ظرفیت‌های شرق؛ معطل اتصال به شبکه ریلی

حسن روحانی روز چهارشنبه ۲۳ آبان ماه در جلسه هیات دولت با اشاره به اهمیت استان سیستان و بلوچستان از لحاظ استراتژیک گفت: این استان از یک دیدگاه پیشانی و مهم‌ترین استان کشور است. همچنین چابهار هم برای ما و کشورهای همسایه و هم برای کشورهای همسایه شمالی و شرقی اهمیت دارد.

رئیس جمهور با اشاره به اهمیت توسعه چابهار گفت: در این مقطع فکر می‌کنم، بندر چابهار و راه‌آهن برای ما یک اولویت بسیار بزرگی باشد و باید وزیر راه و شهرسازی، استاندار و سازمان و برنامه بودجه به این نکته توجه کنند.

رئیس دولت دوازدهم با اشاره به اینکه مسأله راه‌آهن و اتصال چابهار به راه‌آهن سراسری هم از لحاظ ترانزیت و احیاء استان و هم توسعه چابهار بسیار مهم است گفت: البته در کنار اتصال ریلی، بخش معدن هم آنجا می‌تواند رونق یابد. در کنار کرمان که به بهشت معدن معروف است، سیستان و بلوچستان هم می‌تواند بهشت معادن باشد. معادن زیادی آنجا وجود دارد و باید بیشتر از آن بهره‌برداری و استفاده شود.

سید میثم لاجوردی، کارشناس حمل و نقل ریلی در توسعه ظرفیت معدنی سیستان و بلوچستان، کاهش هزینه های سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال پایدار در سیستان و بلوچستان، بهره وری بیشتر و ایجاد تحول عظیم در ترانزیت کشور را از جمله دستاوردهای مهم اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی کشور عنوان کرد.

۱. ظرفیت معدنی سیستان‌وبلوچستان معطل زیرساخت ریلی

استان سیستان و بلوچستان با داشتن ۱۰ میلیارد تن ذخایر قطعی و ۲۰ میلیارد تن ذخایر احتمالی، ۵ درصد ذخایر معدنی کشور را در خود جای‌داده است. در این استان سالانه به‌طور متوسط ۳ و نیم میلیون تن مواد معدنی استخراج می‌شود.

نادر میرشکار رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان اخیرا در مصاحبه با یکی از خبرگزاری ها از وجود ۳۴۸ معدن کشف‌شده در این استان خبر داده و گفته بود که ۲۱۷ مورد آن فعال، ۹ معدن در حال تجهیز و بقیه نیمه فعال هستند.

لاجوردی گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل عدم بهره‌برداری از این ظرفیت معدنی در استان سیستان‌وبلوچستان نبود زیرساخت مناسب حمل‌ونقلی به خصوص حمل‌ونقل ریلی است زیرا اولین مرحله پس از استخراج مواد معدنی، انتقال آن به مراکز فرآوری است. با توجه به حجیم و سنگین بودن مواد استحصالی از معدن، بهترین شیوه برای حمل و نقل آن‌ها استفاده از خطوط ریلی است. زیرساختی که فقدان آن در شرق کشور بیش از مناطق دیگر احساس می‌شود.

۲. کاهش هزینه‌های سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال پایدار بعد از تکمیل خط ریلی

اتصال ریلی چابهار به زاهدان امکان دسترسی به شبکه ریلی کشور را فراهم می‌کند. امری که سبب کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری در استان سیستان‌وبلوچستان می‌شود. در صورت وقوع این امر، توسعه منطقه‌ای و ایجاد اشتغال پایدار در این استان بیش از گذشته فراهم خواهد شد.

۳. بهره وری بیشتر تنها بندر اقیانوسی کشور با اتصال به شبکه ریلی

از دیگر مزایای تکمیل این خط می‌توان به اتصال تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی اشاره کرد. بندر شهید بهشتی با ظرفیت ۸.۵ میلیون تن به دلیل عدم اتصال به ریل و شبکه بزرگراهی کشور عملکرد پایینی داشته است به نحوی‌که در مدت ۱۰ سال گذشته هیچ گاه ظرفیت این بندر به بیش از ۲.۵ میلیون تن نرسیده است.

این درحالی است که از لحاظ جغرافیایی موقعیت این بندر استثنایی بوده و در آستانه ورود به آب‌های آزاد قرارداد. همچنین آبخور این بندر بیش از ۱۵ متر بوده و مناسب پهلوگیری کشتی‌های غول پیکر اقیانوس پیماست. این بندر نسبت به بندر شهید رجایی عرض پایین‌تری داشته و ۳۰ ساعت دریایی نزدیک‌تر است که این مزیت باعث کاهش هزینه‌های حمل و نقل دریایی برای صاحبان بار خواهد شد.

۴. تحول عظیم در ترانزیت کشور

علاوه بر مزایا و اثرات توسعه منطقه‌ای اشاره شده، با تکمیل خط آهن چابهار ـ زاهدان و اتصال بندر به ریل، دو مؤلفه اصلی برای احیای ترانزیت در کریدور شمال ـ جنوب فراهم خواهد شد.

اهمیت رشد ترانزیت به قدری است که علاوه بر درآمدهای ارزی برای کشور، ارتباط مستقیمی با ایجاد منافع مشترک بین‌المللی داشته و از این طریق می‌توان هزینه‌های اعمال تحریم‌های ظالمانه را برای تحریم کنندگان افزایش داد.

طبق گزارشات منتشر شده تنها در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱ میلیارد تن کالا از کانال سوئز میان آسیا و اروپا جابه جا شده است که طبق مطالعات صورت گرفته عبور بار از مسیر رقیب این کریدور ترانزیت دریایی، که از ایران می‌گذرد می‌تواند ۴۰ درصد در زمان سیر کالا و ۳۰ درصد در هزینه‌های مربوطه کاهش ایجاد کند.

از سوی دیگر با ساخت این محور مقدمات دسترسی کشورهای محصور در خشکی واقع در آسیای میانه و تسهیل روابط تجاری میان هند و افغانستان فراهم می‌شود که در این صورت درآمدهای ارزی حاصل را برای کشور قابل توجه می کند.

محدودیت منابع مالی اصلی‌ترین بهانه برای عدم تکمیل پروژه

لازم به ذکر است که تکمیل این خط ریلی با طولی بالغ‌بر ۵۸۰ کیلومتر از سال ۸۹ مصوب شده است. با وجود تأکید کارشناسان و مسئولین بر تکمیل این پروژه به دلیل کمبود منابع مالی و در اولویت قرارنداشتن میان سایر پروژه‌های کشور بعد از گذشت ۸ سال، این پروژه پیشرفتی نزدیک به ۴۰ درصد داشته است.

لاجوردی در این زمینه گفت: حل این مشکل تنها از دو مسیر قابل انجام است:

راه حل نخست این است که با در نظر گرفتن مزایای کلان اقتصادی و سیاسی حاصل از بهره‌برداری این خط ریلی، این پروژه در اولویت دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد و با تخصیص مناسب بودجه، سرعت پیشرفت و تکمیل پروژه افزایش یابد.