میراث زندیه بابل در آستانه نابودی

‌

اقتصاد۲۴- می‌گویند جد آقا محمدخان قاجار بعد از استیلایش به مازندران و پیروزی بر کریم‌خان زند، این پل را روی بابلرود ساخته است. حالا عمر پل محمدحسن خان از ۳۰۰ سال گذشته و اهالی شهر خاطره روز‌هایی را که رودخانه از دهانه‌های آن عبور می‌کرد و طراوت‌بخش فضای شهر می‌شد، به یاد دارند؛ همین روز‌ها که بستر رودخانه آسفالت شده و نمای پل تاریخی با چیدن نیوجرسی‌ها مخدوش شده، همین روز‌ها که بیل مکانیکی و کامیون و لودر با قلدری دهانه‌های پل را تخریب می‌کنند تا مسیرشان را کوتاه کنند برای عبور، در روز‌های اخیر باز هم زخم کاری دیگری بر تن پل تاریخی بابل نشسته، پلی که مدیران شهری با نیوجرسی قصد نجات و حفاظتش را دارند. در تصاویر منتشرشده از این پل بیل مکانیکی هنگام عبور از دهانه پل بخشی از این پل تاریخی را تخریب می‌کند و بی‌تفاوت می‌گذرد. مدیران میراث فرهنگی توپ را به زمین مدیران شهری می‌اندازند و مدیران شهری بابل توپ را به زمین رانندگان، پل، اما همچنان در معرض خطر تخریب است.

شورای ترافیک شهرستان بابل در سال ۱۳۹۵ عبور ماشین‌های سنگین از دهانه‌های پل تاریخی محمدحسن خان را در مصوبه‌ای ممنوع اعلام کرد. هشت سال است که علائم هشداردهنده و نیوجرسی در مقابل دهانه‌های پل قرار داده شده، اما هنوز رانندگان برای اینکه میدان امام حسین را دور نزنند با ترفند‌های مختلف راه عبور از زیر پل را باز کرده و هرازگاهی بخشی از دهانه‌های پل بر اثر عبورشان تخریب می‌شود. در روز‌های اخیر باز هم تصویری از عبور یک بیل مکانیکی از یکی از دهانه‌های پل منتشر شد که واکنش رسانه‌ها را به‌دنبال داشت.

در کنار این پل میدان امام حسین قرار دارد که اگر حد وسط این میدان به‌سمت پل باز‌گشایی شود، راه ورود خودرو‌های سنگین بسته می‌شود؛ این بهترین کار برای حفظ و نگهداری پل است که هزینه زیادی هم نخواهد داشت

«مهران فلاح»، رئیس اداره میراث‌فرهنگی بابل، در گفت‌و‌گو با ایسنا درباره وضعیت این پل گفت: «عبور خودرو‌های سنگین از زیر پل قصه تکراری اسفبار پل محمدحسن خان است. هرازگاهی رانندگان کامیون با بیل مکانیکی و یا وسایل دیگر، نیوجرسی‌ها را جابه‌جا و مسیر را برای آمدوشد کامیون‌ها باز می‌کنند.» فلاح معتقد است: «تا زمانی که تصور بر این باشد که حفاظت و نگهداری از این بنا و دیگر بنا‌های تاریخی ارزشمند صرفاً به‌عهده اداره میراث‌فرهنگی است، این مسائل و مشکلات ادامه خواهد داشت.»

«محمد دهسانی»، یکی از کارشناسان میراث‌فرهنگی بابل، با اعلام اینکه قسمتی از دهنه پل اخیراً با اصابت ماشین سنگین فروریخته است، می‌گوید: «با وجود مکاتبات و نامه‌نگاری‌های متعدد و مستمر به استانداری، شهرداری و دیگر ارگان‌های متولی، مصوبه‌ای در شورای ترافیک برای ممانعت از عبورومرور خودرو‌های سنگین داریم، اما تاکنون اجرایی نشده است. رانندگان علت این تخطی را وجود این پل به‌عنوان شاه‌راه ارتباطی بین روستا‌های اطراف در طی کردن مسافت کمتر با وجود داشتن بار سنگین عنوان می‌کنند و با برداشتن نیوجرسی بدون توجه به علائم نصب‌شده از قانون تخطی می‌کنند.»

