس با حضور قالیباف گفت: «ما خودمان را برای تابستان سخت آماده می‌کنیم. تابستان سال گذشته و امسال بیش از ۲۰ هزار مگاوات ناترازی داشتیم، پیش‌بینی می‌شود ناترازی به ۲۵ هزار مگاوات برسد؛ خدا کند نرسد.»

به‌گفته او، اجازه بدهید وزارت نیرو خود را آماده این ناترازی بکند، ناترازی بزرگ در راه است؛ تابستان گرم. در زمستان سرد کت یا لباس گرم می‌پوشیم، اما عبور از تابستان به این سادگی نیست: «من خواهشم این است که مجلس تا اینجا که به ما کمک کرده، کمک خود را ادامه بدهد و اجازه دهد ما روی حل مسئله تابستان تمرکز کنیم؛ چون به‌نظرم نگرانی بزرگ تابستان است.»

همه گفته‌های وزیر نیرو در مجلس شورای اسلامی در شرایطی است که دولت مسئولیت اصلی قطع برق در پاییز امسال را به گردن نرسیدن سوخت و گاز به نیروگاه‌ها به‌دلیل مصرف بالای شبکه خانگی اعلام کرده است. اما حالا گویی در تابستان که مصرف گاز به حداقل می‌رسد نیز چالش ناترازی برق ادامه دارد. اظهارات وزیر نیرو گویا چندان با گفته‌های او در آذرماه مطابقت ندارد. سه‌شنبه، ۶ آذر، نیز علی‌آبادی در مجلس شورای اسلامی و در کمیسیون انرژی حاضر بود. او گفته بود: «روند تولید مصرف برق در ایران با دنیا تفاوت‌های اساسی دارد و به‌رغم اینکه از سال ۵۷ تاکنون رشد جمعیت جهان مشابه کشور ما بوده است، اما رشد مصرف برق در جهان ۳.۴ و در ایران رشد تولید مصرف برق ۲۳ برابر شده است. همچنین، میانگین رشد مصرف پیک سالانه که طی ده سال گذشته حدود ۴.۷ درصد بود، در سال جاری با افزایش شش‌هزار و ۵۰۰ مگاوات به ۸.۷ درصد یعنی حدود دو برابر رسیده است. روند افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها در دهه گذشته به‌ویژه در سال‌های اخیر متناسب با رشد مصرف نبوده است، به‌گونه‌ای‌که در پیک مصرف سال جاری این کمبود تا مرز ۲۰ هزار مگاوات ناترازی هم رسیده است.»

برنامه‌های اعلامی

او توضیح داده بود: «باتوجه‌به شرایط ناترازی برق در ۹۰ روز حضورم در وزارت نیرو با همت همکارانم اقدامات مهم و فوری انجام شد و ۱۴ پروژه اصلی از جمله موارد زیر عملیاتی شده است. انجام بموقع تعمیرات نیروگاهی به‌صورت فشرده و آماده کردن نیروگاه‌ها و شبکه‌های انتقال و توزیع برق که بحمدالله روند شرایط آنها به‌خوبی پیش می‌رود و تاکنون تعمیرات بیش از ۴۰ هزار مگاوات نیروگاه به پایان رسیده است. این رکورد بسیار خوبی برای کشور است. تکمیل نیروگاه‌های ناتمام عملیاتی شده است، لازم است تشکر کنم از تمام زحماتی که قبلاً کشیده شده است، اما ما تلاش کردیم این نیروگاه‌های ناتوان را به مدار بیاوریم. تا الان یک‌هزار و ۵۰۰ مگاوات وارد مدار شده است و امیدواریم تا پیک سال آینده هم ما بتوانیم یک‌هزار و ۵۰۰ مگاوات دیگر از این نیروگاه را در مدار تولید وارد کنیم. از شهریور امسال تاکنون حدود ۱۵ نیروگاه تجدیدپذیر نیز وارد مدار شده و بیش از سه هزار مگاوات دیگر نیز تا قبل از پیک سال آینده وارد مدار خواهد شد.»

