منطقه آزاد عدن، منطقه‌ای با ظرفیت‌های زیاد اما در گیرودار جنگ/ حمل و نقل ارزان، مزیت رقابتی منطقه خلیج عدن

منطقه آزاد عدن مرکز اقتصادی، تجاری و مرکز استراتژیک یمن است که از سده‌های پیش بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین شهر سرزمین یمن به شمار می‌آمده و امروز نیز با وجود درگیری‌های منطقه‌ای و مبارزه بین المللی علیه تروریسم در سال‌های اخیر در آن، همچنان برای موفقیت در تجارت آزاد تلاش می‌کند.

ساجده رحیمی،اقتصاد۲۴ - جمهوری عربی یمن، کشوری در جنوب غربی آسیا و در جنوب شبه جزیره عربستان است. این کشور تا سال ۱۹۹۰ به دو بخش تقسیم شده بود؛ بخش جنوبی و بخش شمالی. بخش شمالی در سال ۱۹۱۸ از زیر سلطه عثمانی‌ها خارج شد، اما بخش جنوبی آن در سال ۱۹۶۷ از سلطه بریتانیا استقلال یافت.

جنوب و شمال یمن پیشرفت‌های سیاسی و اقتصادی متفاوتی را تجربه کرده‌اند. با وجود اینکه تقسیمات قومی در نواحی روستایی هر دو بخش جنوبی و شمالی مشابه هم هستند، اما ساکنان بخش جنوبی نسبت به بخش شمالی این کشور از مزیت‌های شهری بیشتر و تحصیلات بالاتری برخوردار هستند.

یمن همواره به‌عنوان فقیرترین کشور عربی معروف بوده است، چرا که این کشور از دهه ۶۰ میلادی شاهد درگیری‌های داخلی و مداخله قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. جنگ بین دو بخش شمالی و جنوبی در ۱۹۹۴ میلادی منابع مالی بسیاری را نابود کرد و هزینه‌های نظامی و تسلیحاتی را افزایش داد، اما از ۲۰۱۵ میلادی و آغاز تجاوز ائتلاف عربی به رهبری عربستان علیه یمن وضعیت فقر و اقتصاد این کشور بسیار وخیم شده است. محاصره اقتصادی چهار ساله یمن در کنار نابودی زیر ساخت‌های آن توسط ائتلاف سعودی باعث شده این کشور در عمل به عنوان یک اقتصاد ورشکسته مطرح شود.

کشاورزی، بخش مهمی در اقتصاد یمن است که پس از تجاوز خارجی به این کشور به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. یکی از محصولات مهم صادراتی یمن، قهوه مخصوص به این کشور با نام «موکا» است. این محصول تا پیش از جنگ به بسیاری از کشور‌های جهان صادر می‌شد به همین دلیل نام موکا در زبان‌های غربی برای نامیدن این نوع خاص از قهوه مورد استفاده قرار گرفت، اما طی دهه‌های گذشته کشت قهوه در یمن کاهش یافت و کشاورزان یمنی فقط به تولید گیاه مخدر «قات» برای نیاز داخل کشور اکتفا کردند.

تهاجم ائتاف تحت رهبری عربستان به یمن در مارس ۲۰۱۵، به اقتصاد این کشور به شدت ضربه زد. در آخرین گزارش بانک جهانی که در ماه آوریل ۲۰۱۹ اعلام شد آمده است این جنگ موجب توقف و رکود فعالیت‌های اقتصادی، کاهش قابل توجه بازار کار و فعالیت بخش خصوصی و فرصت‌های تجاری و در نتیجه افزایش بیکاری شده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود فقر در سال ۲۰۱۹ همچنان بر بیش از سه چهارم جمعیت یمن حاکم باشد، در حالی که درآمد متوسط روزانه یمنی‌ها به زیر ۳ دلار رسیده است و تقریبا نیمی از جمعیت در روز کمتر از ۱.۹۰ دلار آمریکا درآمد دارند.

بیشتر بخوانید: شهرهای خلاق چگونه می‌توانند مناطق اقتصادی فعال و موفقی را رقم بزنند؟/ منطقه آزاد شهر خلاق فجیره، فعال در زمینه نوآوری رسانه

یمن یکی از حاصل‌خیزترین مناطق شبه جزیره عربی به شمار رفته و به علت دارا بودن موقعیت خاص جغرافیایی و بنادر و جزایر مهم، در طول تاریخ مورد طمع استعمارگران بوده و صفحات تاریخ این کشور را حوادث گوناگون پر کرده است.

این کشور با دارا بودن سواحل طولانی در دریای سرخ و دریای عرب برای صید ماهی سرمایه عظیمی را در اختیار دارد. علاوه بر این، یمن دارای منابعی است که تاکنون به علت فقر مالی شدید و جنگ‌های طولانی با استعمارگران و سپس جنگ‌های ممتد داخلی، فرصت استفاده و بهره‌برداری از آن‌ها را نیافته و نیاز به سرمایه‌گذاری دارد.

