منطقه آزاد انزلی، محور توسعه روابط ایران و آذربایجان/ چرا کریدور شمال - جنوب در توسعه روابط مهم است؟

 

ساجده رحیمی، اقتصاد۲۴ – طی روز‌های گذشته دکتر محمدولی روزبهان، رییس هیأت مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی به همراه تعدادی از اعضای هیأت مدیره و معاونین این سازمان به منظور بررسی ظرفیت‌های جدید همکاری با جمهوری آذربایجان از زیرساخت‌های ترانزیتی و لجستیکی این کشور بازدید به عمل آوردند.

 

 مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در این دیدار و در طی مذاکره با سفیر ایران در باکو با اشاره به توجه ویژه رئیس جمهوری به منطقه آزاد انزلی، به ویژه در زمینه اتصال این منطقه به خط ریل سراسری و جایگاه منطقه در کریدور شمال به جنوب، تسهیل و تسریع در روند توسعه مبادلات بخش خصوصی ایران با جمهوری آذربایجان را از اولویت‌های سازمان متبوع خود اعلام کرد.

جواد جهانگیرزاده سفیر ایران در باکو نیز با با استقبال از طرح پیشنهادی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی بیان کرد، پیگیر برگزاری نشست های تخصصی با سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی آذری برای معرفی ظرفیت های منطقه آزاد انزلی خواهد بود.

این دیدار را می‌توان نقطه عطفی در روابط اقتصادی و فرهنگی ایران و جمهوری آذربایجان دانست.

سال ۱۹۹۳ کشور‌های اتحادیه اروپا در کنفرانس حمل و نقل اروپا – آسیا کریدور‌های ترانزیتی و ترکیبی که قاره اروپا را به هم پیوند می‌دهد تعیین کردند. کریدور شمال – جنوب که ارتباط کشور‌های شمال (شامل اروپا و اسکاندیناوی) و جنوب (شامل جنوب روسیه) را برقرار می‌ساخت، یکی از ۱۰ کریدور ترکیبی بود که توسط این کنفرانس مشخص شد که هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم با موقعیت ترانزیتی ایران مرتبط بود.

موافقتنامه حمل و نقل بین المللی شمال – جنوب به منظور توسعه مناسبات حمل و نقل، افزایش دسترسی به بازار‌های جهانی، افزایش حجم حمل و نقل کالا و مسافر، ایمنی و حفظ محیط زیست، هماهنگ سازی سیاست‌های حمل و نقل، پی ریزی قوانین مورد نیاز و ... به امضا رسید که همواره به عنوان کوتاهترین، ارزان‌ترین و مناسب‌ترین مسیر حمل و نقل بین آسیا و اروپا مورد توجه بوده است.

در حقیقت این کریدور موجب می‌شود ایران، هند و دیگر کشور‌های منطقه کالا‌های خود را با سرعتی سه برابر بیشتر نسبت به مسیر کانال سوئز، به اروپا حمل کنند. ضمن اینکه این مسیر هزینه‌های حمل و نقل از کشور‌های خلیج فارس و منطقه اقیانوس هند به شمال اروپا را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و به عبارتی کریدور شمال – جنوب در نظر دارد شرایط مناسبی را برای انتقال کالا‌های ساخت کشور‌های آسیایی به اروپا و کالا‌های اروپایی به آسیا فراهم کند.

 

کشور‌های ذینفع، گسترش این کریدور را موجب ثبات منطقه و تحکیم روابط بین کشور‌ها و ملت‌های منطقه می‌دانند. بخش مهمی از کریدور شمال – جنوب از خاک ایران می‌گذرد و به همین خاطر ایران درصدد است تا نقش خود را در توسعه این مسیر تقویت کند. حمل و نقل ریلی یکی از مهمترین جنبه‌ها برای ارتقاء نقش کارکردی ایران در این کریدور است و دو منطقه آزاد انزلی و چابهار نقش پررنگی در توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی با همسایگان ایفا می‌کنند.

در بررسی تحولات سیاست خارجی ایران در دوره معاصر، پرداختن به کیفیت روابط با کشورهای همسایه از اهمیت اساسی برخوردار است.

دریای خزر نقطه تلاقی آسیای مرکزی، دشت‌های جنوبی روسیه، قفقاز و ایران و به عنوان یک عرصه آبی برای ارتباط ملل پیرامون آن است. بندر کاسپین به عنوان بزرگترین بندر ایران در دریای خزر اهمیت زیادی دارد و به دلیل قرار گرفتن در محل کریدور شمال به جنوب سهم مهمی را در اقتصاد ایران بازی می‌کند. اقتصاد۲۴ پیشتر گزارشی با عنوان چرا مجتمع بندری کاسپین در اقتصاد ایران مهم است؟ منتشر کرد و در آن به بررسی اهمیت این مجتمع بندری پرداخته بود.

