عبداللطیف میرزا تیموری کیست و چگونه بر تخت پادشاهی نشست؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: عبداللطیف میرزا تیموری یکی از شاهزادگان تیموری و نوه شاهرخ تیموری بود که در دوره‌ای کوتاه، اما پرتنش، حکومت امپراتوری تیموری را در اختیار داشت. او با کودتا علیه پدربزرگش شاهرخ و قتل عموی دانشمندش، الغ‌بیگ تیموری، در تاریخ به‌عنوان شخصیتی جنجالی و پرحاشیه شناخته می‌شود. دوران حکومت او که تنها حدود شش ماه به طول انجامید، با خشونت، بحران، و سقوط همراه بود.

زندگینامه عبداللطیف میرزا 

عبداللطیف میرزا در سال ۱۴۲۰ میلادی متولد شد. او فرزند الغ بیک و رقیه بیگم بود. از کودکی در محیطی پر از رقابت‌های سیاسی و خانوادگی بزرگ شد که ویژگی برجسته خاندان تیموری در آن زمان بود. او در محیطی رشد یافت که ترکیبی از شکوه سیاسی، رقابت‌های خانوادگی و توجه به علم و هنر بود. با این حال، جاه‌طلبی‌ها و تربیت نظامی او در کودکی، زمینه‌ساز حوادث تلخ آینده شد.

عبداللطیف از همان ابتدا در محیطی پر از سیاست و رقابت خانوادگی بزرگ شد. رقابت میان اعضای خاندان تیموری بر سر قدرت، تأثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت او گذاشت. وی از همان کودکی تحت تعلیم فرماندهان نظامی قرار گرفت و با اصول جنگ، استراتژی، و مدیریت لشکر آشنا شد که بعد‌ها در شورش‌هایش از آن بهره برد. عبداللطیف از کودکی شاهد قدرت و نفوذ شاهرخ، پدربزرگ خود، بود. شاهرخ، حاکم مقتدر امپراتوری تیموری، همواره در تلاش بود تا تعادل میان اعضای خاندان تیموری را حفظ کند، این عوامل باعث شد که او به فردی جاه‌طلب و بی‌رحم تبدیل شود، اما در عین حال نتواند مهارت‌های لازم برای اداره حکومت را به‌درستی بیاموزد. این ویژگی‌ها سرانجام او را به شورش علیه الغ‌بیگ و سقوط زودهنگام خود از قدرت سوق داد.

همسر و فرزندان میرزا علیه الغ‌بیگ

عبداللطیف میرزا با شاه سلطان‌آغا، دختر محمود مشرف یکی از امیران مغول ازدواج کرد و صاحب فرزندان زیادی شد. فرزندان آنها شامل عبدالرزاق میرزا، احمد میرزا، محمود میرزا، جوکی میرزا، محمدباقر میرزا و تنها دختر وی قتک سلطان بیگم بودند.

کودتا عبداللطیف میرزا علیه الغ‌بیگ

عبداللطیف در دوران جوانی‌اش، به شدت به قدرت علاقه‌مند بود و به دنبال فرصت برای تسلط بر حکومت بود. کودتای عبداللطیف میرزا علیه الغ‌بیگ تیموری یکی از مهم‌ترین و تلخ‌ترین وقایع در تاریخ خاندان تیموری بود. بالاخره الغ بیک در تاریخ ۱۴۴۹ میلادی تصمیم گرفت که فرزندش را گوشمالی دهد و به سوی او حرکت کرد. او به جیحون نرسیده بود که به او گفتند عبدالعزیز به سبب بی‌تدبیری باعث آشوب در سمرقند شده، بنابراین اقدام به برگشت کرد.

بیشتر بخوانید: چنگیز خان مغول کیست و چرا به ایران حمله کرد؟

در پی او عبداللطیف از جیحون عبور کرده و در تعقیب پدر تاخت. عبداللطیف نیرو‌های خود را در سمرقند، مرکز حکومت الغ‌بیگ، جمع‌آوری کرد و علیه او شورش کرد. شورش او به سرعت گسترش یافت، زیرا بخشی از فرماندهان نظامی و اشراف محلی از او حمایت کردند. الغ‌بیگ، که فاقد تجربه و تمایل به مقابله نظامی بود، نتوانست شورش را سرکوب کند و به شکست و قتل الغ‌بیگ تیموری، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان و حاکمان تیموری، منجر شد و همچنین دوران کوتاه و ناپایدار حکومت عبداللطیف را آغاز کرد.

دوران حکومت عبداللطیف میرزا

عبداللطیف میرزا بعد از پیروزی بر الغ‌بیگ و کشتن او، در ماوراءالنهر برتخت جلوس کرد. امروزه به او لقب پدرکش داده‌اند، چرا که پدرش را کشت. اما پس از شش ماه خود او بدست شاهزادگان و امرا مقتول شد و عبدالله میرزا نوۀ شاهرخ به امارت آنجا نشست. 

مرگ عبداللطیف میرزا

داستان مرگ عبداللطیف میرزا اینگونه بود که پس از مدتی بسیار کوتاه در جنگی که میان او با امیر ابوسعید میرزا صورت گرفت، وی توسط فردی ناشناس به‌قتل رسیده و عبدالله میرزا برتخت نشست. 

عبداللطیف میرزا در تاریخ به‌عنوان شخصیتی منفی و جنجالی به یاد مانده است.

•    قتل الغ‌بیگ: یکی از بزرگ‌ترین لکه‌های ننگ در کارنامه او، قتل عموی دانشمندش الغ‌بیگ بود. الغ‌بیگ یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی و فرهنگی تیموری بود و قتل او خسارتی جبران‌ناپذیر به فرهنگ و علم وارد کرد.

•    بی‌ثباتی حکومت تیموریان: رفتار و سیاست‌های او باعث شد که امپراتوری تیموری دچار بحران بیشتری شود و اختلافات داخلی شدت یابد.

حرف آخر

عبداللطیف میرزا تیموری یکی از شاهزادگان تیموری بود که به دلیل جاه‌طلبی بیش از حد و بی‌رحمی، دوره‌ای کوتاه، اما پرتنش را در تاریخ این سلسله رقم زد. او اگرچه توانست برای مدتی قدرت را در اختیار بگیرد، اما سیاست‌ها و رفتارهایش منجر به انزوای او و سقوط سریعش شد. نام او بیشتر با قتل الغ‌بیگ و تشدید بحران‌های داخلی تیموریان گره خورده است.