منطقه آزاد عدن

عَدَن مرکز اقتصادی و تجاری و مرکز استراتژیک یمن محسوب می‌شود و اکنون مهم‌ترین گذرگاه طبیعی دریای عرب و اقیانوس هند و گذرگاه مهمی برای دریای سرخ است.

خلیج عدن در جنوب یمن واقع شده که از سمت جنوب با کشور سومالی و از سوی غرب با کشور کوچک جیبوتی همسایه است و از سمت غرب به باب‌المندب و دریای سرخ و از سمت شرق با اقیانوس هند مرتبط است و جزئی از این اقیانوس بشمار می‌آید.

شهر معروف عدن از سده‌ها پیش بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین شهر سرزمین یمن به شمار می‌آمده و هم‌اکنون نیز پس از صنعا پایتخت این کشور، مهم‌ترین شهر یمن است.

عدن از سال ۲۰۱۵ پایتخت موقت یمن بوده و زمان اتحاد این کشور با جمهوری عربی یمن در سال ۱۹۹۰ پایتخت جمهوری دموکراتیک خلق یمن بود و بار دیگر به طور خلاصه به عنوان پایتخت موقت یمن در زمان پس از تصرف حوثی‌ها در یمن خدمت کرده است.

از لحاظ تاریخی، عدن کالا‌هایی را از سواحل آفریقا و اروپا، ایالات متحده و هند وارد می‌کرد و از سال ۱۹۲۰، انگلیسی‌ها آن را به عنوان "بزرگترین کارخانه تجارت عربستان، دریافت مقادیر کمی از تولیدات بومی، و تأمین خواسته‌های متوسط داخلی و بیشتر بنادر کوچکتر عرب" توصیف کردند. در اسکله‌ها، این شهر زغال سنگ را برای کشتی‌های عبوری فراهم می‌کرد. تنها موردی که در سال ۱۹۲۰ توسط این شهر تولید شد، نمک بود.

بیشتر بخوانید: مناطق آزاد عربستان در مسیر جدایی نفت از اقتصاد/ خواب بن سلمان برای عربستانی نوین

همچنین این بندر کشتی‌هایی داشت که هنگام ورود به باب المندب باید از آن استفاده می‌کردند. اینگونه بود که شهر‌هایی مانند مکه کالا‌ها را با کشتی دریافت می‌کردند.

در اوایل قرن بیستم، عدن یک مرکز قابل توجه تولید قهوه شد. گندم، جو، یونجه و ارزن نیز از عدن تولید و صادر می‌شد. برگ و ساقه یونجه، ارزن و ذرت تولید شده در عدن به طور کلی به عنوان علوفه مورد استفاده قرار می‌گرفت.

از لحاظ تاریخی، بندرگاه عدن قطب اصلی حمل و نقل برای منطقه بوده است که حتی با وجود ایجاد منطقه آزاد عدن با مضراتی از جمله درگیری‌های منطقه‌ای و مبارزه بین المللی علیه تروریسم برای سال‌های اخیر، یمن با موفقیت عهد خود را برای ایجاد عدن به عنوان یک منطقه آزاد تجاری رقابتی انجام داد.

بر اساس برنامه پنج ساله (۲۰۰۰-۲۰۰۵)، یمن برای بازسازی زیرساخت‌های منطقه آزاد حدود ۷۵ میلیارد یورو سرمایه گذاری کرد، و این یک مزیت اصلی برای سرمایه گذاران خصوصی در صنعت، انبارداری، گردشگری و تجارت بار بود.

در منطقه آزاد عدن معافیت ۲۵ ساله به همه سرمایه گذاران که بیش از ۵۰ درصد از تولید خود را صادر می‌کنند اعطا شده است. اکنون بندر ترمینال ظروف نزدیک به ۱۶ متر با عمق کانال ۱۵ متری عمق دارد و دولت در نظر دارد یک حوض به طول ۱۶۵۰ متر با ظرفیت دریافت یک میلیون کانتینر در سال احداث کند.

کشتی‌های محدود شده به اروپا می‌توانند با بهره گیری از حمل و نقل ارزان و سایر خدمات بندر عدن، تا سه یا چهار میلیون دلار پس انداز کنند. این امر منطقه تجاری آزاد عدن را بسیار رقابتی می‌کند.

این بندر تنها چهار مایل با مسیر دریایی بین المللی فاصله دارد و آب و هوای مطلوب عملکرد بدون توقف کشتی ها در آن را تضمین می‌کند.

اخیراً، دولت یمن برنامه‌های سرمایه گذاری بلندپروازانه‌ای را برای ایجاد یک پروژه عظیم اقتصادی تنظیم کرده است. چهار منطقه جدید طراحی شده اند. آن‌ها شامل مناطقی برای صنایع سنگین، پتروشیمیایی، بندر مواد اولیه، تولید، ذخیره سازی و رسانه شهر، پارک فناوری، مرکز بین المللی نمایشگاه‌ها، نیروگاه و منطقه گردشگری می شوند.

هم اکنون ساخت کارخانه‌های پتروشیمی، عطر، سیگار، فولاد، شکر، فایبرگلاس، قایق، پالایشگاه‌های روان کننده در دست اقدام است و کارخانه‌های مصالح ساختمانی در حال حاضر مشغول به کار هستند.