بیشتر بخوانید:فیلم/ میدانِ توپخانه تهران از ۱۶۰ سال پیش تا به امروز

یکی از اهالی شهر که سال‌هاست در مورد پل محمدحسن خان و آسیب‌های آن اطلاع‌رسانی می‌کند، «قاسم اسحاقی ملکشاه» است که محل کسبش در نزدیکی پل محمدحسن خان است، او در گفت‌و‌گو با تسنیم از بی‌مهری مسئولان شهری و استانی و بی‌توجهی رانندگان به این اثر تاریخی گلایه کرده و گفته است: «این پل سال‌ها به اجداد و پدران ما خدمت کرد و ما دوست داریم این سرمایه ملی برای نسل آینده ما باقی بماند. ضربه‌هایی که خودرو‌های سنگین به طاق پل می‌زنند با نشانه‌هایی که موجود است این بنای تاریخی را در آستانه فروپاشی قرار داده‌اند و اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، از این اثر تاریخی چیزی باقی نخواهد ماند. 

رانندگان بعضی از خودرو‌های سنگین که نمی‌توانند خودرویشان را در حالت عادی از زیر پل عبور دهند، با کاهش باد لاستیک به هر شکل ممکن تلاش می‌کنند از زیر پل تاریخی عبور کنند و این دسته از خودرو‌ها بیشترین آسیب را به پل می‌زنند.» او با نقد بی‌توجهی مسئولان شهری به وضعیت این پل می‌گوید: «مسئولان شهرستان بابل فقط بلد هستند در زمان انتخابات از این پل عکس یادگاری بگیرند و پس‌زمینه پوستر‌های تبلیغاتی خود قرار دهند، ولی برای حفاظت این پل قدمی برنداشتند. در کنار این پل میدان امام‌حسین قرار دارد که اگر حد وسط این میدان به‌سمت پل که فضای سبز است باز‌گشایی شود، راه ورود خودرو‌های سنگین بسته می‌شود و جاده مستقیم از کنار پل به‌سمت میدان با دو طرف باز شود و این بهترین کار برای حفظ و نگهداری پل محمدحسن خان است که هزینه زیادی هم نخواهد داشت.»

پل تاریخی محمدحسن خان به‌جامانده از دوران زندیه است که روی بابلرود بنا شده و گفته می‌شود مصالح به‌کاررفته در آن ساروج است. این پل تاریخی با قدمت ۳۰۰ساله در سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۴۱۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. دوستداران میراث فرهنگی بابل سعی کردند از این پل تاریخی به‌عنوان میراث گردشگری محافظت کنند و با قرار دادن نماد تندیس کوچ دامداران روی این پل، بخشی از تاریخ آن را روایت کردند، اما این ترفند نیز برای حفظ آن بی‌اثر بوده است.

این پل برای اهالی شهرستان بابل نه‌تنها یک میراث به‌جامانده از گذشتگان است بلکه در سال‌های نه‌چندان دور محلی برای گذران سیزده‌بدر و روز‌های تعطیل بود؛ عبور بابلرود از زیر پل یک خاطره نوستالژیک برای بابلی‌هاست که با دیدن این پل به یاد خاطرات خوب و زیبای خود می‌افتند؛ این پل در سال ۱۱۴۶ یعنی زمان حکمرانی کریم‌خان زند و توسط محمدحسن خان جد آغا محمدخان قاجار برای قدردانی از مردم بابل (بارفروش) که در جنگ با کریم‌خان زند پیروز شد، بر روی رودخانه بابلرود احداث شد.

پل محمدحسن خان به طول ۱۴۰ متر و عرض شش متر یکی از پل‌های مهم تاریخی استان مازندران و کشور است؛ این پل بزرگترین و مهمترین راه ارتباطی بخش‌های پرجمعیت گَتاب و بندپی شرقی و بندپی غربی به بابل است و در گذشته نه چندان دور محل تردد به آمل بوده است. چندسالی است که بر اثر تردد طولانی‌مدت صدماتی به این پل وارد شد که برای جلوگیری از ادامه این صدمات با همکاری اداره راه و ترابری دو پل دیگر در کنار این پل محمدحسن خان احداث شد و این پل به‌عنوان یک اثر تاریخی مرمت و جهت بازدید علاقه‌مندان زیباسازی شد، اما این مرمت کافی نبود و در سال‌های اخیر و عبور ماشین‌های سنگین ضربه‌های جبران‌ناپذیر بر بدنه و سقف این پل وارد کرده است.