بیشتر بخوانید:فیلم/ ناترازی برق ناشی از ماینینگ است

به‌گفته او، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار کنتور هوشمند نیز قبل از پیک سال آینده نصب خواهد شد که کمک شایانی به مدیریت مصرف، به‌ویژه مصرف‌کنندگان پرمصرف، خواهد کرد. همچنین، مدیریت‌های شبکه و حبس تولید برق نیز به‌میزان هزار مگاوات انجام خواهد شد: «اقدامات مؤثر دیگری از جمله موضوع مدیریت مصرف و تهیه پیوست فرهنگسازی که از طریق شبکه‌های اجتماعی، فضای مجازی، صداوسیما و رسانه‌ها نیز در دستورکار است که امیدوارم در کاهش رشد مصرف برق مؤثر باشد. همچنین، شناسایی مصرف‌کنندگان غیرمجاز به‌ویژه رمزارز‌ها که تاکنون هشت برابر سال قبل نسبت به شناسایی آنها اقدام شده است و استفاده از ظرفیت واحد‌های نیروگاهی صنعتی دولتی و ... که از طریق انتقال توافقنامه در دست اجراست، از مجموع این تلاش‌ها در حوزه تولید و مدیریت مصرف برق بوده است. از سوی دیگر، در نظر است پیک سال آینده بیش از ۱۰ هزار مگاوات افزایش ظرفیت و کاهش مصرف ایجاد شود که می‌تواند گام مؤثری در کاهش ناترازی برق در سال آینده باشد. البته مجلس محترم شورای اسلامی با قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق کمک ارزشمندی به صنعت برق کرده است که امیدواریم با ادامه این حمایت‌ها و تلاش‌ها شرایط مطلوب‌تری برای رونق فضای کسب‌وکار و مشارکت بخش خصوصی برای توسعه این صنعت فراهم شود.»

علی‌آبادی با بیان اینکه چالشی که این روز‌ها با آن مواجه هستیم، چالش تأمین سوخت نیروگاه‌ها در زمستان بوده است، گفته بود: «رشد بسیار زیاد مصرف گاز خانگی در سال‌های اخیر موجب شده است کمبود گاز در زمستان نیز علی‌رغم آمادگی نیروگاه‌ها برای تولید برق کافی، عرصه را بر تولید برق تنگ کند. کاهش سوخت گاز تحویلی به نیروگاه‌ها از ابتدای سال جاری و ضرورت استفاده از ذخایر مخازن گازوئیل به‌عنوان سوخت جانشین جهت جبران آن منجر به کاهش مخازن سوخت گازوئیل شده که به‌منظور جلوگیری از کاهش بیشتر، عملاً نمی‌توان از ظرفیت نیروگاه موجود که آمادگی کامل برای تولید برق اضافه‌تر بر نیاز مصرف‌کنندگان دارند، استفاده کرد و ناچاراً محدودیت‌های برنامه‌ریزی‌شده طی چند روز برای مشترکان عزیز اعمال شد.»

کمبود تولید نداریم

او ادامه داده بود: «خوشبختانه در شرایط حاضر کمبودی در تولید برق توسط نیروگاه‌ها نداریم و نیروگاه‌های ما در آمادگی کامل برای تولید برق هستند. از سوی دیگر، ما هم‌اکنون در فصلی هستیم که باید نیروگاه‌ها را تعمیر و آماده کنیم. ولی به لطف خدا با شتابی که داده شد و اقداماتی که انجام شد، وضعیت به‌نحوی است که ان‌شاءالله برای تأمین و تولید برق مشکلی وجود ندارد. این چندروز اخیر هم خوشبختانه وضعیت خوب بود و ما توانستیم سوخت کافی دریافت کنیم و خاموشی هم در حال حاضر اعمال نمی‌شود.»

رئیس مجلس: باید بپذیریم که ما ناترازی انرژی نداریم بلکه ناترازی مدیریتی داریم و تا زمانی که ناترازی مدیریتی را حل نکنیم، نمی‌توانیم ناترازی انرژی را حل کنیم.

اما گویا هیچ‌کدام از برنامه‌های وزیر نیرو برای تابستان مؤثر نیست و او در انتظار تابستان سخت برقی به‌سر می‌برد. موضوعی که به چشم مجلس نیز آمد. «محمد باقر قالیباف»، رئیس مجلس شورای اسلامی، پس از گزارش وزیر نیرو در روز شنبه گفت: «اگر مشکل مصرف در حوزه انرژی را برای حل مشکل ناترازی انرژی مرتفع کنیم، باید بهره‌وری و تولید انرژی نیز مورد توجه قرار گیرد که در این‌صورت می‌توانیم سرمایه‌گذاری هم داشته باشیم و باعث رشد کشور می‌شود. موضوع مبهمی در این حوزه وجود ندارد و همگی ما اطلاعات دقیق داریم و می‌دانیم مشکل و مسئله این حوزه چیست و مسئله مهم این است که می‌خواهیم برای حل این مشکل چه اقداماتی انجام دهیم. مردم همواره همکاری داشتند و همیشه پیشرو هستند. رئیس‌جمهور خواست مردم دو درجه مصرف انرژی را کاهش دهند و همین اتفاق افتاد و شاهد کاهش مصرف انرژی و سوخت در کشور با این همکاری مردم بودیم.»