در حقیقت اگر مجتمع بندری کاسپین به شبکه ریل سراسری متصل شود مسیر ترانزیتی بین المللی ایران تکمیل خواهد شد و می‌توانیم شاهد موفقیت‌های اقتصادی آن باشیم که به گفته مسئولان این اتفاق تا پایان سال بعد صورت خواهد گرفت. در حقیقت منطقه آزاد انزلی به واسطه قرارگیری مجتمع بندری کاسپین در این منطقه و گذر کریدور شمال به جنوب نقش بسیار مهمی در توسعه روابط منطقه‌ای کشور ایفا خواهد کرد.

کمال دهقانی فیروزآبادی، رئیس فراکسیون مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی چندی پیش در دیدار با مدیر عامل منطقه آزاد انزلی، نقش این منطقه را در توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران موثر دانست و افزود: براساس آمار عملکردی موجود، منطقه آزاد انزلی یکی از مناطق پیشرو در حوزه‌های صادراتی و توسعه مناسبات بین المللی کشورمان است که در مسیر تحقق تمامی اهداف ایجاد این مناطق در سطح ملی و بین المللی در حال فعالیت است.

روابط ایران و جمهوری آذربایجان به عنوان دو واحد سیاسی برای نخستین بار در سال ۱۹۱۸ برقرار شد و تا سال ۱۹۲۰ ادامه داشته است. در این دوران علاوه بر تبادل هیئت‌های سیاسی و اقتصادی، موافقت نامه‌هایی نیز میان این دو کشور به امضا رسید. وقوع جنگ جهانی دوم آثار تعیین کننده‌ای بر روابط ایران و شوروی بر جای گذاشت و پس از آن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی که موجبات استقلال جمهوری‌های منضم به این ابر قدرت را فراهم کرد، نقطه عطفی در روابط خارجی ایران و جمهوری آذربایجان به حساب می‌آید و ایران تلاش کرد تا ضمن به رسمیت شناختن استقلال این جمهوری، روابط خود با آذربایجان را گسترش دهد. طرف آذربایجانی نیز تمایل زیادی به برقراری ارتباط میان دو کشور داشت.

جمهوری آذربایجان، همواره اهمیت فزاینده‌ای در معادلات سیاسی و اقتصادی ایران داشته است، به خصوص پس از استقلال این جمهوری زمینه‌های مناسب‌تری برای گسترش روابط ایران و باکو فراهم آمد و امروز با توجه به اهمیت گسترش روابط ایران با همسایگان و در زمان تحریم‌های آمریکا روابط ایران و آذربایجان بیش از پیش رو به استحکام می‌رود و ایران در نظر دارد علاوه بر توسعه روابط اقتصادی، روابط فرهنگی و هنری خود را نیز با طرف آذری خود افزایش دهد.

 

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در دیدار با سفیر ایران در جمهوری آذربایجان ضمن یادآوری اهمیت توسعه روابط با آذربایجان، برخی از راهکار‌های گسترش همکاری‌های دو جانبه با این کشور را صادرکردن محصولات دانش بنیان و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و مشترک در منطقه آزاد انزلی و جمهوری آذربایجان و بازدید فعالان اقتصادی و بخش دولتی آذری از این منطقه اعلام کرد.

سفیر ایران در جمهوری آذربایجان نیز ایران را بزرگترین صادر کننده به این جمهوری بیان کرد و افزود: با استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی جمهوری آذربایجان به گرجستان، می‌توان مسیر جدید ترانزیتی برای صدور کالا‌های تولیدی کشورمان به دریای سیاه و اروپا ایجاد کرد.

به عنوان نکته آخر میتوان گفت با توجه به علاقه طرفین و وجود ظرفیت‌ها برای توسعه همکاری ها، می‌بایست شرایط لازم برای تسهیل و تسریع در امور مربوط به فعالیت تجاری و تولیدی بخش خصوصی دو کشور در دستور کار قرار گیرد، موضوعی که خوشبختانه از رویکرد‌های اساسی منطقه آزاد انزلی است.

از آنجا که ایران و آذربایجان از گذشته دارای پیوستگی و یگانگی تاریخی مشترک بوده اند و از نظر فرهنگی نیز فعالیت‌های مشترک فراوانی داشته اند، این روابط فرهنگی با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی زمینه مناسبی برای توسعه بیشتر فراهم می‌کند.

از طرفی به دلیل اهمیت همسایگی در روابط میان دولت‌ها می‌توان رابطه ایران و آذربایجان را از این حیث نیز مثبت ارزیابی کرد. ایران و جمهوری آذربایجان در حدود ۷۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند و در حال حاضر تجار و بازرگانان دو کشور حضور فعالی در بازار‌های یکدیگر دارند. این موقعیت می‌تواند با نقش آفرینی منطقه آزاد انزلی به عنوان محور رابطه ایران و آذربایجان، در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، اقتصادی و حتی سیاسی به اقتصاد ایران کمک کند.