ناترازی مدیریت

قالیباف گفت: «باید بپذیریم که ما ناترازی انرژی نداریم بلکه ناترازی مدیریتی داریم و تا زمانی که ناترازی مدیریتی را حل نکنیم، نمی‌توانیم ناترازی انرژی را حل کنیم. امروز انرژی مهمترین و اثرگذارترین پیشران توسعه کشور است. یک اشکال نهادی در حوزه انرژی در کشور چه در تولید و چه در مصرف آن وجود دارد که باعث شده است ما در سیاستگذاری هم اشتباه کنیم. هم در سیاستگذاری و هم در حوزه اقدام در حوزه انرژی، دچار اشکال هستیم. حکمرانی انرژی ما دچار اشکال است. یک اتاق عملیات و مرکز قرارگاهی حتماً از سطوح مسئول بالای هم وزارت نفت و نیرو و کمیسیون انرژی مجلس جلسات مرتب داشته باشند تا همه تصمیماتی را که در حوزه انرژی اتخاذ می‌شود، بررسی شود. توجه به اینکه در حوزه انرژی ناترازی داریم، باید میزان عرضه و تقاضا با یکدیگر سنخیت داشته باشد، ما باید تولید در حوزه انرژی را هم مورد توجه قرار دهیم و نباید تولید را فراموش کنیم، اما میزان مصرف هم باید کنترل شود.»

بیشتر بخوانید:خاموشی‌های بخش خانگی کمتر خواهد شد

رئیس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «اگر مشکل مصرف در حوزه انرژی را برای حل مشکل ناترازی انرژی مرتفع کنیم، باید بهره‌وری و تولید انرژی نیز مورد توجه قرار گیرد که در این‌صورت می‌توانیم سرمایه‌گذاری هم داشته باشیم و باعث رشد کشور می‌شود. البته موضوعاتی مثل قاچاق سوخت هم داریم که هم به مردم و هم به دوستانمان در مجلس می‌گویم که شما در آینده نزدیک خواهید دید که با پیگیری‌ها به‌شدت این حجم قاچاق سوخت که انجام می‌شود، کاهش خواهد یافت و در این موضوع تعارف نداریم. برنامه هفتم امروز سند بالادستی ماست و در اجرای برنامه هفتم با هیچ‌کسی رودربایستی نداریم و وفاق در اجرای همین برنامه هفتم و سیاست‌های کلان و سیاست‌های ابلاغی است که رهبری ابلاغ فرمودند و رئیس‌جمهور هم بر اجرای سیاست‌های کلی و برنامه هفتم همواره تأکید دارد.»

ناترازی تابستانه، موضوعی عیان بود

اما موضوع ناترازی برق به‌نظر موضوعی مشخص بود. علاوه‌بر گزارش‌های منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلسِ شهریور امسال بود که رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی نیروگاه‌های ایران گفت: «اگر وضعیت فعلی ادامه داشته باشد، میزان ناترازی برق در تابستان ۱۴۰۴ حداقل به ۲۶ هزار مگاوات می‌رسد.»

مهر به‌نقل از «علی نیکبخت» نوشته بود: «مالکان نیروگاه‌ها به‌علت مطالبات انباشته‌ای که از دولت دارند، نمی‌توانند برای انجام به‌موقع تعمیرات، هزینه لازم را اختصاص دهند و این مسئله بعد از جهش قیمت ارز در سال ۹۸ بدتر شد؛ به‌طوری که درآمد نیروگاه‌ها از سال ۹۸ تا ۱۴۰۱ تقریباً دو برابر شد، اما هزینه‌های نیروگاه‌ها متأثر از نرخ ارز و تورم، چندین برابر شد. نرخ ارز در این مدت شش برابر و تورم بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصد رشد پیدا کرد. سفارش‌گذاری قطعات برای توربین‌های با تکنولوژی بالا بین ۲۴ تا ۳۰ ماه زودتر از رسیدن به موعد تعمیرات باید انجام شود و برای توربین‌های بومی، این فاصله زمانی حدود یک‌سال است. درواقع حدود دو هزار تا سه هزار مگاوات نیروگاهی که در تابستان امسال در مدار نبودند، دو سال پیش باید قطعات آنها سفارش‌گذاری می‌شد.»

به‌گفته او، درصورت ادامه روند فعلی و اگر الان فکری نشود، میزان ناترازی برق در تابستان ۱۴۰۴ حداقل ۲۶ هزار مگاوات می‌رسد: «اگر وزارت نیرو امروز برای بهسازی و اجرای پروژه‌های جبران افت تولید امروز اقدام کند، می‌تواند با تخصیص ۹۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار بودجه، دو هزار و ۷۰۰ مگاوات در نیروگاه‌های بخاری و یک‌هزار و ۵۰۰ تا دو هزار مگاوات در نیروگاه‌های گازی فعلی، با رفع مشکلات جاری و بهسازی فرایند تولید برق، به تولید عملی برق حرارتی بیفزاید و با این کار، حداقل ناترازی در حد ۲۰ هزار مگاوات سال جاری باقی بماند. اگر با رفع مشکلات نقدینگی، تعمیرات نیروگاه‌های موجود که بخش قابل‌توجهی از آنها شامل ۱۱ هزار و ۹۰۰ مگاوات نیروگاه بخاری و دو هزار و ۷۰۰ مگاوات توربین گازی با عمر بالای ۳۰ سال در مدار هستند، بموقع انجام نشود، ظرفیت فعلی نیروگاه‌های حرارتی نیز نمی‌توانند به تولید پایدار برق بپردازند.»